Franciszek Maria Lanci

polski architekt

Franciszek Maria Lanci, wł. Francesco Maria Lanci (ur. 1799 w Fano, zm. 12 listopada 1875 w Warszawie) – polski architekt pochodzenia włoskiego; ojciec Witolda.

Franciszek Maria Lanci
Data i miejsce urodzenia

1799
Fano

Data i miejsce śmierci

12 listopada 1875
Warszawa

Narodowość

włoska

Praca
Styl

klasycyzm

Pałac w Falentach

Życiorys edytuj

Urodził się w mieście Fano w środkowych Włoszech. Studiował architekturę w rzymskiej Akademii św. Łukasza. Otrzymał złoty medal za pracę dyplomową – projekt restauracji rzymskiego kościoła S. Maria dell’Ara Coeli. W młodym wieku został profesorem honorowym Akademii.

W roku 1825 został zaproszony do Polski przez rodzinę Małachowskich, która powierzyła mu przebudowę rezydencji w Końskich.

Około roku 1830 prowadził odbudowę kościoła św. Jadwigi w Pępowie (pow. gostyński) któremu nadał styl gotyku angielskiego. Około roku 1830 otrzymał też zlecenie na projekt przebudowy zamku na Wawelu. Projekt nie został zrealizowany ze względu na wybuch powstania. W Krakowie zaprojektował wspólnie z rzeźbiarzem Paolo Filippim sarkofag Tadeusza Kościuszki.

1834-1839 sprawował Lanci urząd budowniczego gmachów akademickich Krakowa. W tym czasie zaprojektował też przebudowy średniowiecznych zamków w okolicach Krakowa, głównie dla rodziny Potockich.

Równocześnie 1836-1840 na zlecenie Edwarda Raczyńskiego zaprojektował i wzniósł Złotą Kaplicę w Poznaniu.

Około 1837 Lanci zbudował osiedle robotnicze i szpital w Dąbrowie Górniczej.

1844 Lanci zamieszkał w Warszawie. Na zlecenie Augusta Potockiego poszerzył lewe skrzydło pałacu w Wilanowie i zbudował kilka budynków gospodarczych. W tym czasie zrealizował kilka budynków w Warszawie.

Pałac w Falentach (Gmina Raszyn, woj.mazowieckie) w swej dzisiejszej formie jest w przeważającej mierze dziełem Lanciego. [1]W latach 1852–1857 nadał kilkakrotnie przebudowywanej rezydencji eklektyczny charakter, sytuując ją w nieokreślonej przestrzeni pomiędzy średniowieczem, renesansem, barokiem i klasycyzmem.

Około roku 1863 wskutek stopniowej utraty wzroku zaprzestał przyjmowania zleceń, ale do końca życia rysował niezrealizowane nigdy projekty.

Lista realizacji Franciszka Marii Lanciego edytuj

 
Pałac Potockich w Krzeszowicach

(według opracowania Pawła Giergonia [2])

Twórczość edytuj

Twórczość Lanciego wyróżnia się na tle jemu współczesnych architektów. Historię architektury traktował jako inspirację do własnych projektów, a nie jako katalog detali do wielokrotnego użytku, stosowanych w architekturze eklektyzmu. Szczegóły architektoniczne jego dzieł cechowała lekkość i delikatność rysunku. Jego dzieła wyróżniały się oryginalnością na tle przeciętnej architektury tych czasów. Historyk architektury Aldona Bartczakowa w swojej monografii Lanciego dopatruje się jednak wpływu dzieł Karola Fryderyka Schinkla oraz angielskich publikacji architektonicznych[3].

Wybrane realizacje edytuj

Najwcześniej zbudował Lanci oranżerię w Końskich. Budynek utrzymany w monumentalnym stylu egipskim uległ niestety przebudowie, mieści się w nim Miejski Dom Kultury.

Odbudowując kościół św. Jadwigi w Pępowie nadał mu styl neogotyku angielskiego.

Następnymi dziełami Lanciego na terenie Polski były przebudowy średniowiecznych zamków na terenie zaborów rosyjskiego i austriackiego. Do nich należą zamki w Zatorze, Będzinie i w Zagórzanach koło Gorlic. Przy przebudowie wprowadzał szczegóły architektury gotyku traktowane w duchu romantyzmu. Wieże zamkowe często nakrywał wysokimi dachami namiotowymi.

Złota Kaplica w Poznaniu, stanowiąca mauzoleum Mieszka I i Bolesława Chrobrego, powstała na miejscu zburzonej średniowiecznej kaplicy. Zgodnie z wolą fundatorów kaplica została utrzymana w romantycznie pojętym stylu bizantyjskim, jako mającym odpowiadać czasom pierwszych Piastów.

W kamienicy Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 17 Lanci zastosował między szerokimi oknami parteru zestawione parami smukłe kolumienki żeliwne. Ściany pierwszego i drugiego piętra podzielone są parami wąskich pilastrów. Delikatne obramowania okien zwieńczone są na pierwszym piętrze pięciobocznymi tympanonami wypełnionymi rzeźbą, a drugiego prostymi gzymsami zakończonymi akroteriami.

W budynku ujeżdżalni w Wilanowie (obecnie Muzeum Plakatu) Lanci nawiązał do monumentalnego petersburskiego empiru.

W wielkiej willi – pałacu Poznańskich przy Al. Ujazdowskich róg Pięknej Lanci zastosował formy nawiązujące do klasycyzmu czasów Corazziego.

 
Grób Franciszka Marii Lanci na cmentarzu Powązkowskim

Pochowany na Powązkach w Warszawie (kwatera 177-3-26/27)[4].

Upamiętnienie edytuj

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Ursynów zostało nadane jego imię[5].

Przypisy edytuj

  1. Bartczakowa A. :Franciszek Maria Lanci 1799-1875 - Warszawa, 1954 s.29
  2. portal o sztuce - sztuka.net [online], sztuka.net [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
  3. Aldona Bartczakowa, Franciszek Maria Lanci, 1954.
  4. Cmentarz Stare Powązki: KAROLINA LANCI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  5. Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.

Bibliografia edytuj

  • Aldona Bartczakowa: Franciszek Maria Lanci, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954, s. 116

Linki zewnętrzne edytuj