Grupa 1 karcynogenów wg IARC

Grupa 1 karcynogenów wg IARC – czynnik, mieszanina i okoliczności sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako rakotwórcze dla ludzi. Wyjątkowo czynnik (mieszanina) może zostać umieszczony w tej kategorii, gdy dowody potwierdzające rakotwórczość u ludzi są niewystarczające, jednak istnieją wytaczające dowody rakotwórczości u zwierząt doświadczalnych, mechanizm rakotwórczości jest znany, a także jest pewność, że człowiek ma kontakt z danym czynnikiem.

Kancerogeny

Podział karcynogenów

Czynniki zakaźne

Wirusy

• Ludzki wirus niedoboru odporności, typ 1 (HIV-I)
• Human T-cell lymphotropic virus, typ 1 (HTLV-I)
• Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 i 66
• Wirus zapalenia wątroby typu B (WZW B; przewlekłe zakażenie)
• Wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C; przewlekłe zakażenie)
• Human herpesvirus 8 (Kaposi sarcoma-associated herpesvirus)
• Wirus Epsteina-Barr

Bakterie

• Helicobacter pylori

Przywry

• Przywra chińska
• Opisthorchis viverrini
• Przywra krwi

Substancje chemiczne

• 2-Naftyloamina
• Aldehyd octowy – związany ze spożywaniem napojów alkoholowych
• 4-Aminobifenyl
• Aflatoksyny
• Kwasy arystolochowe
• Arsen i jego związki nieorganiczne
• Azbest
• Azatiopryna
• Benzen
• Benzydyna
• Benzo(a)piren
• Beryl i jego związki
• Karbadoks
• Chloronafazyna
• Eter bis(chlorometylowy)
• Eter chlorometylowo-metylowy
• 1,3-Butadien
• Busulfan
• Kadm i związki kadmu
• Chlorambucyl
• Semustyna
• związki chromu(VI)
• Cyklosporyna
• Cyklofosfamid
• 1,2-Dichloropropan
• Dietylostylbestrol
• Etanol w napojach alkoholowych
• Erionit
• Tlenek etylenu
• Etopozyd sam oraz w połączeniu z cisplatyną i bleomycyną
• Fluoro-edenit
• Aldehyd mrówkowy (formaldehyd)
• Arsenek galu
• Lindan
• Melfalan
• metoksalen w połączeniu z promieniowaniem UVA
• 4,4'-Metylenobis(2-chloroanilina) (MOCA)
• MOPP i inne złożone chemioterapeutyki, w tym substancje alkilujące
• Iperyt siarkowy (iperyt, gaz musztardowy)
• 2-Naftyloamina
• Związki niklu
• 4-(N-Nitrozometyloamino)-1-(3-piridylo)-1-butanon (NNK)
• N-Nitrozonornikotina (NNN)
• Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (dioksyny)
• Polichlorowane bifenyle
• Pentachlorofenol
• Promieniowanie neutronowe
• Tamoksyfen
• 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzodioksyna (TCDD)
• Tiotepa (N,N'N'-trietylenetiofosforamid)
• Izotop toru-232 i produkty jego rozpadu, podawane dożylnie w postaci koloidalnej dyspersji tlenku toru(IV)-232
• Treosulfan
• Trichloroeten
• o-Toluidyna
• Chlorek winylu

Czynniki fizyczne

• Fosfor-32, jako fosforan
• Pluton
• promieniotwórcze izotopy jodu o krótkim czasie życia, w tym jod-131 z awarii reaktorów jądrowych i eksplozji jądrowych (ekspozycja w dzieciństwie)
• Produkty rozpadu jądrowego, w tym stront-90
• izotopy promieniotwórcze emitujące promieniowanie α, wewnątrz organizmu
• izotopy promieniotwórcze emitujące promieniowanie β, wewnątrz organizmu
• Rad-224 i produkty jego rozpadu
• Rad-226 i produkty jego rozpadu
• Rad-228 i produkty jego rozpadu
• Radon-222 i produkty jego rozpadu
• Pył krzemionkowy, kryształy (wdychany w postaci kwarcu lub krystobalitu – czynnik ryzyka zawodowego)

Złożone czynniki

• Zanieczyszczenie powietrza
• Pyły zawieszone w powietrzu (aerozole atmosferyczne)

Promieniowanie

• Promieniowanie jonizujące (wszystkie typy)
  • Promieniowanie ultrafioletowe (długość fali 100–400 nm, obejmuje UVA, UVB, i UVC) także promieniowanie słoneczne
  • Promieniowanie rentegnowskie i gamma
  • Promieniowanie neutronowe

Mieszaniny

• Aflatoksyny (jego naturalnie występujące mieszaniny)
• Napoje alkoholowe
• Orzech arekowy
• betel z tytoniem lub bez tytoniu
• Smoła pogazowa, pak węglowy
• Węgiel, emisje wewnątrz budynków ze spalania w gospodarstwach domowych
• Spaliny z silnika diesla
• Hormonalna terapia zastępcza w menopauzie
• Dwuskładnikowy środek antykoncepcyjny doustny
• Pył skórzany
• Olej mineralny, nieprzetworzony lub lekko przetworzony
• Farby zawierające benzen
• Fenacetyna, w mieszankach przeciwbólowych
• Rośliny zawierające kwasy arystolochowe
• Polichlorowane bifenyle (dioksynopodobne)
• Mięso przetworzone
• Solona ryba wg receptury chińskiej
• Oleje z łupków bitumicznych
• sadza (czynnik ryzyka zawodowego kominiarzy)
• pył drzewny

Zespół czynników narażenia

• Piec Achesona, narażenie zawodowe
• Opary mocnych kwasów nieorganicznych
• hutnictwo aluminium
• produkcja auraminy
• naprawa i produkcja obuwia (pył skórzany i benzen)
• kominiarstwo (sadza)
• Gazyfikacja węgla
• destylacja smoły pogazowej
• produkcja koksu
• Produkcja mebli i szafek (pył drzewny)
• Wydobywanie hematytu (kopalniane) z ekspozycją na radon
• hutnictwo stali i żelaza (ryzyko zawodowe)
• produkcja izopropanolu z wykorzystaniem mocnych kwasów
• hutnictwo szkła
• produkcja fuksyny
• malarstwo (benzen)
• kontakt z emulsją smołową i smołą
• przemysł gumowy
• piaskowanie (pył krzemionkowy)
• tytoń o wykorzystaniu innym niż palenie
• bierne palenie tytoniu
• palenie tytoniu
• kontakt z promieniowaniem UV w solarium
• spawanie

Linki zewnętrzne

• List of Classifications by cancer sites with sufficient or limited evidence in humans, Volumes 1 to 136 [online], IARC, 5 lipca 2024 [dostęp 2024-09-08]  (ang.).
• Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1–136 [online], IARC [dostęp 2024-09-08]  (ang.).