Pogezania

Region historyczny w Prusach
(Przekierowano z Hockerlandia)

Pogezania (niem. Pogesanien, prus. *Pagude) – dawne terytorium plemienne w historycznych Prusach. Większość terytorium Pogezanii, która stała się częścią Prus Górnych w Prusach Książęcych, znana jest jako Hockerlandia (od imienia legendarnego księcia pruskiego Hoggo). W Prusach Królewskich znalazły się natomiast: północny fragment Pogezanii z miastami: Elbląg i Tolkmicko, stanowiący część historycznej ziemi malborskiej (obejmującej terytorium województwa malborskiego I Rzeczypospolitej), zaś etnokulturowo należący do Powiśla, a także ziemia Gudikus z miastami Orneta i Dobre Miasto, która przynależy zarówno historycznie jak i etnokulturowo do Warmii.

Pogezania
Państwa

 Polska

Stolica

Elbląg

Ważniejsze miejscowości

Morąg, Pasłęk

Położenie na mapie
Mapa Pogezanii
Pogezania na mapie Prus.

Etymologia edytuj

Nazwę Pogezania wywodzi się od zrekonstruowanego pruskiego słowa *Pagude, oznaczającego "kraj krzewów"[1].

Położenie edytuj

Pogezania sąsiadowała z Pomezanią, Sasinią, Galindią, Barcją, Warmią i Pomorzem Gdańskim. Region ten rozciągał się od rzeki Nogat aż do Łyny i był oddzielony na wschodzie od Pomezanii m.in. jeziorami Piniewo i Sambród oraz położonym na wschód od nich i na południe od wsi Sambród zwartym kompleksem leśnym[2]. Obecnie region ten znajduje się w całości na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.

Historia edytuj

W V–IX wieku tereny te zasiedlili Prusowie[3]. W VIII w. duńscy wikingowie stworzyli tu emporium handlowe – Truso[4]. W XII i XIII wieku w Pogezanii istniały ziemie: Pogyzan, Glottowia, Zambroch, Passaluc, Drusen, Wurmedyten i Gudikus. Ta ostatnia obejmowała obszar na wschód od rzeki Pasłęki do środkowej Łyny, więc tereny na północny zachód od dzisiejszego Olsztyna[1][5].

W trakcie podbojów Prus przez Zakon Krzyżacki, Pogezanie stawiali zacięty opór. W 1239 r. zostali podbici w trakcie wyprawy z udziałem księcia Ottona z Brunszwiku. Pogezanie brali udział w obu wielkich powstaniach pruskich oraz w powstaniu w 1278 roku, po którym przestali istnieć w wyniku represji krzyżackich, kiedy to plemię z wyjątkiem nielicznych, którzy schronili się na Litwie w okolicach zamku Grodno, zostało wybite lub wzięte do niewoli. Po zdławieniu wielkiego powstania Prusów (1260-1276) obszar Pogezanii stał się miejscem ożywionej działalności kolonizacyjnej zakonu, w wyniku której jego większość znalazła się w obrębie komturii elbląskiej, z wyjątkiem ziemi Gudikus, która weszła w skład biskupiej Warmii. [6]

Miasta edytuj

Na terenie dawnej Pogezanii leży współcześnie 8 miast, z których:

  • dwa leżą na ziemi Gudikus, która weszła w skład biskupiej Warmii:
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1.   Dobre Miasto 10 239 4,86 km²
2.   Orneta 8924 9,63 km²
  • cztery leżą w Hockerlandii, która weszła w skład Prus Górnych:
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1.   Morąg 14 042 6,11 km²
2.   Pasłęk 12 298 10,63 km²
3.   Miłakowo 2609 8,76 km²
4.   Młynary 1792 2,76 km²
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1.   Elbląg 117 952 79,82 km²
2.   Tolkmicko[a][7] 2731 2,29 km²

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Miasto leży na pograniczu Warmii plemiennej i Pogezanii.

Przypisy edytuj

  1. a b Pogezanie [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2022-08-02] (pol.).
  2. Pruthenia Society, Seweryn Szczepanski, Pruthenia Yearbook, vol 6: 2011 [online] [dostęp 2019-08-29] (ang.).
  3. Pogezania, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-08-03].
  4. Marek F. Jagodziński Truso. Między Weonodlandem a Witlandem, wyd. Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, 2010
  5. Grzegorz Białuński Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku, Komunikaty Warmińsko-Mazurskie nr 1, 2004, str. 3-17
  6. Piotr z Dusburga: Kronika Ziemi Pruskiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004, s. 150. ISBN 83-231-1744-6.
  7. Tolkmicko do 1945 r. - Historia Wysoczyzny Elbląskiej [online], www.historia-wyzynaelblaska.pl [dostęp 2022-08-08].

Linki zewnętrzne edytuj