Zaburzenia psychiczne

wzorzec zachowania lub sposób myślenia, który powoduje znaczny dyskomfort lub pogorszenie funkcjonowania jednostki
(Przekierowano z Choroba psychiczna)

Zaburzenia psychiczne[1] – wzorce lub zespoły zachowań, sposobów myślenia, czucia, postrzegania oraz innych czynności umysłowych i relacji z innymi ludźmi, będące źródłem cierpienia lub utrudnień w indywidualnym funkcjonowaniu dotkniętej nimi osoby[2][3]. Zaburzenia te mogą być utrwalone, nawracające, mogą stopniowo ustępować (remisja) lub przebiegać jako pojedynczy epizod.

Do głównych grup zaburzeń psychicznych należą zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia nastroju, zaburzenia neurorozwojowe, zaburzenia osobowości, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia związane z uzależnieniami

Zaburzenia psychiczne przebiegać mogą np. z dużymi zaburzeniami emocji i nastroju, zaburzeniami myślenia i złożonej aktywności, zaburzeniami świadomości, a także z objawami wytwórczymi, np. urojeniami i omamami. Do zaburzeń psychicznych zaliczamy zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia afektywne, część zaburzeń psychosomatycznych, zaburzenia neurorozwojowe, zaburzenia psychiczne organiczne, zaburzenia osobowości, zaburzenia związane z uzależnieniami, niektóre dewiacje seksualne. Różnorakie podziały chorób psychicznych nie są jednak ścisłe, bowiem zaburzenia psychiczne często łączą w sobie objawy charakterystyczne dla innych jednostek chorobowych (np. ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi), a granica pomiędzy tzw. normą psychiczną a patologią może być płynna i w dużej mierze uwarunkowana czynnikami społeczno-kulturowymi[4].

Wyodrębnienia większości poszczególnych zaburzeń psychicznych w aktualnie stosowanych klasyfikacjach takich, jak DSM-5 czy ICD-10, dokonano głównie ze względów praktycznych, związanych z zasadami postępowania medycznego, społecznego lub prawnego. Co więcej, autorzy owych klasyfikacji posługują się bardziej ogólnym terminem „zaburzenie” (ang. disorder) celem uniknięcia poważniejszych wątpliwości dotyczących terminu „choroba” (ang. disease lub illness). Niemniej jednak niektóre źródła piśmiennicze posługują się zamiennie pojęciami „zaburzenie psychiczne” i „choroba psychiczna”, pomijając różnice pomiędzy konotacjami tych terminów[5].

W polskim systemie prawnym pojęciu „choroby psychicznej” nadano specyficzne znaczenie, odrębne od znaczenia terminu „zaburzenie”. Osoby cierpiące na tak rozumiane choroby psychiczne w Polsce mają większy dostęp do nieodpłatnych świadczeń zdrowotnych, niż ogół osób z zaburzeniami psychicznymi, ale też tylko wobec osób z chorobą psychiczną jest możliwe postępowanie lecznicze bez ich zgody. Jeszcze węższym sposobem definiowania „chorób psychicznych” jest utożsamianie ich z psychozami[5].

Pojęcie zaburzenia wiąże się z pojęciami zdrowia psychicznego, normalności zachowania oraz jego patologii.

Określenie granic normalności jest często zbędne, zwykle też bardzo trudne. Psychiatria biologiczna wiąże zaburzenia psychiczne z przyczynami neurochemicznymi. Psychologia najczęściej łączy większość zaburzeń z czynnikami intrapsychicznymi, doświadczeniami społecznymi i poziomem nasilenia stresu. Skrajne podejścia, jak antypsychiatria czy psychologia systemowa, przerzucają ciężar patologii z procesów intrapsychicznych na interakcje społeczne, zwłaszcza związane z rodziną pochodzenia.

Klasyfikacje

edytuj

Podział zaburzeń psychicznych według klasyfikacji ICD-11[6]

edytuj
Kategoria zaburzeń Przykład Kod ICD-11[6]
Zaburzenia neurorozwojowe zaburzenia ze spektrum autyzmu 6A00–6A0Z
Schizofrenia i inne pierwotne zaburzenia psychotyczne zaburzenie schizoafektywne 6A20–6A2Z
Katatonia katatonia związana z innym zaburzeniem psychicznym 6A40–6A4Z
Zaburzenia nastroju zaburzenia depresyjne 6A60–6A8Z
Zaburzenia lękowe i inne zaburzenia związane ze strachem zaburzenie paniczne 6B00–6B0Z
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i inne współwystępujące zaburzenia dysmorfofobia 6B20–6B2Z
Zaburzenia związane ze stresem zaburzenie stresowe pourazowe 6B40–6B4Z
Zaburzenia dysocjacyjne zaburzenie depersonalizacja-derealizacja 6B60–6B6Z
Zaburzenia jedzenia i odżywiania się jadłowstręt psychiczny 6B80–6B8Z
Zaburzenia wydalania moczenie nocne
Zaburzenia związane z cierpieniem cielesnym cierpienie związane z integralnością ciała
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych lub zachowaniami uzależniającymi alkoholizm 6C40–6C5Z
Zaburzenia kontroli impulsów piromania 6C70–6C7Z
Zachowania destrukcyjne i zaburzenia dyssocjalne (aspołeczne) dyssocjalne zaburzenie zachowania 6C90–6C9Z
Zaburzenia osobowości i inne związane z nimi cechy wzorzec borderline 6D10–6D11
Parafilie ekshibicjonizm 6D30–6D3Z
Zaburzenia pozorowane zaburzenie pozorowane skierowane na samego siebie 6D50–6D5Z
Zaburzenia neuropoznawcze otępienie w przebiegu choroby Alzheimera 6D70–6E0Z
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z ciążą, porodem i połogiem depresja poporodowa 6E20–6E2Z
Czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej Lista objawów, które mogą być wykorzystane do identyfikacji istotnych aspektów obrazu klinicznego, niezależnie od tego, czy u danej osoby rozpoznano zaburzenia psychiczne. 6E40
Wtórne zaburzenia psychiczne lub zaburzenia zachowania związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej zespół czołowy 6E60-6E6Z
Zaburzenia snu i czuwania (w ICD-11 stanowią samodzielną kategorię) Przewlekła bezsenność 7A00-7B2Z
Zaburzenia seksualne (w ICD-11 stanowią samodzielną kategorię) wytrysk przedwczesny HA00-HA0Z, GC42,
Sprzeczność płci (w ICD-11 częściowo w kategorii zaburzeń seksualnych) Zaburzenia rozwoju płci HA60-HA6Z, 6E8Y, 6E8Z

Podział zaburzeń psychicznych według klasyfikacji ICD-10

edytuj
Kategoria zaburzeń Przykład Kod ICD-10[7]
zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami objawowymi zespół czołowy F00-F09
zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków (substancji) psychoaktywnych alkoholizm F10-F19
schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe schizofrenia F20-F29
zaburzenia nastroju (afektywne) choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia depresyjne nawracające F30-F39
zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną zespół lęku napadowego F40-F48
zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi bulimia, lęki nocne, wytrysk przedwczesny F50-F59
zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych osobowość dyssocjalna, zaburzenia preferencji seksualnych F60-F69
upośledzenia umysłowe niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim F70-F79
zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego) autyzm dziecięcy F80-F89
zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym ADHD F90-F98
zaburzenia psychiczne bliżej nieokreślone (BNO) F99

Zaburzenia psychiczne w statystykach (Polska)

edytuj

Ponad 1,5 mln osób w ciągu roku trafia do szpitali psychiatrycznych (wzrost o około 900 tys. od 1990 r. do 2004, największy odsetek w Europie). W 2007 roku około 100 tys. osób znalazło się w polskich szpitalach psychiatrycznych z najcięższymi schorzeniami psychotycznymi[8] (dane z 2007 r.).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stanisław Pużyński, Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych, „Psychiatria Polska”, XLI (3), 2007, s. 299–308.
  2. Derek Bolton, What is mental disorder?. An essay in philosophy, science, and values, Oxford: Oxford University Press, 2008, ISBN 0-19-856592-5, OCLC 174094316 [dostęp 2020-05-02].
  3. „Mental disorders”. World Health Organization. Listopad 2019.
  4. Pużyński S. red.: Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL, 1993. ISBN 83-200-1712-2.
  5. a b Stanisław Pużyński. Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. „Psychiatria Polska”. 41 (3), s. 299–308, 2007. 
  6. a b ICD-11 – Mortality and Morbidity Statistics [online], icd.who.int [dostęp 2020-05-02].
  7. Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych ICD-10 (ang.).
  8. Reprint z „Dziennika” na www.obywatel.org.pl. obywatel.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-26)]. oraz oryginalny dokument rządowy w tej sprawie.

Linki zewnętrzne

edytuj