Drzeworyżak
rodzaj ssaka z podrodziny bawełniaków w rodzinie chomikowatych
Drzeworyżak[2] (Oecomys) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).
| Oecomys | |||
| O. Thomas, 1906[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – drzeworyżak dwubarwny (O. bicolor) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
drzeworyżak | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Rhipidomys benevolens O. Thomas, 1901 (= Hesperomys bicolor Tomes, 1860) | |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Środkowej i Południowej[3][4][5].
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 71–170 mm, długość ogona 80–184 mm, długość ucha 10–24 mm, długość tylnej stopy 19–31 mm; masa ciała 12–104 g[4][6].
Systematyka
edytujRodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Oryzomys) zdefiniował w 1906 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym południowoamerykańskim gryzoniom opublikowanym na łamach The Annals and magazine of natural history[1]. Na gatunek typowy Thomas wyznaczył (oryginalne oznaczenie) drzeworyżaka dwubarwnego (O. bicolor).
Etymologia
edytujOecomys: gr. οικος oikos ‘dom’[7][1]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[8].
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą następujące gatunki[9][6][3]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[2] | Podgatunki[4][3][6] | Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6] | Podstawowe wymiary[4][6][a] | Status IUCN[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |
Oecomys bicolor | (Tomes, 1860) | drzeworyżak dwubarwny | gatunek monotypowy | wschodnia Panama, zachodnia Kolumbia i zachodni Ekwador, Wenezuela i region Gujana przez Nizinę Amazonki do Boliwii i środkowej Brazylii | DC: 9,4–10,7 cm DO: 9,9–11,9 cm MC: 25–37 g |
LC |
| Oecomys nanus | Voss, Fleck & Giarla, 2024 | gatunek monotypowy | Peru i Brazylia[11] | DC: 7,5–10 cm DO: 9,2–11,4 cm MC: 18–30 g[11] |
NE | ||
| Oecomys jamari | Saldanha, Semedo, de Mendonça, Lima-Silva, Messias, Sampaio, Brandão & Rossi, 2023 | gatunek monotypowy | zachodnia i północno-wschodnia Brazylia (Pará i Rondônia)[12] | DC: 8,6–10,3 cm DO: 9,2–14,3 cm MC: 26–43 g[13] |
NE | ||
| Oecomys flavicans | (O. Thomas, 1894) | drzeworyżak żółty | gatunek monotypowy | północna i wschodnia Kolumbia i północna Wenezuela (być może na wschód od Delta Amacuro) | DC: 10,6–14 cm DO: 13,2–15 cm MC: 50–70 g |
LC | |
| Oecomys speciosus | (J.A. Allen & F.M. Chapman, 1893) | drzeworyżak okazały | gatunek monotypowy | skrajnie północno-wschodnia Kolumbia, północna Wenezuela oraz Trynidad i Tobago (Trynidad) | DC: 10,7–12,7 cm DO: 12,6–15 cm MC: 30–50 g |
LC | |
| Oecomys trinitatis | (J.A. Allen & F.M. Chapman, 1893) | drzeworyżak długowłosy | gatunek monotypowy | południowo-zachodnia Kostaryka i Panama, na wschód do Trynidadu i Tobago, na południe do północno-wschodniej Boliwii i środkowej Brazylii; dokładne granice zasięgu nieustalone | DC: 11,7–13,7 cm DO: 13,5–16,5 cm MC: 48–74 g |
LC | |
| Oecomys roberti | (O. Thomas, 1904) | drzeworyżak amazoński | gatunek monotypowy | południowo-wschodnia Kolumbia, wschodnia i południowa Wenezuela, Gujana, Surinam, północna i zachodnio-środkowa Brazylia, wschodnie Peru oraz skrajnie północna i wschodnia Boliwia | DC: 8,2–13,9 cm DO: 10,1–17,1 cm MC: 46–66 g |
LC | |
| Oecomys galvez | Voss, Fleck, & Giarla, 2024 | gatunek monotypowy | Brazylia, Ekwador i Peru[14] | DC: 11,6–15,4 cm DO: 14,6–18,3 cm MC: 41–75 g[14] |
NE | ||
| Oecomys concolor | (J.A. Wagner, 1845) | drzeworyżak jednobarwny | gatunek monotypowy | wschodnia Kolumbia, południowa Wenezuela (południowa część rzeki Orinoko) i północno-zachodnia Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) | DC: 11,5–14,1 cm DO: 13,7–16 cm MC: 41–80 g |
LC | |
| Oecomys auyantepui | Tate, 1939 | drzeworyżak gujański | gatunek monotypowy | wschodnia Wenezuela, region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) | DC: 10,1–11,2 cm DO: 10,8–12,8 cm MC: 30–48 g |
LC | |
| Oecomys rex | O. Thomas, 1910 | drzeworyżak królewski | gatunek monotypowy | wschodnia Wenezuela (Bolívar), region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) | DC: 12,1–13,5 cm DO: 14,2–16,8 cm MC: 47–71 g |
LC | |
| Oecomys matogrossensis | Saldanha & R.V. Rossi, 2021 | gatunek monotypowy | Brazylia (skrajnie południowo-zachodnia Pará, na południe do południowo-zachodniego Mato Grosso (na wschód od rzeki Xingu), na zachód do Vilheny (Randônia)) | DC: 8,5–13,5 cm DO: 10,6–16 cm MC: 22–63 g |
NE | ||
| Oecomys rutilus | Anthony, 1921 | drzeworyżak rudy | gatunek monotypowy | wschodnia Wenezuela (Bolívar), region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) | DC: 7,1–11,8 cm DO: 8–12,5 cm MC: 12–34 g |
LC | |
| Oecomys paricola | (O. Thomas, 1904) | drzeworyżak brazylijski | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Peru (Loreto) i amazońska Brazylia (na południe od rzeki Amazonka); granice zasięgu nieustalone | DC: 10,1–11,7 cm DO: 11,7–13,9 cm MC: około 37 g |
DD | |
| Oecomys superans | O. Thomas, 1911 | drzeworyżak większy | gatunek monotypowy | południowo-środkowa Kolumbia, wschodni Ekwador wschodnie Peru i skrajnie zachodnia Brazylia | DC: 13,5–16,5 cm DO: 15–18,4 cm MC: 66–104 g |
LC | |
| Oecomys makampi | Voss, Fleck & Giarla, 2024 | gatunek monotypowy | Peru[11] | DC: 11,2 cm DO: brak danych cm MC: 39,5 g[11] |
NE | ||
| Oecomys phaeotis | (O. Thomas, 1901) | drzeworyżak ciemny | gatunek monotypowy | wschodnie zbocza Andów w północno-wschodnim Peru do środkowej Boliwii; granice zasięgu nieustalone | DC: 10,2–11,8 cm DO: 10,7–12,3 cm MC: 43–54 g |
LC | |
| Oecomys mamorae | (O. Thomas, 1906) | drzeworyżak dziuplowy | gatunek monotypowy | większość Boliwii, północny Paragwaj i zachodnie-środkowa Brazylia | DC: 12–17 cm DO: 14,4–18 cm MC: 48–120 g |
LC | |
| Oecomys sydandersoni | Carleton, L.H. Emmons & Musser, 2009 | drzeworyżak szarogłowy | gatunek monotypowy | Boliwia (drzewiaste wyspy na otwartej sawannie (Beni i Santa Cruz)) | DC: 10,9–16,6 cm DO: 11,5–14,5 cm MC: 30–57 g |
NE | |
| Oecomys franciscorum | Pardiñas, Teta, Salazar-Bravo, Myers & Galliari, 2016 | gatunek monotypowy | południowo-środkowa Brazylia (Mato Grosso do Sul) i północno-wschodnia Argentyna (Formosa i Chaco); prawdopodobnie wschodni Paragwaj | DC: 13,9–15,1 cm DO: 16,6–17,6 cm MC: 60–80 g |
NE | ||
| Oecomys catherinae | O. Thomas, 1909 | drzeworyżak nadrzeczny | gatunek monotypowy | Brazylia (Mata Atlântica i formacja roślinna cerrado od Rio Grande do Norte, na południe do Santa Catarina) | DC: 12,1–13,9 cm DO: 14,3–16,5 cm MC: 47–71 g |
LC | |
| Oecomys cleberi | Locks, 1981 | drzeworyżak samotny | gatunek monotypowy | Brazylia (lasy łęgowe w południowej części cerrado) | DC: 8,3–11,7 cm DO: 8–12,3 cm MC: brak danych |
DD |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
edytuj- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
edytuj- ↑ a b c O. Thomas. Notes on South-American Rodents. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh Series. 18 (108), s. 444, 1906. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 251–252. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 394–395. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 419–423. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oecomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-30].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 250–252. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 172.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-19]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Voss, Fleck i Giarla 2024 ↓, s. 72.
- ↑ Saldanha i in. 2023 ↓, s. 4.
- ↑ Saldanha i in. 2023 ↓, s. 5.
- ↑ a b Voss, Fleck i Giarla 2024 ↓, s. 79.
Bibliografia
edytuj- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- J. Saldanha, T.B.F. Semedo, R.F.B. de Mendonça, L.G. Lima-Silva, M.R. Messias, I. Sampaio, M.V. Brandão & R.V. Rossi. Unveiling hidden diversity of Oecomys (Rodentia: Cricetidae) from Brazilian Central Amazonia: description of a new species and new lineages. „Systematics and Biodiversity”. 21 (1), s. 1–21, 2023. (ang.).
- R.S. Voss, D.W. Fleck & T.C. Giarla. Mammalian Diversity and Matses Ethnomammalogy in Amazonian Peru Part 5. Rodents. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 2024 (446), s. 1–179, 2024. (ang.).