Leopold Stanisław Kronenberg

bankier polski, przedsiębiorca

Leopold Stanisław Kronenberg (ur. 24 marca (lub 29 stycznia[1]) 1812 w Warszawie, zm. 5 kwietnia 1878 w Nicei)[2][3]polski bankier, inwestor i finansista żydowskiego pochodzenia, jeden z przywódców „białych” przed powstaniem styczniowym. Nobilitowany, członek dworianstwa. Neofita chrześcijański. Członek rodziny Kronenbergów.

Leopold Stanisław Kronenberg
Ilustracja
portret pędzla Leopolda Horowitza
Data i miejsce urodzenia

24 marca 1812
Warszawa, Księstwo Warszawskie

Data i miejsce śmierci

5 kwietnia 1878
Nicea, Francja

Miejsce spoczynku

Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie

Zawód, zajęcie

bankier, inwestor, finansista

Narodowość

polska

Małżeństwo

Rozalia Leo Kronenberg

Dzieci

Stanisław Leopold Kronenberg, Władysław Edward Kronenberg, Leopold Julian Kronenberg, Tekla Julia, Maria Róża, Rozalia

podpis
Leopold Kronenberg 1861 – fotografia Karola Beyera
Nieistniejący Pałac Kronenberga w Warszawie
Pierwotna siedziba Banku Handlowego przy obecnej ul. Romualda Traugutta 7/9 w Warszawie
Gmach główny fabryki tytoniu i tabaki Kronenberga w 1867 roku
Kaplica-mauzoleum Kronenbergów na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym, miejsce pochówku Leopolda Stanisława Kronenberga

Życiorys

edytuj

Pochodził z zamożnej rodziny rabinów żydowskich. Jego ojciec, pochodzący z Wyszogrodu, Samuel Eleazar Kronenberg (1773–1826) prowadził działalność bankową w Warszawie, za co od króla pruskiego dostał nazwisko. Matką była Tekla (lub Teresa[1]) z domu Levi (1775–1848). Po ukończeniu gimnazjum pijarskiego na Żoliborzu i maturze w Liceum Warszawskiem Leopold Kronenberg studiował na Akademii Praktyczno-Technicznej w Hamburgu oraz na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Zakończywszy studia w 1832, wrócił do kraju i zajął się prowadzeniem interesów. W 1846 przyjął chrzest w kościele ewangelicko-reformowanym[4].

Leopold Stanisław Kronenberg miał siedmioro rodzeństwa: Ludwika, Rozalię, Stanisława Salomona, Dorotę (matkę Seweryna Loewensteina), Marię, Henryka Andrzeja i Władysława Alfonsa. Był żonaty z Ernestyną Rozalią Leo (1827–1893), córką Leopolda Augusta Leo, podobnie jak on zasymilowanego Żyda wyznania luterańskiego. Mieli razem sześcioro dzieci:

Jego własnością był Pałac Kronenberga przy placu Małachowskiego w Warszawie i leżące koło Włocławka Pałac w Brzeziu i Pałac w Wieńcu.

Działalność gospodarcza

edytuj

W 1833 Kronenberg został wpisany na listę kupców warszawskich. Zakres jego działalności gospodarczej obejmował wiele dziedzin, z których najważniejszą okazała się bankowość.

Dzięki poparciu administracji cesarskiej zdobył fortunę na dzierżawie monopolu tytoniowego[3] (Kazimierz Reychman podaje, iż Kronenberg był administratorem rządowym dochodów tabacznych[1]). W 1860 założył w Warszawie wielką fabrykę tytoniu, zatrudniającą 700 robotników. Wprowadził do Polski w zaborze rosyjskim kapitał francuski: Crédit Lyonnais i Crédit Mobilier. W 1851 założył własny dom bankowy pod firmą Leopold Kronenberg, kredytujący głównie przemysł i rolnictwo.

Apogeum swej działalności w bankowości osiągnął w 1870 roku, kiedy założył w Warszawie Bank Handlowy[3]. Oprócz bankowości Kronenberga bardzo interesowało rolnictwo. Utrzymywał związki z ziemianami, brał udział w różnych inicjatywach propagujących unowocześnienie rolnictwa. Opowiadał się za oczynszowaniem chłopów. Właśnie z tą przestrzenią działalności Kronenberga wiąże się jego późniejsza działalność polityczna.

Kronenberg inwestował w transport kolejowy. Sfinansował budowę m.in. tzw. Kolei Nadwiślańskiej. Inwestował również w przemysł. Oprócz wspomnianego już tytoniowego, także cukrowniczy i górniczo-hutniczy. Był udziałowcem spółek górniczych, hutniczych i cukrowniczych. Wybudował wiele cukrowni, a w 1870 był inicjatorem powstania Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru. Był członkiem Komisji Umorzenia Długu Krajowego, Rady Przemysłowej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Królestwa Polskiego. Był członkiem zarządu Giełdy Warszawskiej, Starszym Zgromadzenia Kupców, prezesem Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Założył Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Sprawował funkcję prezesa wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego. Był właścicielem dóbr Wieniec i Strugi.

Leopold Kronenberg prowadził też działalność wydawniczą. Od 1859 wydawał „Gazetę Codzienną[3], przemianowaną w 1861 na „Gazetę Polską”. Było to pismo o zabarwieniu liberalno-demokratycznym, którego redaktorem był Józef Ignacy Kraszewski.

Leopold Kronenberg zbudował w latach 1868–1871 w Warszawie przy pl. Ewangelickim (obecny pl. Małachowskiego) monumentalny pałac, który spłonął we wrześniu 1939 i został rozebrany w 1962.

Działalność polityczna

edytuj

Działalność polityczna L.S.Kronenberga opierała się na, bliskich części ziemiaństwa i burżuazji, poglądach konserwatywno-liberalnych i akceptacji rzeczywistości w jakiej znalazły się ziemie polskie pod zaborem rosyjskim po powstaniu listopadowym. Był on jednym z nielicznych zwolenników znienawidzonego przez ówczesne społeczeństwo Aleksandra Wielopolskiego. „Biały bankier”, jak nazywano Kroneneberga, poruszał się sprawnie po środowisku majętnych ziemian oraz warszawskiej elity i intelektualistów, tzw. millenerów. W tych kręgach zaczęła się formować myśl polityczna „białych”, opowiadających się za rozsądną pracą organiczną a dopiero w dalszej kolejności odzyskaniem niepodległości. 27 lutego 1861 był jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej, utworzonej dla uśmierzenia nastrojów rewolucyjnych po krwawym stłumieniu manifestacji patriotycznej przez wojsko rosyjskie[5]. Działania te doprowadziły do powołania w 1861 Delegacji Miejskiej – kierownictwa partii „białych”, w składzie której znalazł się m.in. Kronenberg[3].

Po wybuchu powstania styczniowego i przejęciu władzy przez „czerwonych”, „Biały bankier” zabiegał o zachowanie przewagi „białych” w rządzącym krajem Rządzie Narodowym. Po powstaniu styczniowym zrezygnował z aktywniejszych form działalności politycznej. Szczycił się przyjaźnią Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego sprowadził z Żytomierza do Warszawy i zatrudnił w Gazecie Polskiej. Kraszewski opisał konflikt Kronenberga z Blochem w jednej ze swoich powieści przedstawiając swojego przyjaciela w bardzo pozytywnym świetle. Odznaczony został przez imperatora Rosji Orderem św. Włodzimierza i dziedzicznym szlachectwem (1868[1]).

Za osiągnięcie życia Kronenberga uważa się utworzenie w 1875 Szkoły Handlowej w Warszawie[3].

Zmarł trzy lata później w Nicei. Został pochowany w zaprojektowanej przez Artura Goebela[6] kaplicy-mauzoleum Kronenbergów na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kwatera E-2-3)[7].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Kazimierz Reychman: Szkice genealogiczne, Serja I. Warszawa: Hoesick F., 1936, s. 111–115.
  2. Władysław Kubiak, Kronenberg Leopold Stanisław, [w:] Stanisław Kunikowski (red.), Włocławski Słownik Biograficzny, t. 6, Włocławek 2011, s. 64–67, ISBN 978-83-60150-61-0.
  3. a b c d e f Kronenberg Leopold, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-02-19].
  4. Neofici Polscy, T. Jeske-Choiński, s. 255, Warszawa, 1904.
  5. Stefan Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983, s. 56–60.
  6. Jerzy S. Majewski. Album warszawski. Stare Powązki (kw. 19, rz. 1/2). „ Stolica”, s. 72, marzec-kwiecień 2024. 
  7. śp. Leopold Stanisław Kronenberg.

Bibliografia

edytuj
Rodzina Kronenbergów