Maria Kuncewiczowa

polska pisarka

Maria Kuncewiczowa (ur. 18 października?/30 października 1895[1] w Samarze, zm. 15 lipca 1989 w Kazimierzu Dolnym[2][3]) – polska pisarka, tłumaczka, wykładowczyni na University of Chicago, wiceprezes PEN-Clubu w latach 1940–1946.

Maria Kuncewiczowa
Ilustracja
Imię i nazwisko

Maria Kuncewicz (z domu Szczepańska)

Data i miejsce urodzenia

30 października 1895
Samara

Data i miejsce śmierci

15 lipca 1989
Kazimierz Dolny

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

powieść, opowiadanie, autobiografia, antologie

Epoka

dwudziestolecie międzywojenne, współczesność

Muzeum artysty

Dom Marii i Jerzego Kuncewiczów w Kazimierzu Dolnym

Ważne dzieła

Cudzoziemka, Dwa księżyce

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości Złoty Wawrzyn Akademicki Medal 10-lecia Polski Ludowej
Nagrody

Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka

Życiorys edytuj

Urodziła się w rodzinie Józefa Szczepańskiego, dyrektora Gimnazjum Polskiego w Płocku, i Adeliny z Dziubińskich, z wykształcenia skrzypaczki. Jej starszym bratem był dyplomata Aleksander Szczepański. Od 1906 roku Maria uczyła się przez 6 lat na pensji pani Aspis[4]. W latach 1912–1913 uczęszczała na kursy przygotowawcze u Leonii Rudzkiej w Warszawie, a w 1913 roku uzyskała dyplom nauczycielki domowej. W 1913 roku wyjechała wraz z matką do Francji, gdzie na uniwersytecie w Nancy ukończyła w 1914 roku kurs języka i literatury francuskiej dla cudzoziemców. Po powrocie do Włocławka za radą ojca założyła zakonspirowane kółka oświatowe[5]. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1917 roku przeprowadziła się do Warszawy, gdzie na Uniwersytecie Warszawskim kontynuowała studia i została tłumaczką w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Publikowała m.in. na łamach tygodników Bluszcz, Kobieta Współczesna, Wiadomości Literackie. Pod pseudonimem M. Dołęga-Szczepańska debiutowała w 1918 roku opowiadaniem Bursztyny zamieszczonym w piśmie Pro Arte et Studio nr 13. Pierwszą książkę opublikowała w 1926 roku – był to popularny szkic historyczny dla młodzieży poświęcony cesarzowej Cixi Tseu-Hi, władczyni bokserów. W 1919 roku pracowała jako tłumaczka w wydziale prasowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Była na Konferencji Pokojowej w Paryżu[5]. W 1921 roku wzięła ślub z Jerzym Kuncewiczem, a rok później urodziła syna Witolda, którego narodziny zainspirowały ją do napisania książki Przymierze z dzieckiem, wydanej w 1927 roku i przedstawiającej nowe, przekorne spojrzenie na macierzyństwo i kobietę. W następnych latach pisała powieści, opowiadania i felietony. W 1924 dołączyła do PEN-Clubu, w którego kongresach uczestniczyła w Pradze i Paryżu.

W latach 1927–1939 mieszkała wraz z rodziną w Kazimierzu Dolnym. W tym czasie, w 1931 roku, zmarła jej matka (będąca inspiracją postaci Róży Żabczyńskiej z powieści Cudzoziemka), co bardzo mocno wstrząsnęło Kuncewiczową[4]. Niedługo po tym, w maju tego roku, zachorował i zmarł ojciec Marii, a sześć lat później – jej brat. W 1933 roku wydany został zbiór opowiadań Dwa księżyce, których akcja rozgrywa się w bliskim dla Marii Kazimierzu Dolnym.

Po wybuchu wojny w 1939 roku wraz z mężem opuściła Polskę, co stanowiło początek jej długiej emigracji. Mieszkali we Francji do 1940 roku, po czym przedostali się do Anglii, gdzie zaczęła pracować jako zastępcza prezes w nowo utworzonym oddziale PEN-Clubu[4]. W roku 1955[6] wyjechała do USA, gdzie wykładała literaturę polską na University of Chicago[6][3]. W 1956 roku współpracowała z Radiem Wolna Europa[5].

Od roku 1962 znów zamieszkała w Kazimierzu nad Wisłą[3], zaś w latach 1970–1984 miesiące zimowe spędzała we Włoszech.

Maria Kuncewiczowa zmarła w Kazimierzu Dolnym[3] i została pochowana na tamtejszym Cmentarzu parafialnym św. Jana[7].

Jest laureatką licznych nagród. W 1966 roku przyznano jej nagrodę literacką im. Włodzimierza Pietrzaka[4], w 1974 Nagrodę Państwową I stopnia[8]. W maju 1989 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przyznał jej tytuł doktora honoris causa[9].

Jej najbardziej znane dzieło to powieść Cudzoziemka, uważana za jedną z najwybitniejszych powieści psychologicznych dwudziestolecia międzywojennego. Kuncewiczowa opracowała też anglojęzyczny przewodnik po literaturze polskiej The Modern Polish Prose (1945) oraz antologię polskiej literatury współczesnej w języku angielskim The Modern Polish Mind (1962). Dom w Kazimierzu Dolnym, który zamieszkiwała Maria Kuncewiczowa, zwany Kuncewiczówką, stanowi od 2005 oddział Muzeum Nadwiślańskiego.

Publikacje edytuj

  • Przymierze z dzieckiem, Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, Warszawa 1927 (opowiadania: Prawa i lewa ręka, Polska na fiszmarku, Tamto spojrzenie; wznowienie Prószyński i S-ka 1999).
  • Twarz mężczyzny, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Warszawa 1928 (mikropowieść).
  • Miłość panieńska. Sztuka w 4 aktach, wydawnictwo Rój, Warszawa 1932.
  • Dwa księżyce, Rój, Warszawa 1933.
  • Dyliżans warszawski, Rój, Warszawa 1935 (felietony),
  • Cudzoziemka, Rój, Warszawa 1936.
  • Dni powszednie państwa Kowalskich, Rój, Warszawa 1938 (pierwsza polska powieść radiowa).
  • Kowalscy się odnaleźli, Rój, Warszawa 1938.
  • Serce kraju, Rój, Warszawa 1939 (opowiadania).
  • Przyjaciele ludzkości, Rój, Warszawa 1939 (opowiadania dla młodzieży).
  • Zagranica, Rój, Warszawa 1939.
  • W domu i w Polsce, Rój, Warszawa 1939 (opowiadania).
  • Miasto Heroda. Notatki Palestyńskie, Rój, Warszawa 1939 (zapiski z podróży do Palestyny).
  • Serce kraju, Rój, Warszawa 1939 (opowiadania dla młodzieży).
  • Klucze, „Nowa Polska”, Londyn 1943 (dziennik).
  • Zmowa nieobecnych, Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy, Londyn 1946.
  • Leśnik, „Kultura”, Paryż 1952.
  • Odkrycie Patusanu, PAX, Warszawa 1958 (szkice i reportaże)
  • Gaj oliwny, PAX, Warszawa 1961.
  • Don Kichote i niańki, 1965 (szkice z podróży).
  • Tristan 1946, Czytelnik, Warszawa 1967.
  • Fantomy, PAX, Warszawa 1972 (proza autobiograficzna).
  • Natura, „Pax”, Warszawa 1975.
  • Fantasia alla polacca, Czytelnik, Warszawa 1979 (studia o Stanisławie Przybyszewskim).
  • Przeźrocza. Notatki włoskie, PAX, Warszawa 1985.
  • Nowele i bruliony prozatorskie, Czytelnik, Warszawa 1985 (z posłowiem Heleny Zaworskiej).
  • Listy do Jerzego, 1988.

Ordery i odznaczenia edytuj

Ekranizacje edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Marii Kuncewiczowej.

Przypisy edytuj

  1. Po śmierci pisarki na podstawie dokumentów ustalono prawdziwy rok urodzenia 1895: Alicja Szałagan: Maria Kuncewiczowa. Monografia dokumentacyjna. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1995, s. 479. ISBN 83-85605-39-8.
  2. Alicja Szałagan: Maria Kuncewiczowa. Monografia dokumentacyjna. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1995, s. 134. ISBN 83-85605-39-8.
  3. a b c d Maria Kuncewiczowa (1895-1989), Dzieje.pl, 16 lutego 2021 [dostęp 2021-10-31].
  4. a b c d Stanisław Żak, Debiut, [w:] Anna Bukowska (red.), Maria Kuncewiczowa. Portrety współczesnych pisarzy polskich, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.
  5. a b c Martyna Dębczyńska, Rocznica śmierci Marii Kuncewiczowej, Miejska Biblioteka Publiczna im. Zdzisława Arentowicza, 15 lipca 2021 [dostęp 2023-12-14] (pol.).
  6. a b Maria Kuncewiczowa, Culture.pl [dostęp 2022-06-16].
  7. Cmentarz parafialny – Kazimierz Dolny – Oficjalna Strona Miasta Kazimierz Dolny, kazimierz-dolny.pl [dostęp 2020-06-15].
  8. Dziennik Polski r. XXX, nr 165 (9446), s. 2.
  9. Doktorzy honoris causa UMCS. umcs.lublin.pl. [dostęp 2011-02-23].
  10. Maria Kuncewiczowa w bazie filmpolski.pl
  11. M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  12. Odznaczenia Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Słowo Polskie”. Nr 104, s. 8, 17 kwietnia 1931. 
  13. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitną twórczość literacką”.
  14. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

Linki zewnętrzne edytuj