Żółwinek austriacki
Żółwinek austriacki[1][2] (Eurygaster austriaca) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny żółwinkowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki. Żeruje na wiechlinowatych. W strefie lasostepu notowany jest jako szkodnik zbóż.
| Eurygaster austriaca | |||||
| (Schrank, 1776) | |||||
 Imago | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
żółwinek austriacki | ||||
| |||||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1776 roku przez Franza de Paulę von Schranka pod nazwą Cimex austriacus. Jako miejsce typowe wskazano Linz w Austrii[3].
Morfologia edytuj
Pluskwiak o owalnym, lekko wydłużonym ciele długości od 11 do 14 mm. Ubarwienie wierzchu ciała jest zmienne, od żółtobrązowego do prawie czarnego[4][5], czasem z odcieniem rudym[6]. Wierzch ciała zwykle ma kolor niemal jednolity, ale środkiem tarczki i przedplecza biegnie uwypuklona, jasna linia, często będąca jedynym wyraźnym fragmentem rysunku. Oprócz niej mniej lub bardziej widoczne u ciemniejszych osobników są jasne plamy boczne na przedzie tarczki[4][5][1]. U osobników jasnych często występuje drobne ciemniejsze plamkowanie[1]. Punktowanie ciała jest wyraźne, gęste i drobne[4]. Głowa ma kształt tak długiego jak szerokiego trójkąta[6] i odznacza się nadustkiem znacznie krótszym od policzków, które to z przodu nadustka stykają się ze sobą lub zbliżają mocno do siebie, pozostawiające jedynie wąskie wcięcie[6][4][2]. U podstawy tarczki znajduje się wyraźne wysklepienie o półokrągłym kształcie[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest dobrze widoczna patrząc od góry[4][5].
Biologia i ekologia edytuj
Owad ten jest mezofilem[6]. Zasiedla suche i ciepłe stanowiska[4][5], w tym suche łąki, polany, murawy, ugory, przydroża, przytorza[1] i pola uprawne[6]. Jest oligofagicznym fitofagiem ssącym soki z traw[4][5][6]. Postacie dorosłe ukazują się w kwietniu lub na początku maja, kiedy to temperatury osiągają około 20 °C. Kopulacje odbywają się w maju, po okresie wiosennego żerowania. W czerwcu samice składają na łodygach i spodnich stronach liści roślin żywicielskich jaja. Są one kuliste, średnicy około 1 mm, początkowo jasnozielone, później brązowe. Składane są w złożu, zwykle w postaci dwóch szeregów. Pojedyncza samica złożyć ich może od 20 do 28. Rozwój zarodkowy trwa dwa tygodnie. Rozwój larwalny zajmuje około miesiąca i występuje w nim pięć stadiów, z których pierwsze jest osiadłe, a pozostałe wędrujące. Osobniki dorosłe nowego pokolenia pojawiają się w lipcu. Między sierpniem a październikiem migrują na zimowiska na obszary zalesione. Zimują pod opadłym listowiem, wojłokiem oraz u podstaw pni i krzewów[6][2].
Żółwinek ten pada ofiarą muchówek z rodziny rączycowatych należących do gatunków Cistogaster globosa, Clytiomya sola, Cylindromyia auriceps, Cylindromyia intermedia, Eliozeta helluo, Elomya lateralis, Gymnosoma rotundatum i Phasia subcoleoptrata oraz parazytoidalnych błonkówek z rodziny tybelakowatych należących do gatunków Trissolcus cultratus, Trissolcus grandis, Trissolcus semistriatus i Trissolcus vassilliewi[7][6].
Rozprzestrzenienie edytuj
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Danii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[8]. Z Afryki Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji stwierdzono jego występowanie w anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanie i Kazachstanie[9]. W Polsce jest szeroko rozmieszczony, ale najrzadziej spotykany spośród przedstawicieli rodzaju[4][5].
Znaczenie gospodarcze edytuj
W strefie lasostepu owad ten notowany jest jako szkodnik zbóż, w tym pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, kukurydzy i sorga. Jego żerowanie na kłosach może prowadzić do powstawania mniejszych ziaren, z których mąka nie nadaje się do zastosowania w piekarnictwie. Gatunek ten jest jednak zwykle mało liczebny, ma mniejszą zdolność rozrodczą i pojawia się później, w związku z czym stanowi znacznie mniejsze zagrożenie niż pokrewny Eurygaster integriceps[6].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Eurygaster austriaca – Żółwinek austriacki. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-25].
- ↑ a b c Żółwinek austriacki. Eurygaster austriaca (Schrank, 1778). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ F. von P. Schrank: Beyträge zur Naturgeschichte. Leipzig: Fritsch, 1776, s. 78.
- ↑ a b c d e f g h i Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ a b c d e f Jerzy Adrian Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 13: Puklicowate – Acanthosomatidae, żółwinkowate – Scutelleridae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d e f g h i M.N. Berim, Eurygaster austriaca Schrank – Sunn Pest, A.N. Afonin i inni red., [w:] Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds [online], 2003–2009 [dostęp 2022-05-30].
- ↑ Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 4: Pentatomomorpha II: Pentatomoidea: Cydnidae, Thyreocoridae, Plataspidae, Acanthosomatidae, Scutelleridae, Pentatomidae. (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 81. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2008. ISBN 978-3-937783-36-9.
- ↑ Eurygaster austriaca (Schrank, 1776). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ Berend Aukema (red.): Eurygaster austriaca (Schrank, 1776). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-06-12].