Konstanty Branicki
Konstanty Grzegorz Branicki (ur. 9 maja 1824, zm. 14 lipca 1884 w Paryżu[1]) – polski właściciel ziemski, z zamiłowania przyrodnik, kolekcjoner i podróżnik; hrabia[2]. Syn Władysława i Róży z Potockich.
 Friedrich von Amerling, Portret Konstantego Branickiego (1852) | |
 Branicki Hrabia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
9 maja 1824 |
| Data i miejsce śmierci |
14 lipca 1884 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci | |
Życiorys
edytujBył właścicielem ukrainnych dóbr: Bohusławszczyzny (którą sprzedał rządowi carskiemu w 1879), Rokitnian, Żytniogóry, Zabołocia, Stężoryc, a od 1877 także francuskich dóbr Montrésor (po swoim najstarszym bracie Franciszku Ksawerym). Urodzony w zaborze rosyjskim, na skutek patriotycznej postawy rodziny, a następnie swoich przekonań wolnościowych pozostawał w niełaskach dworu carskiego. Będąc pod stałym nadzorem rosyjskiego wywiadu i nie mogąc zaangażować się w pracę niepodległościową, poświęcił się działalności naukowej i kolekcjonerstwu.
Swoje zainteresowania kształtował podczas podróży odbywanych w towarzystwie starszego brata Aleksandra[1]. W latach 1863–1864 podróżował w ten sposób po Egipcie i Nubii (gdzie dotarł do Asuanu i gdzie zabił dwa krokodyle podarowane później Gabinetowi Zoologicznemu w Warszawie), Palestynie (odwiedzając Jerozolimę), Syrii i dzisiejszej Turcji. W latach 1866–1867 wraz z bratem zorganizowali wyprawę do Algierii, w której wzięli także udział Władysław Taczanowski[3] i Antoni Stanisław Waga.
Konstanty, podobnie jak i brat, finansował także wyprawy, w których nie brał udziału, np. badania Benedykta Dybowskiego na Syberii, Tomasza Barei w Azji Środkowej czy Konstantego Jelskiego i Jana Sztolcmana w Ameryce Południowej. Poza tym Konstanty Branicki wspierał finansowo działalność Władysława Taczanowskiego i Gabinet Zoologiczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Na drodze samouctwa osiągnął szeroką wiedzę w zakresie ornitologii i opinię uznanego ornitologa. Uczestniczył w opracowywaniu wielu atlasów ornitologicznych. Od jego nazwiska utworzono nazwy wielu nowo odkrywanych gatunków ptaków.
Konstanty Branicki wykazywał również zainteresowania archeologiczne, o czym świadczą podjęte przez niego w 1858 „wykopaliska” prawdopodobnie na kurhanach (jeden z nich nazywano mogiłą Rozkopana) w Rosawie w dzisiejszym rejonie mironowskim. W czasie wykopalisk odkryto: ...kości końskie razem z ludzkiemi, a przy nich szable zlekka zgięte (długie 53 cale ang.), niektóre złocone do połowy długości, spisy, żelazne ostrza strzał, toporki, kolczugi, misiurki, naszyjniki srebrne i miedziane złocone, krzyżyki kamienne, bursztyny i t.p., broni zaś palnej ani śladu. Znaczną część tych przedmiotów złożono w muzeum archeologicznem w Krakowie.[4]
Realizacji zamiłowań i ambicji Konstantego sprzyjała jego niezależność finansowa. Ukoronowaniem – choć pośmiertnym – dążeń, by zgromadzone zbiory uchronić przed wywiezieniem do Moskwy lub Petersburga i udostępnić społeczeństwu, było utworzenie przez jego syna Ksawerego w 1887 prywatnego muzeum przyrodniczego im. Branickich. Muzeum to ulokowane w willi przy ul. Frascati w Warszawie w 1919 stało się częścią państwowego muzeum funkcjonującego od 1928 pod nazwą Państwowego Muzeum Zoologicznego (obecnie Muzeum i Instytut Zoologii PAN).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 39.
- ↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 255.
- ↑ Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 40.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa: Władysław Walewski, 1888 t. IX s. 748–749.
Bibliografia
edytuj- Małysiak Helena: Biblioteka Branickich i Tarnowskich w Suchej, wyd. Beskidzka Oficyna Wydawnicza BTSK, Bielsko-Biała 1986, ISBN 83-7004-049-7.
- Ruszczyc Marek: Dzieje rodu i fortuny Branickich, Warszawa 1991.
Literatura dodatkowa
edytuj- Branicki Konstanty. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 407. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.