Fürstenwalde/Spree
![]() |
Ten artykuł od 2017-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Fürstenwalde/Spree (ⓘposłuchaj) (powszechnie stosowna jest również forma skrócona Fürstenwalde, pol. hist. Przybór[2], dolnołuż. Pśibor pśi Sprjewi) – miasto we wschodnich Niemczech w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Oder-Spree, port nad Sprewą i kanałem Odra-Sprewa. W latach 1385–1598 było stolicą biskupstwa lubuskiego. Największe miasto powiatu Oder-Spree.
![]() | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Kraj związkowy | |||
Data założenia |
XIII wiek | ||
Burmistrz |
Matthias Rudolph | ||
Powierzchnia |
70,68 km² | ||
Wysokość |
43 m n.p.m. | ||
Populacja (31 grudnia 2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Nr kierunkowy |
03361 | ||
Kod pocztowy |
15517 | ||
Tablice rejestracyjne |
LOS, FW, BSK, EH | ||
Podział miasta |
3 dzielnice | ||
![]() | |||
Położenie na mapie Brandenburgii ![]() | |||
Położenie na mapie Niemiec ![]() | |||
![]() | |||
Strona internetowa |
Geografia edytuj
Fürstenwalde/Spree leży na terenie pradoliny warszawsko-berlińskiej, nad rzeką Sprewą, około 35 kilometrów na zachód od granicy z Polską w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą oraz 50 kilometrów na wschód od Berlina.
Historia edytuj
Średniowiecze – wpływy polskie, czeskie i brandenburskie edytuj
Obszar Przyboru został utracony wraz z ziemią lubuską przez rozbitą dzielnicowo Polskę w 1249 roku. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1272, było lokowane w miejscu średniowiecznego grodu przez rzekę Sprewę. Dzięki strategicznej lokalizacji stało się szybko jednym z najbogatszych miast ówczesnej Marchii Brandenburskiej. Na mocy traktatu z roku 1373 miasto zostaje sprzedane przez Wittelsbachów cesarzowi Karolowi IV. W latach 1373–1415 znajdowało się we władaniu Korony Czeskiej pod panowaniem Luksemburgów. W roku 1385 tu przeniósł siedzibę biskupstwa lubuskiego oraz kapituły katedralnej ostatni polski biskup lubuski Jan Kietlicz. W 1392 Jan Kietlicz został przeniesiony na diecezję miśnieńską i odtąd do 1424 roku tron biskupi był obsadzany duchownymi czeskimi, choć diecezja do 1424 wciąż podlegała metropolii gnieźnieńskiej. W roku 1446 miasto i katedra zostały spalone przez husytów.
Nowożytność i czasy napoleońskie edytuj
Wraz z postępami reformacji w 1557 katedra została przejęta przez luteran.
W latach 1613, 1625 i 1656 Fürstenwalde było również miastem uniwersyteckim, dzięki przeniesionego tutaj z pobliskiego Frankfurtu nad Odrą Uniwersytetu Viadrina. Od 1701 miasto stanowi część Królestwa Prus.
Przez szereg dziesięcioleci było również miastem garnizonowym dla wojsk cesarza Napoleona i ułanów cesarskich.
W granicach Niemiec edytuj
W 1871 miasto stało się częścią zjednoczonych Niemiec.
W okresie II wojny światowej w mieście znajdowała się fabryka amunicji zatrudniająca ponad 12 tys. robotników przymusowych i jeńców wojennych. Mieściła się tu również filia podobozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Na krótko przed końcem II wojny światowej Fürstenwalde zostało zamienione przez nazistów w twierdzę, co w konsekwencji ciężkich sowieckich bombardowań zrównało je z ziemią. W roku 1945 NKWD utworzyło w mieście obóz specjalny w którym przetrzymywano ponad 10 tys. więźniów, w większości młodych ludzi, z których większość szybko zmarła[potrzebny przypis].
Po II wojnie światowej miasto wraz z położoną na zachód od Odry częścią ziemi lubuskiej znalazło się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD, wschodnia część ziemi lubuskiej natomiast po 696 latach powróciła w granice Polski.
Fürstenwalde został miastem powiatowym w okręgu Frankfurt nad Odrą. W latach 50. i 60. miasto odbudowano, utworzone zostały nowe dzielnice mieszkaniowe a miasto stało się znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Do roku 1994 w Fürstenwalde stacjonowały także oddziały Zachodniej Grupy Wojsk ZSRR (funkcjonowało tu składowisko czołgów z bazą paliw). W późnych latach 80. wyburzono fragmenty starego miasta i zastąpiono je częściowo budynkami z wielkiej płyty.
W 1990 miasto zostało częścią Republiki Federalnej Niemiec. W wyniku reformy administracyjnej Fürstenwalde od 1993 należy do powiatu Oder-Spree. Jest obecnie największym miastem w regionie.
Zabytki edytuj
- Katedra Mariacka (neogotycka) z XIV wieku
- Pozostałości zabudowy historycznej, m.in. kamienice z XVII i XVIII wieku
- Zamek biskupi
- Ratusz
- Pałac barokowy
- Kościół ewangelicko-luterański
- Kościół katolicki św. Jana Chrzciciela
- Kościół luterański Dobrego Samarytanina z 1925 roku
Demografia edytuj
|
|
|
Gospodarka edytuj
Fürstenwalde jest obecnie głównym centrum usługowym i przemysłowym w regionie: przemysł oponiarski, metalowy i budowlany oraz ogrodnictwo są najważniejsze.
Najbardziej znane przedsiębiorstwo znajdujące się w mieście jest zakład oponiarski Pneumant (dzisiaj część amerykańskiego koncernu Goodyear). Znajdują się tutaj ponadto zakłady produkujące farby, zakłady metalowe oraz firmy przemysłu energetycznego specjalizujące się w produkcji elastycznych, samoprzylepnych baterii słonecznych. Gospodarka usługowa jest dobrze rozwinięta, swoje siedziby mają w mieście firmy z branży energetyki oraz deweloperstwa mieszkaniowego.
Transport edytuj
Niedaleko miasta przebiega autostrada A12, łącząca Berlin z Poznaniem i Warszawą.
W mieście znajduje się stacja kolejowa Fürstenwalde (Spree), przystanek regionalnych połączeń pomiędzy Berlinem a Frankfurtem nad Odrą.
Oświata edytuj
- Geschwister-Scholl-Gymnasium Fürstenwalde – gimnazjum powiatowe powstałe w 1991 r. Patronem szkoły jest rodzeństwo Schollów.
- Europaschule Oberstufenzentrum Palmnicken – technikum europejskie, jest największą placówką oświatową w powiecie. Placówka ogólnokształcąca oraz szkoła zawodowa. Głównym tematem pracy wychowawczej są relacje międzynarodowe oraz współpraca różnymi szkołami partnerskimi, między innymi ze Szwecji, Japonii, Francji, Holandii, Danii i Polski.
- Szkoła Katolicka „Bernhardinum” (Katholische Schule Bernhardinum) – katolicka szkoła wyznaniowa, instytucja oświatowa należąca do archidiecezji berlińskiej, placówka składa się ze szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum. Szkoła współpracuje ze szkołami w Polsce, Francji, Włoszech i Sri Lance.
Ludzie związani z Fürstenwalde/Spree edytuj
- Christian Mentzel (1622–1701), lekarz, botanik i sinolog
- Ernst Laas (1837–1885), pedagog i filozof
- Paul Henze (1880–1966), inżynier mechanik i konstruktor samochodów
- Ottomar Geschke (1882–1957), niemiecki polityk
- Wilhelm Burgdorf (1895–1945), generał piechoty
- Wolfgang Köpp (ur. 1933), pisarz
- Wolfgang Götze (ur. 1937), fizyk teoretyczny
- Hans-Joachim Jentsch (ur. 1937), polityk (CDU), Sędzia Sądu Najwyższego
- Hans-Michael Rehberg (ur. 1938), aktor i reżyser
- Pit Kroke (ur. 1940), artysta
- Ludolf von Wartenberg (ur. 1941), polityk (CDU)
- Heinz Geisler (ur. 1950), muzyk rockowy i kompozytor
- Dan Radtke (ur. 1963), kolarz szosowy
- Franziska Giffey (ur. 1978), polityk (SPD), burmistrz Berlina
- Finch (ur. 1990), raper
Miasta partnerskie edytuj
Galeria edytuj
-
Katedra Mariacka
-
Zamek biskupi
-
Pałac
-
Ratusz
-
Zabytkowe kamienice w centrum miasta
-
Kościół Dobrego Samarytanina
-
Villa Lässig
-
Dworzec kolejowy
-
Notgeld z 1921
awers -
Notgeld z 1921
rewers
Przypisy edytuj
- ↑ Bevölkerung im Land Brandenburg nach amtsfreien Gemeinden, Ämtern und Gemeinden 31. Dezember 2020 [dostęp 2023-01-03] (niem.).
- ↑ Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1].
- ↑ Bevölkerung der Gemeinden des Landkreises Oder-Spree 1875 bis 2005 [dostęp 2023-01-03] (niem.).