Wikipedia

Kamienica Juliusza Ostrowskiego w Warszawie

kamienica w Warszawie

Kamienica Juliusza Ostrowskiego – 5-piętrowa kamienica znajdująca się w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 4. Ukończona została w 1908, potem nadbudowano ją o piąte piętro. Zastosowano w niej detale w stylu secesyjnym.

Kamienica Juliusza Ostrowskiego
Ilustracja
Kamienica Juliusza Ostrowskiego (2018)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Marszałkowska 4
00-590 Warszawa

Typ budynku

kamienica

Rozpoczęcie budowy

1906

Ukończenie budowy

1908

Pierwszy właściciel

Juliusz Ostrowski

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica Juliusza Ostrowskiego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Juliusza Ostrowskiego”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica Juliusza Ostrowskiego”
52,214453°N 21,021426°E/52,214453 21,021426
Multimedia w Wikimedia Commons

Wchodzi w skład zabytkowego założenia urbanistycznego: Osi Stanisławowskiej.

Historia edytuj

1906–1945 edytuj

 
Kamienica Ostrowskiego ok. 1910 (przed nadbudową). Na pierwszym planie widoczna jedna z Rogatek Mokotowskich

Kamienica została wzniesiona w latach 1906–1908 dla Juliusza Ostrowskiego[1] w czasie wzmożonego ruchu budowlanego wzdłuż ulicy Marszałkowskiej aż do placu Unii Lubelskiej – ówczesnej granicy miasta[2]. Kolejnym właścicielem posesji był Adam Bromke[3]. Po 1914 nieruchomość należała do Kazimierza Jarockiego, który w 1919 sprzedał ją Julianowi i Simie Owczyńskim[3].

Przed I wojną światową lub w okresie międzywojennym budynek nadbudowano o jedno piętro[1].

W latach 1931–1932 górne piętro kamienicy było wynajmowane przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[3][2].

Salon Nałkowskiej edytuj

Jednym z mieszkańców budynku była pisarka Zofia Nałkowska, która w swoim mieszkaniu przyjmowała licznych znajomych i przyjaciół. Intensywność tego życia towarzyskiego sprawiła, że w końcu musiała uregulować „godziny przyjęć”. W tych okolicznościach powstał nieformalny „salon Nałkowskiej”, w którym gromadzili się: pisarze, artyści, intelektualiści, politycy i inne osoby publiczne[a][4]. Na początku października 1936 artystka przeniosła się pod adres: Podchorążych 101, spodziewając się tam większego spokoju do pracy twórczej[5]. Wyliczenie w dzienniku gości o znanych nazwiskach, którzy przewinęli się przez jej salon przy Marszałkowskiej, zajęło pisarce prawie dwie strony[4].

W lokalu tym pomieszkiwał również Bruno Schulz (1934)[2][6], choć w liście do Zenona Waśniewskiego z 24 marca 1934 artysta poinformował, że planuje zatrzymać się w Warszawie w internacie dla nauczycieli państwowych przy ul. Marszałkowskiej 4, jednakże pod wskazanym przez niego adresem tak naprawdę mieszkała Zofia Nałkowska[6].

Lokal nr 2 w czasie okupacji edytuj

 
Zachowane detale w drzwiach do lokalu nr 2. Zdjęcie z 2018

Przed II wojną światową na pierwszym piętrze w lokalu nr 2 funkcjonował gabinet lekarski Jana Aleksandra Bauera[2][7], gdzie lekarz mieszkał z rodziną[8]. W czasie okupacji niemieckiej ich mieszkanie stało się lokalem konspiracyjnym znanym jako „Kawiarenka” lub „Jak u mamy”, w którym w ciągu dnia pracowali generałowie Michał Karaszewicz-Tokarzewski i Stefan „Grot” Rowecki[2][9][8]. W czasie powstania warszawskiego „Kawiarenka” straciła przydatność, gdyż na tym odcinku ulicy Niemcy utrzymali się do końca insurekcji[8].

Po 1945 edytuj

Po wojnie w lokalu nr 8 zamieszkał wraz z matką fotograf Tadeusz Rolke[10][11].

1 lipca 1965 założenie urbanistyczne Oś Stanisławowska, do którego przynależy kamienica Juliusza Ostrowskiego, zostało wpisane do rejestru zabytków[12].

Od stycznia 2007 do września 2012 w lokalu nr 3, na drugim piętrze, mieściła się Czarna Galeria[13]. Właścicielka galerii, Agnieszka Czarnecka, przeprowadziła generalny remont lokalu, odsłaniając w nim sztukaterie pod okiem konserwatora zabytków[14].

Z czasem kamienica pozbawiona została większości detalu[2], jednakże 24 lipca 2012 wpisano ją do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy[15].

Architektura edytuj

Budynek jest dwutraktowy, wraz z niemal identycznym domem przy al. Szucha 3 (oraz jednotraktowymi oficynami bocznymi) stanowi układ jednopodwórzowy zamknięty. Po podziale na dwie części do kamienicy Ostrowskiego należy połowa oficyny północnej[3].

Fasada edytuj

 
Fasada kamienicy (2018)

Środkowe przęsła 7-przęsłowej[3] i 8-osiowej[16] fasady pomiędzy pierwszym a trzecim piętrem podkreśla prostokątny wykusz, który tworzą pary wąskich okien jednoskrzydłowych w ścianie czołowej oraz po jednym takim oknie w ścianach bocznych na każdej kondygnacji. Wystający przed lico elewacji fragment budynku kończy murowana balustrada tarasu czwartego piętra z parą okien dwuskrzydłowych, powielonych również na wyższej kondygnacji. Oba piętra na tej osi akcentuje delikatny ryzalit[3].

Pozostałe osie powyżej parteru tworzą tego samego typu pojedyncze okna dwuskrzydłowe i są rozczłonkowane lizenami (oddzielnymi dla ostatniego piętra). Zarówno parter jak i kondygnację górną oddzielają od pozostałej części elewacji wąskie gzymsy kordonowe. Skrajne lizeny fasady są szersze i „lekko gierują słabo profilowany gzyms główny”. Balkony znajdują się na drugiej i szóstej osi pięter z wyjątkiem ostatniego[3]. Ich metalowe balustrady z motywem uproszczonych giętych pędów roślin są jedynymi secesyjnymi elementami elewacji[16]. Część parterową tworzą 4 prostokątne witryny oraz w tym samym kształcie otwór przejazdu bramnego, usytuowany pośrodku bezpośrednio pod wykuszem[3].

W południowej ścianie szczytowej przy fasadzie widnieją inicjały: „J.O.”[3]

Detale fasady edytuj

  •  
    Detal na ścianie czołowej wykuszu na pierwszym piętrze
  •  
  •  

Dawne elementy fasady edytuj

Na przestrzeni lat kamienica straciła znaczną część detalu[2]. Do brakujących elementów fasady należą m.in. balkony o cementowych ażurowych balustradach na drugiej i szóstej osi pierwszego i drugiego piętra oraz w zwieńczeniu wykusza. Krawędzie ryzalitu były dawniej boniowane[3], a nad oknami pierwszego i drugiego piętra poprowadzono pięcioliniowe opaski[17].

Przejazd bramny edytuj

Wlot przejazdu flankują przyścienne szerokie filary, podtrzymujące belkę stropową. Przedsionek urozmaicony jest płycinowymi uskokami ścian bocznych na całej ich wysokości. Wraz z dwoma następnymi przęsłami tworzy przedni trakt przejazdu rozdzielonego belką stropową opartą na dwóch wąskich pilastrach[17]. Przejazd ozdabiają sztukaterie roślinno-geometryczne (na ścianach) oraz żłobienia (na pilastrach). Nad drzwiami dawnej stróżówki znajduje się supraporta[16].

Klatka schodowa edytuj

 
Balustrada w klatce schodowej (2018)

Drzwi do klatki schodowej są dwuskrzydłowe i w górnej partii przeszklone. Po prawej stronie od wejścia do klatki znajduje się powstały w późniejszym okresie szyb windy, a po lewej swój początek mają dwubiegowe schody wykończone beżowym prążkowanym marmurem[18].

Ceramiczne płytki na posadzce pięter i półpięter (wtórna), ale jedyna zachowana oryginalna znajduje się tylko na parterze[2].

Zobacz też edytuj

Sąsiednie budynki
Inne

Uwagi edytuj

  1. ↑ Planując przeprowadzkę, Zofia Nałkowska sporządziła zestawienie osób, które gościła w mieszkaniu przy ul. Marszałkowskiej: „(…) nieprzeliczone masy ludzi były w ciągu tych osiemnastu lat w tym salonie. Niechaj przypomnę: Żeromski, Weyssenhoff, Ostrowska, Daniłowski, Bukowiński, Wacław Wolski, Bohowityn, Maciej Wierzbiński, Żurakowska, Ejsmond – z umarłych, a z żyjących: Staff, Sieroszewski, Boy, Strug, Irzykowski, Kaden, Wielopolska, Artur Górski, Kołaczkowski, Borowy, Iłłakowiczówna, Lechoń, Tuwim, Dunikowski, Puszet, Lenc, Iwaszkiewicz, Wierzyński, Grydzewski, Parandowski, Wittlin, Morsztyn, Choromański, Rytard, Słonimski, Dąbrowska, Kuncewiczowa, Szelburg, Wysocka, Starska, Gorczyńska, Grabowski, Szyfman, Ordyński, Chaberski, Dąbrowolska, Boguszewska (jako Hela), Naglerowa, Melcer, Zagórska, Kuszelewska, Stefania Zahorska, nawet Rabska i Słomczyńska, Jellenta, Belmont, Gumplowicz, Ujejski, Rzymowski, Zawistowski, Ant. Dobrowolski, Wł. Spasowski, Lencewicz, Hryniewiecki, Melcer, Szymanowski, Kranc, Ursztajn, Altenberżanka, Rabowska. W pewnej epoce: Boerner, Miedziński, Kościałkowski, Belina-Prażmowski, Fr. Anusz, Barlicki, Moraczewski, Górecki, Dreszer, Litwinowicz, Zamorski, Mühlstein, Daszyński, Ulanowski, a także Warski, Wróblewski, Broniewski, Stawar, Watt [sic!], Stande, Wolica. Z późniejszych: Czerwiński, Staniewicz, Jędrzejewicz Janusz, Beck, Filipowicz, Baranowski”. Źródło: Włodzimierz Wójcik. Praca Nałkowskiej nad powieściami w świetle „Dzienników”. „Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”. 58/2 (555–576), s. 557, 572, 1967. [dostęp 2018-12-13]. 

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Kamienica J. Ostrowskiego [online], warszawa1939.pl [dostęp 2018-11-13] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h Michał Krasucki. „Mieszkania XX wieku” – Europejskie Dni Dziedzictwa 2012 w Warszawie. „Kronika Warszawy”. s. 82. ISSN 0137-3099. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j Zieliński 2004 ↓, s. 218.
  4. ↑ a b Ewa Kraskowska. Nałkowska i Schulz, Schulz i Nałkowska. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1/2 (54/55)”. 58/2 (555–576), s. 211-227, 1999. [dostęp 2018-12-23]. 
  5. ↑ Włodzimierz Wójcik. Praca Nałkowskiej nad powieściami w świetle „Dzienników”. „Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”. 58/2 (555–576), s. 557, 572, 1967. [dostęp 2018-12-13]. 
  6. ↑ a b Schulz / forum [online], schulzforum.pl [dostęp 2018-12-25] (pol.).
  7. ↑ Archiwum Historii Mówionej - Janina Ludwika Gellert [online], www.1944.pl [dostęp 2020-01-03] (ang.).
  8. ↑ a b c Sagi rodzinne: Ostyk-Narbuttowie - Bauerowie - Gellertowie. Kresowianie - cz. II [online], oil.org.pl [dostęp 2018-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07].
  9. ↑ Janina Ludwika Bauer-Gellert - Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [online], lekarzepowstania.pl [dostęp 2018-12-31] (ang.).
  10. ↑ Tadeusz Rolke - biografia [online], artmuseum.pl [dostęp 2018-12-07] (pol.).
  11. ↑ Tadeusz Rolke - Na Pradze [online], napradze.waw.pl [dostęp 2018-12-25] (pol.).
  12. ↑ UCHWAŁA Nr LIV/1534/2013 RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego rejonu Placu Unii Lubelskiej - część północna [online], edziennik.mazowieckie.pl [dostęp 2018-12-22] (pol.).
  13. ↑ Czarna Galeria [online], kulturalna.warszawa.pl [dostęp 2018-12-15] (pol.).
  14. ↑ Galeria Czarna zakotwiczyła na Marszałkowskiej [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-12-15] (pol.).
  15. ↑ GEZ: Aktualny wykaz zabytków (2017.09). zabytki.um.warszawa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-12)]. zabytki.um.warszawa.pl
  16. ↑ a b c Szkurłat 1999 ↓, s. 158–159.
  17. ↑ a b Zieliński 2004 ↓, s. 219.
  18. ↑ Zieliński 2004 ↓, s. 220.

Bibliografia edytuj

  • Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004. ISBN 83-88372-28-9.
  • Anna Szkurłat: Secesja w architekturze Warszawy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999. ISBN 83-909794-9-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_Juliusza_Ostrowskiego_w_Warszawie&oldid=73081720”