Arthur Koestler

pisarz angielski

Arthur Koestler (ur. 5 września 1905 w Budapeszcie, zm. 3 marca 1983 w Londynie) – angielski pisarz i dziennikarz, pochodzenia węgierskiego.

Arthur Koestler
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 września 1905
Budapeszt

Data i miejsce śmierci

3 marca 1983
Londyn

Zawód, zajęcie

pisarz

Małżeństwo

Cynthia Jefferies (od 1965 do 1983), Mamaine Koestler (od 1950 do 1952), Dorothy Ascher (od 1935 do 1949)

Życiorys edytuj

Koestler był z pochodzenia zasymilowanym węgierskim Żydem. Był poliglotą. Już w wieku 10 lat płynnie mówił po węgiersku (po matce), niemiecku (używany przez rodzinę), angielsku i francusku. Znał także jidysz, aby rozmawiać z dziadkiem. Później w Palestynie i ZSRR opanował hebrajski i rosyjski. Wykształcenie inżynierskie zdobył w Wiedniu. Był pracownikiem Wydawnictwa Ullstein. Jako dziennikarz przebywał w Palestynie, ZSRR i Hiszpanii.

W Berlinie w 1931 wstąpił do partii komunistycznej i został agentem Kominternu. W 1932 zadenuncjował w sowieckiej tajnej policji swoją byłą przyjaciółkę Nadieżdę Smirnową, która w wyniku donosu została skazana na śmierć[1]. Był świadkiem głodowej śmierci milionów ludzi podczas wielkiego głodu na Ukrainie, lecz za sprawą ideologii udało mu się zinterpretować fakty nie jako narodową tragedię, lecz krok naprzód w ewolucji ludzkości. Uważał, że konający na ulicach z głodu ludzie są „wrogami ludu, którzy wolą żebrać niż pracować”. Sądził, wraz z mieszkającym z nim w Charkowie fizykiem Aleksandrem Weissbergiem-Cybulskim, że zniszczenie wsi ukraińskiej godzi się z ogólną historią postępu ludzkości. Koestler opuścił ZSRR w 1933, a na jego pożegnanie Weissberg na stacji powiedział: „Cokolwiek by się działo, wysoko dzierż sztandar Związku Radzieckiego!”[2].

Z partii komunistycznej wystąpił w 1938. Rozczarowanie do komunizmu zrelacjonował w The God That Failed w 1950. Swoje przeżycia z lat 1939–1940, kiedy jako podejrzany cudzoziemiec przetrzymywany był w Camp Vernet przez Francuzów i Anglików, przedstawił w Scum of the Earth (1941). Jego najgłośniejszą powieścią była Ciemność w południe (Darkness at Noon), poświęcona wielkiej czystce w ZSRR w latach 1934–1939.

Pod koniec życia zainteresował się parapsychologią. W testamencie przeznaczył fundusze na utworzenie uniwersyteckiej katedry parapsychologii w Edynburgu. Był członkiem Stowarzyszenia Dobrowolnej Eutanazji. W 1976 u Koestlera zdiagnozowano chorobę Parkinsona, a trzy lata później przewlekłą białaczkę limfatyczną w jej stadium terminalnym. Wraz z żoną w 1983 roku w Londynie popełnił samobójstwo.

W 1998 popiersie Koestlera zostało usunięte z budynku Uniwersytetu w Edynburgu po ujawnieniu gwałtów, których się dopuścił[3].

 
Pomnik w Budapeszcie

W 2009 w Budapeszcie na Lövölde tér postawiono pomnik pamięci pisarza autorstwa Imrego Vargi. Koestler do 11. roku życia mieszkał w pobliżu, na Szív utca; w 2005 przyznano mu pośmiertnie tytuł zasłużonego obywatela miasta.

Poglądy edytuj

Uważał, że ludzki stosunek do świata rzeczywistego rozgrywa się na trzech poziomach. Pierwszym są zmysły, drugim jest myślący umysł, a trzecim duch i zdolność pojmowania uczucia oceanicznego[4].

Wybrane dzieła edytuj

Przypisy edytuj

  1. Frances Stonor Saunders, The Cultural Cold War, 2013, The New Press, s. 51, ISBN 978-1-59558-914-9.
  2. Timothy Snyder, Skrwawione ziemie, 2011, Świat Książki, s. 76, ISBN 978-83-7799-456-6.
  3. David Cesarani, Arthur Koestler: The Homeless Mind, London: Heinemann, 1998, ISBN 0-434-11305-0, OCLC 41959479.
  4. Adam Nicolson, Krzyk morskich ptaków, Kraków: Znak, 2017, s. 25, ISBN 978-83-240-4244-9.