Jan Baculewski
Jan Baculewski (ur. 29 sierpnia 1912 w Orenburgu[1], zm. 27 października 1994 w Warszawie[2]) – polski historyk literatury i pedagog zajmujący się naukowo literaturą polską drugiej połowy XIX wieku. W latach 1956–1982 dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.
 Jan Baculewski (przed 1963) | |
| Data i miejsce urodzenia |
29 sierpnia 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 października 1994 |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Syn Andrzeja Baculewskiego, wygnańca politycznego, i Marii z Aleksandrowskich[1]. W 1922, po śmierci ojca, zamieszkał wraz z rodziną w Warszawie[1]. Ukończył Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1931)[3], następnie w latach 1932–1937 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim[1]. Przed wybuchem wojny pracował jako nauczyciel w szkolnictwie zawodowym[1]. W 1939 brał udział jako ochotnik w kampanii wrześniowej[1]. W okresie okupacji niemieckiej pracował w Wydziale Oświaty i Kultury Zarządu Miejskiego w szkolnictwie zawodowym[1]. Prowadził tajne nauczanie i kierował konspiracyjnym zespołem teatralnym szkół zawodowych na warszawskim Grochowie[1]. Przyjmował na naukę dzieci żydowskie i starał się wyszukiwać dla nich bezpieczne noclegi[4]. Politycznie początkowo związany z organizacją podziemną Wolność, Równość, Niepodległość, stworzoną przez PPS, w 1943 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej[1]. We wrześniu 1944 został aresztowany w Międzylesiu, jednak zdołał uciec i znalazł się w Nowym Targu, gdzie w dalszym ciągu prowadził tajne nauczanie[1].
Po II wojnie światowej wrócił do Warszawy, został dyrektorem założonego przez siebie liceum w Wawrze, pracował w Ministerstwie Oświaty jako naczelnik wydziału organizacyjnego, działał w Zarządzie Głównym Związku Nauczycielstwa Polskiego[1]. Od 1946 kurator Okręgu Szkolnego Łódzkiego[1]. W latach 1946–1948 członek Komitetu Łódzkiego PPR, od 1948 członek PZPR[1]. W 1947 współpracował z czasopismami „Kuźnica” i „Wieś”[1]. W latach 1948–1953 wicedyrektor Instytutu Badań Literackich w Warszawie, od 1948 wykładowca historii literatury na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1953–1954 jako zastępca profesora[1]. Był kontraktowym profesorem i prorektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1949–1950)[1][5]. W latach 1951–1952 wykładał w Szkole Partyjnej Komitetu Centralnego PZPR[1]. W latach 1948–1960 redaktor działu klasyków polskich Państwowego Instytutu Wydawniczego[1].
W 1961 obronił w Instytucie Badań Literackich PAN pracę doktorską zatytułowaną Poezja programowa pierwszego dziesięciolecia po powstaniu styczniowym (promotor Stefan Żółkiewski) i w tym samym roku zrezygnował z pracy w IBL PAN[1]. W okresie pracy w IBL PAN był redaktorem naukowym Kronik Bolesława Prusa (t. 1–5, 1953–1956) i Pism krytyczno-literackich Elizy Orzeszkowej (1959), a także redaktorem Listów zebranych Elizy Orzeszkowej (t. 1–3, 1954–1956)[1]. W latach 1956–1982 dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w 1971 mianowany docentem[1]. W 1956, po objęciu stanowiska dyrektora, wystąpił o rehabilitację i powrót do BUW-u niesłusznie zwolnionych pracowników[6]. W latach 1960–1989 prowadził w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego Archiwum Marii Konopnickiej[1]. Poświęcił poetce album Maria Konopnicka. Życie i twórczość w fotografii (Wspólna Sprawa, Warszawa 1960), obszerną monografię Maria Konopnicka (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978) i inne publikacje książkowe[1]. Był autorem biogramu Konopnickiej w Polskim Słowniku Biograficznym (t. XIII, 1967)[7].
Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 132, rząd 2, miejsce 6)[8].
Publikacje książkowe edytuj
- Realizm i pozytywizm w Europie i Polsce (1951)[1]
- Henryk Sienkiewicz (1952, wyd. 2 1956, wyd. 3 1958)[1]
- Historia literatury polskiej. Dla Klasy X. Literatura okresu pozytywizmu i realizmu krytycznego (1954, wyd. 2 1955, wyd. 3 1956)[1]
- Zarys literatury polskiej po powstaniu styczniowym (1959)[1]
- Maria Konopnicka. Życie i twórczość w fotografii (opracowanie, 1960, wyd. 2 1966)[1]
- Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej. Szkice historyczno-literackie, wspomnienia, materiały biograficzne (zebranie i opracowanie, 1963, wyd. 2 1966)[1]
- Maria Konopnicka. Publicystyka literacka i społeczna (wybór i opracowanie, 1968)[1]
- Maria Konopnicka (1978)[1]
W okresie 1941–1944 opublikował w konspiracji adaptacje sceniczne Krzyżaków Henryka Sienkiewicza, noweli Echa leśne Stefana Żeromskiego i powieści Roman i dziewiętnastu Zofii Żurakowskiej, wystawione w Warszawie, sygnowane przez przez Tajny Zespół Szkół Zawodowych J. Baculewskiego[1].
Odznaczenia i wyróżnienia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)[1]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1972)[1]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej[2]
- Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1979)[1]
- Złota Odznaka ZNP[2]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Anna Hejman: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 1, A–B. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 67–68. ISBN 83-02-05445-3. [dostęp 2024-04-02].
- ↑ a b c Barbara Tyszkiewicz: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 10, Ż, i uzupełnienia do tomów 1–9. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 113. ISBN 978-83-89348-94-4. [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1931. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Jan Baculewski. pamiecitozsamosc.pl. [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Jan Baculewski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Tomasz Leksiński: Kawałek historii przeczytany na nowo. buwlog.uw.edu.pl, 16 lutego 2021. [dostęp 2024-04-04].
- ↑ J. Baculewski: Konopnicka Maria Stanisława. W: Polski Słownik Biograficzny. T. ХІІІ/4, zeszyt 59: Klobassa Zręcki Stanisław – Kopernicki Franciszek. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 576–581. ISBN 83-04-03498-0.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARIA BACULEWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-04-02].
Bibliografia edytuj
- Anna Hejman: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 1, A–B. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 67–68. ISBN 83-02-05445-3. [dostęp 2024-04-02].
- Barbara Tyszkiewicz: Jan Baculewski. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.). T. 10, Ż, i uzupełnienia do tomów 1–9. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 113. ISBN 978-83-89348-94-4. [dostęp 2024-04-02].
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje w Google Scholar
- Artykuły w Bazie Czasopism Humanistycznych Muzeum Historii Polski
- Publikacje w katalogu Biblioteki Narodowej w Warszawie