Humbert I (wł. Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio; ur. 14 marca 1844 w Turynie, zm. 29 lipca 1900 w Monzy) – król Włoch w latach 1878-1900. Syn Wiktora Emanuela II, pierwszego króla Włoch po zjednoczeniu.

Humbert I
Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio
Ilustracja
Wizerunek herbu
Herb króla Włoch od 1890 r.
podpis
Król Włoch
Okres

od 9 stycznia 1878
do 29 lipca 1900

Poprzednik

Wiktor Emanuel II

Następca

Wiktor Emanuel III

Dane biograficzne
Dynastia

sabaudzka

Data i miejsce urodzenia

14 marca 1844
Turyn

Data i miejsce śmierci

29 lipca 1900
Monza

Ojciec

Wiktor Emanuel II

Matka

Maria Adelajda Habsburg

Żona

Małgorzata Sabaudzka

Dzieci

Wiktor Emanuel III

Odznaczenia
Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Order Sabaudzki Wojskowy I Klasy Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch Order Sabaudzki Cywilny (Włochy) Złoty Medal za Męstwo Wojskowe (Włochy, 1833–1946) Medal Pamiątkowy za Wojnę o Niepodległość (Włochy) Medal Pamiątkowy Zjednoczenia Włoch Order Złotego Runa (Hiszpania) Order Orła Czarnego (Prusy) Order Podwiązki (Wielka Brytania) Krzyż Wielki Orderu Kamehamehy I (Hawaje)

Biografia

edytuj

Urodził się 14 marca 1844 roku w Turynie jako drugie dziecko i najstarszy syn przyszłego pierwszego króla Włoch po ich zjednoczeniu, Wiktora Emanuela II (1820-1878), oraz jego żony, Marii Adelajdy Habsburg (1822-1855). W dniu jego narodzin jego ojciec obchodził swoje 24. urodziny.

Otrzymał imiona Humbert Rajner Karol Emanuel Jan Maria Ferdynand Eugeniusz (wł. Umberto Ranieri Carlo Emanuele Giovanni Maria Ferdinando Eugenio). Pierwsze imię – Humbert – nosił założyciel dynastii sabaudzkiej, Humbert I Białoręki, a także błogosławiony Humbert III Sabaudzki (1135-1189), hrabia Sabaudii w latach 1148-1189. Imiona Rajner i Karol otrzymał po swoich dziadkach – Rajnerze Józefie Habsburgu (1783-1853) i Karolu Albercie Sabaudzkim (1798-1849). Imię Emanuel nosił jego ojciec, Wiktor Emanuel II, imię Ferdynand – stryj, Ferdynand Sabaudzki (1822-1855). Imię Maria nosiło bardzo wiele jego przodków – między innymi jego matka i dwie babki. Imię Jan nosił św. Jan Chrzciciel – patron Turynu, gdzie Humbert się urodził. Imię Eugeniusz nosił natomiast między innymi Eugeniusz Sabaudzki (1663-1736), książę Sabaudii, wybitny dowódca cesarskich wojsk austriackich, którego Napoleon uważał za jednego z siedmiu najwybitniejszych wodzów w dziejach świata[1][a].

Od roku 1858 służył w armii piemonckiej. Jako kapitan uczestniczył w bitwie pod Solferino (1859). Podczas wojny z Austrią (1866) wyróżnił się w przegranej bitwie pod Custozzą, kiedy osłaniał odwrót wojsk włoskich. Po zakończeniu wojny był komendantem Neapolu, a po przyłączeniu Rzymu do Włoch – komendantem wojskowym stolicy (1870).

W 1864 r. polityk włoski, Filippo Gualterio, jako pierwszy zasugerował królowi Włoch, Wiktorowi Emanuelowi II, małżeństwo Humberta z jego kuzynką, Małgorzatą Sabaudzką. Księżniczka miała wtedy jednak tylko trzynaście lat i plany nie zostały zrealizowane, a w pewnym momencie o nich zapomniano. Kilka lat później na żonę Humberta Wiktor Emanuel II wytypował Matyldę Habsburg – do małżeństwa jednak nie doszło, ponieważ osiemnastolatka zmarła tragicznie w czerwcu 1867 roku[2][3]. W tej sytuacji ponownie – za sprawą premiera i ministra spraw zagranicznych Włoch, Luigiego Federica Menabrea – zaczęto rozważać małżeństwo następcy włoskiego tronu z Małgorzatą.

Po odrzuceniu propozycji małżeństwa ze strony przyszłego króla rumuńskiego, Karola I[4][2], Małgorzata zgodziła się wyjść za mąż za swojego kuzyna i ostatecznie w 1868 roku odbył się ślub Humberta z księżniczką. 21 kwietnia w Pałacu Królewskim w Turynie odbyła się ceremonia cywilna, a dzień później w katedrze turyńskiej – ceremonia religijna zaślubin[5].

Relacje pomiędzy małżonkami od początku determinował romans Humberta z Eugenią Attendolo Bolognini[6]. Następcę włoskiego tronu i jego kochankę najprawdopodobniej łączyło głębokie uczucie, ponieważ po tym, gdy Małgorzata 11 listopada 1869 roku urodziła jedynego syna, Wiktora Emanuela, mąż odsunął się od niej i nastąpił między nimi całkowity rozpad pożycia[7]. Wydaje się jednak, że żona Humberta akceptowała taki stan rzeczy[8] – małżonkowie godnie reprezentowali Włochy, byli ze sobą bardzo zgodni, a mężczyźnie zdarzało się nawet polegać na niej politycznie[9].

Po objęciu tronu podejmował starania, by jego państwo dołączyło do grona mocarstw europejskich i kontynuował politykę zbliżenia do Austro-Węgier i Prus. W 1882 roku zawiązał z nimi w Wiedniu trójprzymierze, skierowane głównie przeciw Francji. Podróże po całym państwie i zaangażowanie króla podczas klęsk żywiołowych (powódź w Wenecji i w Weronie w 1882, trzęsienie ziemi w Ischii w 1883, epidemia cholery w Neapolu w 1884 roku), gdy kierował operacjami ratowniczymi i udzielał pomocy finansowej ofiarom, przyniosły mu sporą popularność. Wspólnie z prawicowymi rządami zainicjował i wspierał podbój kolonialny w Afryce. Wówczas jego sława zaczęła się zmniejszać. Klęska w bitwie pod Aduą w Etiopii (1896) zaostrzyła sytuacje polityczne i konflikty społeczne w kraju. Pogłębiający się kryzys ekonomiczny wywołał falę demonstracji. Poparta przez władcę masakra w Mediolanie (1898) spowodowała wzrost nastrojów opozycyjnych, co skłoniło go do nieudanej próby umocnienia władzy monarszej z pominięciem parlamentu, którą podjął w latach 1899–1900.

W roku 1878 Humbert I został zaatakowany nożem przez anarchistę Giovanniego Passannantego[10]. Król przeżył atak, a zamachowiec został zatrzymany. Zapytany, czy aprobuje, by w swojej obronie uchodził za szaleńca, Passannante odpowiedział: „Nie boję się śmierci, nie chcę wyjść na wariata, z chęcią poświęcę swoje życie moim zasadom”[11].

29 lipca 1900 roku para królewska odwiedziła Monzę, aby świętować zakończenie zawodów gimnastycznych. Tego samego dnia późnym wieczorem[12] Humbert I został zamordowany przez włoskiego anarchistę, Gaetano Bresciego[13]. Król zdążył wyszeptać: „Myślę, że jestem ranny” (. „Credo di essere ferito!”)[14][15], a kilka chwil później już nie żył. Zabójca później wyznał, że atakiem na monarchę chciał pomścić[16] ofiary strajku robotniczego z 1898 roku w Mediolanie, podczas których generał Bava Beccaris użył przeciw protestującym armat[7].

Małżeństwo i potomstwo

edytuj

W 1868 roku ożenił się ze swoją kuzynką, Małgorzatą Sabaudzką.

Mieli razem jednego syna:

Tytulatura

edytuj
 
Herb króla Włoch w latach 1870-1890

1878-1900: Humbert I, z Bożej łaski, król Włoch, król Sardynii, Cypru, Jerozolimy, Armenii, książę Sabaudii, hrabia Maurienne, etc.

Genealogia

edytuj
Prapradziadkowie

Wiktor Amadeusz II Sabaudzki-Carignano
(1743-1780)
∞ 1768
Józefina Teresa Lotaryńska-Brionne
(1753-1797)

Karol Krystian Wettyn
(1733-1796)
∞ 1760
Franciszka Krasińska
(1742-1796)

Leopold II Habsburg
(1747-1792)
∞ 1764
Maria Ludwika Burbon
(1745-1792)

Ferdynand I Burbon
(1751-1825)
∞ 1768
Maria Karolina Habsburg
(1752-1814)

Franciszek I Lotaryński
(1708-1765)
∞ 1736
Maria Teresa Habsburg
(1717-1780)

Karol III Hiszpański
(1716-1788)
∞ 1738
Maria Amalia Wettyn
(1724-1760)

Ludwik Wiktor Sabaudzki-Carignano
(1721-1778)
∞ 1740
Krystyna Henryka Heska-Rothenburg
(1717-1778)

Ludwik Lotaryński-Brionne
(1725-1761)
∞ 1748
Ludwika de Rohan-Rochefort
(1734-1815)

Pradziadkowie

Karol Emanuel Sabaudzki-Carignano
(1770-1800)
∞ 1797
Maria Krystyna Wettyn
(1770-1851)

Ferdynand III Toskański
(1769-1824)
∞ 1790
Luiza Maria Amelia Teresa Sycylijska
(1773-1802)

Leopold II Habsburg
(1747-1792)
∞ 1764
Maria Ludwika Burbon
(1745-1792)

Wiktor Amadeusz II Sabaudzki-Carignano
(1743-1780)
∞ 1768
Józefina Teresa Lotaryńska-Brionne
(1753-1797)

Dziadkowie

Karol Albert Sabaudzki
(1798-1849) ∞ 1817
Maria Teresa Toskańska
(1801-1855)

Rajner Józef Habsburg
(1783-1853) ∞ 1820
Maria Elżbieta Sabaudzka
(1800-1856)

Rodzice

Wiktor Emanuel II (1820-1878) ∞ 1842
Maria Adelajda Habsburg (1822-1855)

Humbert I (1844-1900), król Włoch

Przypisy

edytuj
  1. Henderson 1966 ↓, s. XI.
  2. a b 8 Facts About Margherita of Savoy, Italy's Queen of Pearls [online], royal-splendor.blogspot.com [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  3. Giorgio Enrico Cavallo, Storia della Regina Margherita, unica sovrana a riposare nel Pantheon [online], Corriere della Sera, 14 czerwca 2021 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
  4. Gem, Queen of Pearls: Margherita of Savoy [online], Arrayed in Gold, 1 sierpnia 2011 [dostęp 2021-07-29].
  5. Scott, Margherita of Savoy, Queen of Italy [online], Unofficial Royalty, 4 kwietnia 2016 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  6. Ritratto di Margherita di Savoia, la regina amata dagli italiani [online], Pangea, 12 marca 2020 [dostęp 2021-07-31] (wł.).
  7. a b MARGHERITA di Savoia, regina d’Italia in "Dizionario Biografico" [online], www.treccani.it [dostęp 2021-08-02] (wł.).
  8. La regina Margherita torna nella sua reggia di Monza [online], Marina Minelli, 2 listopada 2011 [dostęp 2021-07-31] (wł.).
  9. Francesco Perfetti, Margherita di Savoia, la regina che fece l'Italia, „Il giornale”, 29 grudnia 2019 [dostęp 2021-07-31].
  10. Anna Maria Stefanini, ACCADDE OGGI - 29 LUGLIO 1900: UMBERTO I DI SAVOIA MUORE A MONZA [online], La mia città NEWS, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-08-23] (wł.).
  11. La Barra di Napoli nella Storia di Angelo Renzi [online], www.ilportaledelsud.org [dostęp 2021-08-02].
  12. Monza, 29 luglio 1900: 121 anni fa il Regicidio di Umberto I di Savoia • MBNews [online], www.mbnews.it [dostęp 2021-08-04] (wł.).
  13. Europa terroru [online], histmag.org [dostęp 2021-08-23].
  14. L’anarchico Gaetano Bresci uccide il re d’Italia Umberto I [online], CronacaQui, 25 lipca 2021 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
  15. Monza, centoventi anni fa, l’assassinio di Re Umberto I° [online], Monza in Diretta, 28 lipca 2020 [dostęp 2021-08-04] (wł.).
  16. 29 VII odeszli... – wp.pl.

Bibliografia

edytuj
  • Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan: Słownik władców świata. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 293. ISBN 83-7435-077-6.