Żółta gorączka
Żółta gorączka, żółta febra (łac. febris flava) – choroba wywoływana przez wirusa należącego do grupy flawiwirusów. Infekcja może przebiegać pod różnymi postaciami klinicznymi – od łagodnych objawów do ciężkiej choroby, kończącej się śmiercią. Słowo „żółta” w nazwie pochodzi od żółtaczki towarzyszącej części zakażeń.
| Febris flava | |
 Wirus żółtej febry pod mikroskopem | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
Epidemiologia
edytujWirus ten przenoszony jest na ludzi oraz naczelne głównie przez komary tropikalne i subtropikalne (w miastach głównie przez komara egipskiego, ale także przez inne gatunki, głównie rodzaju Aedes, np. komara tygrysiego). Występuje w szerokim pasie okołorównikowym w 33 krajach Afryki i w 11 krajach Ameryki Południowej. W Afryce występują dwa typy wirusów – jeden w Afryce wschodniej, drugi w zachodniej. Ocenia się, że w Afryce dochodzi do 90% zakażeń żółtą febrą[1].
Zaobserwowano trzy różne cykle infekcyjne[2]: cykl miejski (gdzie wektorem jest głównie komar egipski, a ofiarami ludzie), cykl leśny (gdzie wektorami są komary gatunku Aedes africanus w Afryce oraz rodzaju Haemagogus i Sabethes w Ameryce Południowej, a ofiarami głównie inne naczelne; cykl ten nie podlega kontroli i jest głównym źródłem zachorowań w Ameryce Południowej; zarażeni w lesie ludzie mogą przenosić wirusa do miast i inicjować cykl miejski infekcji) oraz coraz powszechniejszy w Afryce cykl sawannowy (cykl pośredni na obszarach pomiędzy lasami i obszarami zurbanizowanymi, w którym wektorem są różne gatunki z rodzaju Aedes).
W ciągu ostatnich 20 lat na świecie wzrosła liczba epidemii żółtej gorączki, a coraz więcej krajów zgłasza przypadki tej choroby. Szacuje się, że w 2005 r. tylko w 12 krajach afrykańskich zachorowało na nią ok. 206 tys. osób, z czego 52 tys. zmarło. W Afryce i Ameryce wciąż żyje ogromna populacja osób niezaszczepionych, a zmiany w środowisku, takie jak malejąca ilość terenów leśnych, urbanizacja czy rozwój turystyki, zwiększają ryzyko zetknięcia się z wirusem.
Kraje, w których obowiązkowe jest szczepienie przeciwko żółtej febrze:
- Azja – Jemen[3];
- Afryka[3] – Benin, Burkina Faso, Etiopia, Ghana, Kamerun, Kongo, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Republika Środkowoafrykańska, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Demokratyczna Republika Konga, Zanzibar[4];
- Ameryka Południowa – Gujana Francuska[3], Brazylia (wymagane dla osób przyjeżdżających z krajów dotkniętych tą chorobą).
-
Zakres endemii żółtej febry w Południowej Ameryce (2005). -
Zakres endemii żółtej febry w Afryce (2005).
Objawy i przebieg
edytujOkres inkubacji trwa od 3 do 6 dni. W większości przypadków dochodzi do rozwoju łagodnej postaci choroby, której objawami są: gorączka, dreszcze, ból głowy, ból pleców, zmęczenie, utrata apetytu, bóle mięśni, nudności i wymioty. W tym przypadku objawy utrzymują się od około 3 do 4 dni.
W 15% zakażeń chorzy wchodzą w drugą, toksyczną fazę choroby z nawracającą gorączką, żółtaczką wywołaną uszkodzeniami wątroby i bólem brzucha. Często występują krwawienia z jamy ustnej, oczu i przewodu pokarmowego mogące wywołać krwawe wymioty i doprowadzić do wstrząsu (stąd hiszpańska nazwa tej choroby, vomito negro, czyli czarne wymioty). Może pojawić się czkawka, delirium oraz ostra niewydolność nerek, poza tym nie występują trwałe uszkodzenia narządów.
Rokowanie
edytuj
Historyczne źródła podawały śmiertelność w przedziale 1 na 17 przypadków (5,8%) i 1 na 3 przypadki (33%)[5]. Broszura WHO na temat żółtej febry zaktualizowana w 2001 podaje, że połowa pacjentów wchodząca w fazę toksyczną umiera w ciągu 10–14 dni, a reszta zdrowieje[6]. Przebycie choroby pozostawia trwałą odporność.
Szczepienia w Polsce
edytujW Polsce można się zaszczepić przeciwko żółtej febrze w Wojewódzkich Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych w pracujących przy nich Poradniach Medycyny Tropikalnej oraz w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Szczepienie potwierdzane jest międzynarodową książeczką zdrowia (tzw. „żółta książeczka”), której posiadanie jest warunkiem wjazdu do części krajów posiadających obowiązek szczepienia[7]. Zarejestrowany w Polsce preparat to żywa, atenuowana szczepionka Stamaril[8].
Klasyfikacja ICD10
edytuj| kod ICD10 | nazwa choroby |
|---|---|
| ICD-10: A95 | Żółta gorączka [żółta febra] |
| ICD-10: A95.0 | Leśna żółta gorączka |
| ICD-10: A95.1 | Żółta gorączka, postać miejska |
| ICD-10: A95.9 | Żółta gorączka, nieokreślona |
Przypisy
edytuj- ↑ MA. Tolle. Mosquito-borne diseases.. „Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care”. 39 (4), s. 97–140, Apr 2009. DOI: 10.1016/j.cppeds.2009.01.001. PMID: 19327647.
- ↑ A.D. Barrett, S. Higgs. Yellow fever: a disease that has yet to be conquered. „Annu. Rev. Entomol.”. 52, s. 209–29, 2007. DOI: 10.1146/annurev.ento.52.110405.091454. PMID: 16913829.
- ↑ a b c Szczepienia obowiązkowe i zalecane przed wyjazdem do różnych krajów [online], maj 2018 [dostęp 2019-02-26].
- ↑ Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Informacje dla podróżujących - Tanzania [online], czerwiec 2019 [dostęp 2019-06-19].
- ↑ Mauer HB: Mosquito control ends fatal plague of yellow fever. etext.lib.virginia.edu, 2006. [dostęp 2007-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-12)].
- ↑ WHO Yellow Fever Fact Sheet. [dostęp 2007-02-22].
- ↑ szczepienia przeciw żółtej febrze. [dostęp 2009-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-03)].
- ↑ opis preparatu.
