Drzeworyżak

rodzaj ssaka z podrodziny bawełniaków w rodzinie chomikowatych

Drzeworyżak[2] (Oecomys) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Drzeworyżak
Oecomys
O. Thomas, 1906[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – drzeworyżak dwubarwny (O. bicolor)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

bawełniaki

Plemię

Oryzomyini

Rodzaj

drzeworyżak

Typ nomenklatoryczny

Rhipidomys benevolens O. Thomas, 1901 (= Hesperomys bicolor Tomes, 1860)

Gatunki

22 gatunki – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Środkowej i Południowej[3][4][5].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 71–170 mm, długość ogona 80–184 mm, długość ucha 10–24 mm, długość tylnej stopy 19–31 mm; masa ciała 12–104 g[4][6].

Systematyka

edytuj

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Oryzomys) zdefiniował w 1906 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym południowoamerykańskim gryzoniom opublikowanym na łamach The Annals and magazine of natural history[1]. Na gatunek typowy Thomas wyznaczył (oryginalne oznaczenie) drzeworyżaka dwubarwnego (O. bicolor).

Etymologia

edytuj

Oecomys: gr. οικος oikos ‘dom’[7][1]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[8].

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki[9][6][3]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[2] Podgatunki[4][3][6] Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6] Podstawowe wymiary[4][6][a] Status
IUCN[10]
 
Oecomys bicolor (Tomes, 1860) drzeworyżak dwubarwny gatunek monotypowy wschodnia Panama, zachodnia Kolumbia i zachodni Ekwador, Wenezuela i region Gujana przez Nizinę Amazonki do Boliwii i środkowej Brazylii DC: 9,4–10,7 cm
DO: 9,9–11,9 cm
MC: 25–37 g
 LC 
Oecomys nanus Voss, Fleck & Giarla, 2024 gatunek monotypowy Peru i Brazylia[11] DC: 7,5–10 cm
DO: 9,2–11,4 cm
MC: 18–30 g[11]
 NE 
Oecomys jamari Saldanha, Semedo, de Mendonça, Lima-Silva, Messias, Sampaio, Brandão & Rossi, 2023 gatunek monotypowy zachodnia i północno-wschodnia Brazylia (Pará i Rondônia)[12] DC: 8,6–10,3 cm
DO: 9,2–14,3 cm
MC: 26–43 g[13]
 NE 
Oecomys flavicans (O. Thomas, 1894) drzeworyżak żółty gatunek monotypowy północna i wschodnia Kolumbia i północna Wenezuela (być może na wschód od Delta Amacuro) DC: 10,6–14 cm
DO: 13,2–15 cm
MC: 50–70 g
 LC 
Oecomys speciosus (J.A. Allen & F.M. Chapman, 1893) drzeworyżak okazały gatunek monotypowy skrajnie północno-wschodnia Kolumbia, północna Wenezuela oraz Trynidad i Tobago (Trynidad) DC: 10,7–12,7 cm
DO: 12,6–15 cm
MC: 30–50 g
 LC 
Oecomys trinitatis (J.A. Allen & F.M. Chapman, 1893) drzeworyżak długowłosy gatunek monotypowy południowo-zachodnia Kostaryka i Panama, na wschód do Trynidadu i Tobago, na południe do północno-wschodniej Boliwii i środkowej Brazylii; dokładne granice zasięgu nieustalone DC: 11,7–13,7 cm
DO: 13,5–16,5 cm
MC: 48–74 g
 LC 
Oecomys roberti (O. Thomas, 1904) drzeworyżak amazoński gatunek monotypowy południowo-wschodnia Kolumbia, wschodnia i południowa Wenezuela, Gujana, Surinam, północna i zachodnio-środkowa Brazylia, wschodnie Peru oraz skrajnie północna i wschodnia Boliwia DC: 8,2–13,9 cm
DO: 10,1–17,1 cm
MC: 46–66 g
 LC 
Oecomys galvez Voss, Fleck, & Giarla, 2024 gatunek monotypowy Brazylia, Ekwador i Peru[14] DC: 11,6–15,4 cm
DO: 14,6–18,3 cm
MC: 41–75 g[14]
 NE 
Oecomys concolor (J.A. Wagner, 1845) drzeworyżak jednobarwny gatunek monotypowy wschodnia Kolumbia, południowa Wenezuela (południowa część rzeki Orinoko) i północno-zachodnia Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) DC: 11,5–14,1 cm
DO: 13,7–16 cm
MC: 41–80 g
 LC 
Oecomys auyantepui Tate, 1939 drzeworyżak gujański gatunek monotypowy wschodnia Wenezuela, region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) DC: 10,1–11,2 cm
DO: 10,8–12,8 cm
MC: 30–48 g
 LC 
Oecomys rex O. Thomas, 1910 drzeworyżak królewski gatunek monotypowy wschodnia Wenezuela (Bolívar), region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) DC: 12,1–13,5 cm
DO: 14,2–16,8 cm
MC: 47–71 g
 LC 
Oecomys matogrossensis Saldanha & R.V. Rossi, 2021 gatunek monotypowy Brazylia (skrajnie południowo-zachodnia Pará, na południe do południowo-zachodniego Mato Grosso (na wschód od rzeki Xingu), na zachód do Vilheny (Randônia)) DC: 8,5–13,5 cm
DO: 10,6–16 cm
MC: 22–63 g
 NE 
Oecomys rutilus Anthony, 1921 drzeworyżak rudy gatunek monotypowy wschodnia Wenezuela (Bolívar), region Gujana i północno-środkowa Brazylia (na północ od rzeki Amazonka) DC: 7,1–11,8 cm
DO: 8–12,5 cm
MC: 12–34 g
 LC 
Oecomys paricola (O. Thomas, 1904) drzeworyżak brazylijski gatunek monotypowy północno-wschodnie Peru (Loreto) i amazońska Brazylia (na południe od rzeki Amazonka); granice zasięgu nieustalone DC: 10,1–11,7 cm
DO: 11,7–13,9 cm
MC: około 37 g
 DD 
Oecomys superans O. Thomas, 1911 drzeworyżak większy gatunek monotypowy południowo-środkowa Kolumbia, wschodni Ekwador wschodnie Peru i skrajnie zachodnia Brazylia DC: 13,5–16,5 cm
DO: 15–18,4 cm
MC: 66–104 g
 LC 
Oecomys makampi Voss, Fleck & Giarla, 2024 gatunek monotypowy Peru[11] DC: 11,2 cm
DO: brak danych cm
MC: 39,5 g[11]
 NE 
Oecomys phaeotis (O. Thomas, 1901) drzeworyżak ciemny gatunek monotypowy wschodnie zbocza Andów w północno-wschodnim Peru do środkowej Boliwii; granice zasięgu nieustalone DC: 10,2–11,8 cm
DO: 10,7–12,3 cm
MC: 43–54 g
 LC 
Oecomys mamorae (O. Thomas, 1906) drzeworyżak dziuplowy gatunek monotypowy większość Boliwii, północny Paragwaj i zachodnie-środkowa Brazylia DC: 12–17 cm
DO: 14,4–18 cm
MC: 48–120 g
 LC 
Oecomys sydandersoni Carleton, L.H. Emmons & Musser, 2009 drzeworyżak szarogłowy gatunek monotypowy Boliwia (drzewiaste wyspy na otwartej sawannie (Beni i Santa Cruz)) DC: 10,9–16,6 cm
DO: 11,5–14,5 cm
MC: 30–57 g
 NE 
Oecomys franciscorum Pardiñas, Teta, Salazar-Bravo, Myers & Galliari, 2016 gatunek monotypowy południowo-środkowa Brazylia (Mato Grosso do Sul) i północno-wschodnia Argentyna (Formosa i Chaco); prawdopodobnie wschodni Paragwaj DC: 13,9–15,1 cm
DO: 16,6–17,6 cm
MC: 60–80 g
 NE 
Oecomys catherinae O. Thomas, 1909 drzeworyżak nadrzeczny gatunek monotypowy Brazylia (Mata Atlântica i formacja roślinna cerrado od Rio Grande do Norte, na południe do Santa Catarina) DC: 12,1–13,9 cm
DO: 14,3–16,5 cm
MC: 47–71 g
 LC 
Oecomys cleberi Locks, 1981 drzeworyżak samotny gatunek monotypowy Brazylia (lasy łęgowe w południowej części cerrado) DC: 8,3–11,7 cm
DO: 8–12,3 cm
MC: brak danych
 DD 

Kategorie IUCN:  LC gatunek najmniejszej troski,  DD gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

  1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. a b c O. Thomas. Notes on South-American Rodents. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh Series. 18 (108), s. 444, 1906. (ang.). 
  2. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 251–252. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  3. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 394–395. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  4. a b c d e U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 419–423. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  5. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oecomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-30].
  6. a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 250–252. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  7. Jaeger 1959 ↓, s. 172.
  8. Jaeger 1959 ↓, s. 160.
  9. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-19]. (ang.).
  10. Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-19]. (ang.).
  11. a b c d Voss, Fleck i Giarla 2024 ↓, s. 72.
  12. Saldanha i in. 2023 ↓, s. 4.
  13. Saldanha i in. 2023 ↓, s. 5.
  14. a b Voss, Fleck i Giarla 2024 ↓, s. 79.

Bibliografia

edytuj
  • E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
  • J. Saldanha, T.B.F. Semedo, R.F.B. de Mendonça, L.G. Lima-Silva, M.R. Messias, I. Sampaio, M.V. Brandão & R.V. Rossi. Unveiling hidden diversity of Oecomys (Rodentia: Cricetidae) from Brazilian Central Amazonia: description of a new species and new lineages. „Systematics and Biodiversity”. 21 (1), s. 1–21, 2023. (ang.). 
  • R.S. Voss, D.W. Fleck & T.C. Giarla. Mammalian Diversity and Matses Ethnomammalogy in Amazonian Peru Part 5. Rodents. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 2024 (446), s. 1–179, 2024. (ang.).