Gwiazda Kapteyna

gwiazda w gwiazdozbiorze Malarza

Gwiazda Kapteynagwiazda z gwiazdozbioru Malarza, jedna z najbliższych gwiazd, oddalona od Układu Słonecznego o około 12,8 lat świetlnych. Jest to podkarzeł typu widmowego M1, najbliższa gwiazda tego rodzaju.

Gwiazda Kapteyna
Ilustracja
Porównanie rozmiaru Gwiazdy Kapteyna, Ziemi, Jowisza i Słońca
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Malarz

Rektascensja

05h 11m 40,589s[1]

Deklinacja

−45° 01′ 06,35″[1]

Paralaksa (π)

0,254226 ± 0,000026[1]

Odległość

12,8295 ± 0,0013 ly
3,93350 ± 0,00041 pc

Wielkość obserwowana
(pasmo V)

8,853m[1]

Ruch własny (RA)

6491,474 ± 0,049 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−5709,218 ± 0,051 mas/rok[1]

Prędkość radialna

254,226 ± 0,026 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

podkarzeł, zmienna typu BY Draconis[1]

Typ widmowy

M1 VIp[1][2]

Masa

0,281 ± 0,014[3] M

Promień

0,291 ± 0,025[4] R

Metaliczność [Fe/H]

−0,86 ± 0,05[3]

Wielkość absolutna

10,90m[2]

Jasność

0,012 L[3]

Okres obrotu

84,7 ± 0,5[3]

Wiek

11,5+0,5−1,5 mld lat[5][3]

Temperatura

3800 K[5]

Alternatywne oznaczenia
2MASS: J05114046-4501051
Cordoba Durchmusterung: CD −45 1841
Boss General Catalogue: GC 6369
Katalog Gliesego: GJ 191
Katalog Henry’ego Drapera: HD 33793
Katalog Hipparcosa: HIP 24186
SAO Star Catalog: SAO 217223
VZ Pictoris, LHS 29, CPD −44 612

Nazwa i orbita

edytuj

Nazwa pochodzi od holenderskiego astronoma Jacobusa Corneliusa Kapteyna, który w 1897 roku odkrył jej wyjątkowo duży ruch własny na tle gwiazd. Spośród wszystkich gwiazd tylko Gwiazda Barnarda ma większy od niej ruch własny. Gwiazda Kapteyna, jako jedna z niewielu gwiazd w sąsiedztwie Słońca, porusza się ruchem wstecznym po orbicie wokół centrum Galaktyki. Prawdopodobnie jest najbliższym Ziemi obiektem pochodzącym z galaktycznego halo[5]. Prawdopodobnie wywodzi się z karłowatej galaktyki satelickiej rozerwanej przez Drogę Mleczną, której największą pozostałością jest gromada Omega Centauri[6].

Charakterystyka

edytuj

Jest ona bardzo mała, jej promień wynosi ok. 0,3 promienia Słońca[4], masa stanowi zaledwie 0,274 masy Słońca[5], jasność zaś 0,01 jasności Słońca[2]. Temperatura powierzchni szacowana jest na ok. 3800 K[5]. Gwiazda Kapteyna jest starą gwiazdą, liczy około 11,5 miliarda lat[6].

Układ planetarny

edytuj

W 2014 roku metodą dopplerowską wykryto okresowe wahania prędkości radialnej gwiazdy, wskazujące na istnienie planet krążących wokół niej. Planety mają masy co najmniej kilkukrotnie większe od Ziemi (najprawdopodobniej są to tzw. superziemie). Ekosfera gwiazdy rozciąga się od 0,13 do 0,24 au[3] i planeta Kapteyn b krąży wewnątrz niej; powierzchnia planety c jest najprawdopodobniej za chłodna, aby woda mogła na niej istnieć w stanie ciekłym[6][7].

Analizy z 2015 roku wskazywały, że sygnał przypisywany planecie b jest współmierny z obrotem gwiazdy i może być przejawem jej aktywności, co przeczyłoby istnieniu planety[8]. Jednak późniejsza analiza zrewidowała okres obrotu gwiazdy z 143 na ok. 85 dni, co usunęło współmierność i argument za nieistnieniem planety[3].

Towarzysz
Masa
(MJ)
Okres orbitalny
(dni)
Półoś wielka
(au)
Ekscentryczność
b[9] 0,0126 +0,0079−0,0060 48,58 +0,13−0,11 0,169 +0,018−0,015 0,04 +0,24−0,04
c[10] 0,0217 ± 0,009 121,54 ± 0,25 0,311 +0,034−0,027 0,07 +0,27−0,07

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i Gwiazda Kapteyna w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c Anderson E., Francis C.: HIP 24186. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-08]. (ang.).
  3. a b c d e f g Guinan, Edward F.; Engle, Scott G.; Durbin, Allyn. Living with a Red Dwarf: Rotation and X-Ray and Ultraviolet Properties of the Halo Population Kapteyn's Star. „The Astrophysical Journal”. 821 (2), s. 14, 2016. DOI: 10.3847/0004-637X/821/2/81. arXiv:1602.01912. Bibcode2016ApJ...821...81G. 81. (ang.). 
  4. a b B.-O. Demory et al.. Mass-radius relation of low and very low-mass stars revisited with the VLTI. „Astronomy & Astrophysics”. 505 (1), s. 205-215, 2009. DOI: 10.1051/0004-6361/200911976. (ang.). 
  5. a b c d e E. Kotoneva et al.. A study of Kapteyn's star. „Astronomy & Astrophysics”. 438 (3), s. 957-962, 2005. DOI: 10.1051/0004-6361:20042287. (ang.). 
  6. a b c Abel Mendez: Oldest Known Potentially Habitable Exoplanet Found. [w:] Planetary Habitability Laboratory [on-line]. University of Arecibo, 2014-06-03. [dostęp 2014-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-17)].
  7. G. Anglada-Escudé et al.. Two planets around Kapteyn’s star: a cold and a temperate super-Earth orbiting the nearest halo red-dwarf. „Mon. Not. R. Astron. Soc.”, 2014. arXiv:1406.0818. (ang.). 
  8. Paul Robertson, Arpita Roy, Suvrath Mahadevan. Stellar Activity Mimics a Habitable-zone Planet Around Kapteyn's Star. „The Astrophysical Journal Letters”. 805 (2), s. L22, 2015. DOI: 10.1088/2041-8205/805/2/L22. arXiv:1505.02778. Bibcode2015ApJ...805L..22R. 
  9. Kapteyn's c w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
  10. Kapteyn's b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Kapteyn. The Extrasolar Planets Encyclopaedia. [dostęp 2014-12-02].