Leopold Stanisław Kronenberg
Leopold Stanisław Kronenberg ur. 24 marca 1812[1] w Warszawie, zm. 5 kwietnia 1878 w Nicei) – polski bankier, inwestor i finansista żydowskiego pochodzenia, jeden z przywódców „białych” przed powstaniem styczniowym.
Spis treści
ŻyciorysEdytuj
Pochodził z zamożnej rodziny rabinów żydowskich. Jego ojciec, pochodzący z Wyszogrodu, Samuel Eleazar Kronenberg (1773-1826) prowadził działalność bankową w Warszawie. Matką była Tekla z domu Levi (1775-1848)[2]. Leopold Stanisław Kronenberg miał siedmioro rodzeństwa: Ludwika, Rozalię, Stanisława Salomona, Dorotę (matkę Seweryna Loewensteina), Marię, Henryka Andrzeja i Władysława Alfonsa.
Po ukończeniu gimnazjum pijarskiego na Żoliborzu i maturze w Liceum Warszawskiem Leopold Kronenberg studiował na Akademii Praktyczno-Technicznej w Hamburgu oraz na Uniwersytecie Berlińskim. Zakończywszy studia w 1832, wrócił do kraju i zajął się prowadzeniem interesów. W 1846 przyjął protestantyzm wyznania ewangelicko-reformowanego[3].
Był żonaty z Ernestyną Rozalią Leo (1827-1893), córką Leopolda Augusta Leo, podobnie jak on zasymilowanego Żyda wyznania luterańskiego. Miał sześcioro dzieci: Stanisława Leopolda (1846-1894), przedsiębiorcę, Władysława Edwarda (1848-1892), muzyka i filantropa, Leopolda Juliana (1849-1937) bankiera, Teklę Julię (1851-1852) Marię Różę (1854-1944), żonę Karola Zamoyskiego, żonę Gustawa Taube, prowadzącą w Warszawie znany salon literacki i Rozalię (ur. 1857), żonę Aleksandra Orsetti.
Jego własnością był Pałac Kronenberga przy placu Małachowskiego w Warszawie i leżące koło Włocławka Pałac w Brzeziu i Pałac w Wieńcu.
Działalność gospodarczaEdytuj
W 1833 Kronenberg został wpisany na listę kupców warszawskich. Zakres jego działalności gospodarczej obejmował wiele dziedzin, z których najważniejszą okazała się bankowość.
Dzięki pewnemu poparciu administracji carskiej zdobył fortunę na dzierżawie monopolu tytoniowego[4]. W 1860 założył w Warszawie wielką fabrykę tytoniu, zatrudniającą 700 robotników. Wprowadził do Polski kapitał francuski Crédit Lyonnais i Crédit Mobilier. W 1851 założył swój własny dom bankowy pod firmą Leopold Kronenberg, kredytujący głównie przemysł i rolnictwo. Apogeum swej działalności w sektorze bankowości osiągnął w 1870, kiedy to założył w Warszawie Bank Handlowy. Oprócz bankowości Kronenberga bardzo interesowało rolnictwo. Utrzymywał związki z ziemianami, brał udział w różnych inicjatywach propagujących unowocześnienie rolnictwa. Opowiadał się za oczynszowaniem chłopów. Właśnie z tą przestrzenią działalności Kronenberga wiąże się jego późniejsza działalność polityczna.
Kronenberg inwestował w transport kolejowy. Sfinansował budowę m.in. tzw. Kolei Nadwiślańskiej. Inwestował również w przemysł. Oprócz wspomnianego już tytoniowego, także cukrowniczy i górniczo-hutniczy. Był on udziałowcem spółek górniczych, hutniczych i cukrowniczych. Wybudował on wiele cukrowni, a w 1870 był inicjatorem powstania Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru.
Był członkiem Komisji Umorzenia Długu Krajowego, Rady Przemysłowej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Królestwa Polskiego. Był członkiem zarządu Giełdy Warszawskiej, Starszym Zgromadzenia Kupców, prezesem Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Założył Bank Handlowy w Warszawie, Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Sprawował funkcję prezesa wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego. Był właścicielem dóbr Wieniec i Strugi.
Leopold Kronenberg prowadził też działalność wydawniczą. Od 1859 wydawał „Gazetę Codzienną”, przemianowaną w 1861 na „Gazetę Polską”. Było to pismo o zabarwieniu liberalno-demokratycznym, którego redaktorem był Józef Ignacy Kraszewski.
Leopold Kronenberg zbudował w latach 1868-1871 w Warszawie przy pl. Ewangelickim (obecny pl. Małachowskiego) monumentalny pałac, który spłonął we wrześniu 1939 i został rozebrany w latach sześćdziesiątych XX wieku.
Działalność politycznaEdytuj
Działalność polityczna Kronenberga opierała się na, bliskich części ziemiaństwa i burżuazji, poglądach konserwatywno-liberalnych i akceptacji rzeczywistości w jakiej znalazły się ziemie polskie pod zaborem rosyjskim po Powstaniu listopadowym. Był on jednym z nielicznych zwolenników znienawidzonego przez ówczesne społeczeństwo Aleksandra Wielopolskiego. „Biały bankier”, jak nazywano Kroneneberga, poruszał się sprawnie po środowisku majętnych ziemian oraz warszawskiej elity i intelektualistów, tzw. millenerów. Właśnie w tych kręgach zaczęła się formować myśl polityczna „białych”, opowiadających się za rozsądną pracą organiczną a dopiero w dalszej kolejności odzyskaniem niepodległości. 27 lutego 1861 był jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej, utworzonej dla uśmierzenia nastrojów rewolucyjnych po krwawym stłumieniu manifestacji patriotycznej przez wojsko rosyjskie[5]. Działania te doprowadziły do powołania w 1861 Delegacji Miejskiej – kierownictwa partii „białych”, w składzie której znalazł się m.in. Kronenberg.
Po wybuchu powstania styczniowego i przejęciu władzy przez „czerwonych”, „Biały bankier” stale zabiegał o zachowanie przewagi „białych” w rządzącym krajem Rządzie Narodowym. Po powstaniu styczniowym zrezygnował z aktywniejszych form działalności politycznej. Szczycił się przyjaźnią Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego sprowadził z Żytomierza do Warszawy i zatrudnił w Gazecie Polskiej. Kraszewski opisał konflikt Kronenberga z Blochem w jednej ze swoich powieści przedstawiając swojego przyjciela w bardzo pozytywnym świetle. Odznaczony przez cara Orderem św. Włodzimierza i dziedzicznym szlachectwem nadanym mu 1868[6].
Za osiągnięcie życia Kronenberga uważa się utworzenie w 1875 Szkoły Handlowej w Warszawie.
Zmarł trzy lata później w Nicei. Pochowany został w kaplicy rodzinnej Kronenbergów na Cmentarzu Ewangelicko – Reformowanym w Warszawie.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Reychman podaje datę 29 stycznia.
- ↑ Reychman podaje imię Teresa.
- ↑ http://www.archive.org/stream/neoficipolscyma00jeskgoog#page/n9/mode/2up, Neofici Polscy, T. Jeske-Choiński, s. 255, Warszawa, 1904.
- ↑ Reychman podaje, iż Kronenberg był administratorem rządowym dochodów tabacznych.
- ↑ Stefan Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983, s. 56-60.
- ↑ Datę nadania szlachectwa podaje Reychman.
BibliografiaEdytuj
- Jadwiga i Eugeniusz Szulcowie, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, Warszawa 1989
- K.Bem, Reformowani Konwertyci, Jednota 7-8/2007
- Kazimierz Reychman: Szkice genealogiczne, Serja I. Warszawa: Hoesick F., 1936, s. 111-115.
