Wikipedia

Żarki (województwo małopolskie)

wieś w województwie małopolskim

Żarki – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Libiąż[4]. Według najnowszej aktualizacji granic mezoregionów fizycznogeograficznych Polski przygotowanej przez PAN[5], wieś położona jest na utworach południowej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej tj. na Garbie Tenczyńskim oraz w Dolinie Górnej Wisły.

Żarki
wieś
Ilustracja
Żniwa w Żarkach, 1938 rok
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

chrzanowski

Gmina

Libiąż

Liczba ludności (2014)

3765[2]

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

32-593[3]

Tablice rejestracyjne

KCH

SIMC

0215893

Położenie na mapie gminy Libiąż
Mapa konturowa gminy Libiąż, po prawej znajduje się punkt z opisem „Żarki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Żarki”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Żarki”
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego
Mapa konturowa powiatu chrzanowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Żarki”
Ziemia50°04′49″N 19°20′58″E/50,080278 19,349444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W pobliżu wsi przepływa rzeka Wisła, ona też stanowi jej południową granicę; oraz Chechło, które z kolei jest jej wschodnią granicą. Centralna część miejscowości położona jest na terenie Zrębowych Pagórów Libiąskich, części Bloku Płaziańskiego i zarazem Garbu Tenczyńskiego[6]. Według Mieczysława Klimaszewskiego i Jerzego Kondrackiego oraz geografów związanych z Uniwersytetem Śląskim Zrębowe Pagóry Libiąskie stanowią część większej jednostki geomorfologicznej (Pagórów Jaworznickich), którą uznają za część Wyżyny Śląskiej. Od wschodu miejscowość graniczy z otuliną Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Oprócz tego przebiega tam zielony i czerwony szlak turystyczny oraz czerwony (libiąski) i niebieski (babicki) szlak rowerowy, a także droga wojewódzka nr 780.

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Żarki[7][8]
przysiółki Bębenki, Zagórcze Duże, Zagórcze Małe, Ziajki
części wsi Dudki, Gronówek, Gródek, Guciki, Koniec Kosowski, Olszynka, Podlesie, Sołtystwo, Struga, Zachardzinie, Za Gościńcem, Zarośle, Za Strug

Historia edytuj

Według tradycji ustnej, od XIII wieku Żarki oraz sąsiednie miejscowości zamieszkiwała ludność napływowa zajmująca się pasterstwem i hodowlą bydła nazywana cabanami. Wywodziła ona swoje pochodzenie od pasterzy (czabanów), którzy przybyli na ziemie Małopolski wraz z najazdem Tatarów w 1241 roku. Społeczność ta z czasem przyjęła osiadły tryb życia i zasymilowała się z Polakami. Zachowała jednak do XX wieku pewne swoje tradycje i utrzymywała własną odrębność kulturową[9].

W przeszłości wieś należała do klucza lipowieckiego.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[10].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.

Zabytki edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].

Etnografia edytuj

Ludność Żarek i okolic zaliczana jest przez etnografów do grupy Krakowiaków Zachodnich. Maria Przeździecka, współautorka monografii powiatu chrzanowskiego, przypisała dawnych mieszkańców tej wsi do czwartej – zachodniej podrupy terytorialnej używającej krakowskiego stroju regionalnego. Cechą charakterystyczną tego stroju w Żarkach był używany zamiast kożuchów tzw. "kapuzdrak" czyli długi płaszcz[12].

Fonetyczne zapisy tekstów gwarowych mieszkańców tej wsi sprzed stulecia zamieszczono w pracy Piotra Jaworka pt. „Gwary na południe od Chrzanowa“ (1920)[13]. W zgodnej opinii badaczy ludność okolic Żarek posługuje się dialektem małopolskim[14].

Religia edytuj

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika).

Osoby związane z Żarkami edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163247
  2. ↑ Sołectwa w gminie Libiąż. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1619 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
  5. ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonia”, 2018, ISSN 0016-7282 [dostęp 2020-10-30] (ang.).
  6. ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonia”, 2018, ISSN 0016-7282 [dostęp 2020-10-31] (ang.).
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  9. ↑ Wiesław Konieczny, "Libiąskie opowieści i inne"
  10. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
  11. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  12. ↑ Maria Przeździecka, Sztuka i zwyczaje ludowe., „Ziemia Chrzanowska i Jaworzno. Monografia”, 1969, s. 394 [dostęp 2020-05-22].
  13. ↑ Piotr Jaworek, Gwary na południe od Chrzanowa, „„Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” w Krakowie, t. VII, cz. II, s. 319-426; słownik: s. 417-426.”, 1920.
  14. ↑ DIALEKTOLOGIA POLSKA [online], www.dialektologia.uw.edu.pl [dostęp 2020-05-22].
  15. ↑ Ksiądz Lelito (1915–1978) [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-04-01] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żarki_(województwo_małopolskie)&oldid=72533266”