Franciszek Bieliński (marszałek wielki koronny)
Franciszek Bieliński herbu Junosza (ur. 1683, zm. 8 października 1766 w Warszawie) – marszałek wielki koronny w latach 1742–1766, marszałek nadworny koronny w latach 1732–1742, wojewoda chełmiński w latach 1725–1732, podskarbi ziem pruskich w latach 1714–1738, cześnik koronny w latach 1713–1725[1], starosta osiecki, kowalewski, brodnicki i garwoliński, zasłużony dla rozbudowy Warszawy, sędzia kapturowy na sejmie elekcyjnym 1733 roku[2].
| |
 Junosza | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Odznaczenia | |
| |
Odznaczony Orderem Orła Białego[3].
Działalność publiczna
edytujFranciszek Bieliński zasłynął tym, iż umiał dbać o porządek w stolicy i surowo egzekwował swe uprawnienia sądownicze przy osobie króla Augusta II, bezwzględnie zwalczając przestępstwa i naruszanie spokoju rezydencji królewskiej. Poseł na sejm z limity 1719/1720 roku z ziemi czerskiej[4]. Był posłem na sejm 1722 roku z ziemi czerskiej[5]. Kierował pracami nad rozbudową i uporządkowaniem Warszawy. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na sejmie konwokacyjnym[6]. W czasie elekcji w 1733 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego[7]. Za panowania Augusta III Sasa był członkiem frakcji dworskiej stronnictwa starorepublikańskiego[8]. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej[9]. 10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską[10]. Od 1742 stał na czele Komisji Brukowej. Do 1762 wybrukowano dzięki jej staraniom większość najważniejszych ulic w mieście. W 1757 założył koło Warszawy jurydykę Bielino (dawny Rynek w Bielinie to obecnie położony w centrum stolicy plac J.H. Dąbrowskiego). Warszawską pamiątką po marszałku jest ulica Marszałkowska, nazywana tak od 1770 roku na cześć Bielińskiego, od urzędu jaki piastował. Oprócz odziedziczonego założenia pałacowego w Otwocku Wielkim był on także budowniczym pałacu przy ul. Królewskiej[11], istniejącego do początku XX w.[12]
5 lutego 1752 wydał w Otwocku dokument dla Ostrowa (Wielkopolskiego), który uznaje się powszechnie za powołujący pierwszą w Polsce zawodową straż pożarną.
W latach 50. XVIII wieku opowiedział się po stronie szlachty w jej sporze z hierarchią Kościoła katolickiego. M.in. dzięki niemu szlachta czerska i liwska wywalczyła sobie zniesienie zależności od sądów kościelnych w sprawach majątkowych, z czego później skorzystali także szlachcice z innych województw.
Początkowo zwolennik „Familii” Czartoryskich (czemu zawdzięcza m.in. Order Orła Białego, nadany ok. 1730 r.), później stronnictwa hetmańskiego. 7 maja 1764 roku podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny[13].
Rodzina
edytujSyn Kazimierza Ludwika Bielińskiego, marszałka wielkiego koronnego i Ludwiki Marii z Morsztynów, podskarbianki koronnej.
Ożenił się z podskarbianką Dorotą z Przebendowskich, wdową po Janie Mikołaju Radziwille. Zmarł bezpotomnie.
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy”. Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 157.
- ↑ Actum in Curia Regia Varsaviensi 1733 sub tempus moderni interregni, feria tertia in crastino festi S. Matthaei Apostoli et Evangelistae anno Domini 1733, s. 2.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 144.
- ↑ Urszula Kosińska, Sejm 1719–1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003, s. 272.
- ↑ Teka Gabriela Junoszy Podoskiego, t. II, Poznań 1855, s. 204.
- ↑ Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 35.
- ↑ Porządek na Seymie Walnym elekcyi między Warszawą a Wolą dnia 25 Sierpnia roku Pańskiego 1733 postanowiony, s. 2.
- ↑ Henryk Schmitt, Dziej panowania Stanisława Augusta, t. I, Lwów 1886, s. 104.
- ↑ Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, 1735, s. 20.
- ↑ Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabulariis Vaticanis, deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 4, Ab Innocentio PP. XII usque ad Pium PP. VI 1697-1775.P.1-2, wydał Augustyn Theiner, Rzym 1864, s. 127.
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2017-01-10].
- ↑ Warszawa1939.pl [online], warszawa1939.pl [dostęp 2017-01-10].
- ↑ Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1857, s. 45–49.
Bibliografia
edytuj- Helena Waniczkówna: Bieliński Franciszek h. Junosza. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 47–50. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.