Listera jajowata

gatunek rośliny

Listera jajowata (Listera ovata (L.) R. Br.[2], według innych źródeł Neottia ovata (L.) Bluff & Fingerh[3][4].) – gatunek roślin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje na rozległych obszarach Europy i Azji, w tym także w całej Polsce[5].

Listera jajowata
Ilustracja
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad jednoliścienne
Rząd szparagowce
Rodzina storczykowate
Podrodzina epidendronowe
Rodzaj listera
Gatunek listera jajowata
Nazwa systematyczna
Listera ovata (L.) R. Br.[2]
W.T.Aiton, Hortus Kew. 5: 201 (1813)
Synonimy
  • Neottia ovata (L.) Bluff & Fingerh
  • Bifolium ovatum (L.) Nieuwl.
  • Diphryllum ovatum (L.) Kuntze
  • Distomaea ovata (L.) Spenn.
  • Listera multinervia Peterm[3].
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

MorfologiaEdytuj

Pokrój
Wysmukła roślina wysokości 20–60 cm. Cała w kolorze zielonym, z długim i luźnym kwiatostanem[6].
Łodyga
Poniżej liści czterokanciasta, gładka; powyżej – obła gruczołowato omszona.
Liście
Dwa naprzeciwległe, 5–9 nerwowe liście o kształcie eliptycznym u nasady pędu, powyżej 1–2 listki przysadkowe. Mają od 5 do 15 cm długości[6] i są ostro zakończone[7].
Kwiaty
Kwiatostan w formie luźnego kłosu. Małe żółtawozielone kwiaty zebrane w ilości od 10 – 100 na krótkich szypułkach[7]. Czerwono nabiegłe płatki korony i działki kielicha pochylają się ku sobie. Żółtego koloru warżka jest głęboko rozcięta. Zalążnia prawie kulista.
Część podziemna
Kłącze poziome i pełzające, grube i twarde z licznymi korzeniami. Widoczne liczne blizny po wcześniejszych łodygach.

  • Liście

  • Kłos z kwiatami

  • Kwiaty

Biologia i ekologiaEdytuj

Rozwój

Bylina, geofit. Kwitnie od maja do lipca[8]. Kwiaty nie posiadają ostrogi, jednak wydzielają nektar w podłużnej rynience na warżce. Zapylane są przez błonkówki i chrząszcze. Naziemna część rośliny pojawia się wczesną wiosną, zamiera w sierpniu[9].

Siedlisko

Rośnie zwłaszcza w ciepłolubnych zbiorowiskach leśnych ale także w wilgotnych zaroślach i lasach na glebach umiarkowanie żyznych, wilgotnych o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. W górach występuje aż po piętro kosówki. Roślina rozpowszechniona z powodu swoich dużych zdolności przystosowawczych[6].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n= 32, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 42[7]. Krzyżowanie roślin z rodzaju Listera, było badane i opisywane przez Karola Darwina[10].

Zagrożenia i ochronaEdytuj

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową. W latach 1946–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą[11][12]. Zagrożeniem jest osuszanie i eksploatacja torfowisk oraz gospodarcze użytkowanie lasu powodujące niszczenie runa. W prawie każdym parku narodowym znajdują się jej stanowiska, rośnie także w rezerwatach, np. Zadni Gaj czy Świnia Góra[13].

Obecność w kulturze i sztuceEdytuj

Okaz listery w postaci rozwiniętej i kwitnącej rośliny występuje w tle malarskim jednej ze scen ("Spotkanie Chrystusa z Magdaleną") w ołtarzu Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie[14].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-05] (ang.).
  2. ↑ a b Listeria ovata (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2012-05-28].
  3. ↑ a b Neottia ovata (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-07-04].
  4. ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105. 
  5. ↑ Dariusz L. Szlachetko, Michał Skakuj: Storczyki Polski. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1996. ISBN 83-85599-97-5.
  6. ↑ a b c Peter H. Barthel: Storczyki – gatunki dziko rosnące. Warszawa: Multico, 1997, s. 68–69. ISBN 83-7073-145-7.
  7. ↑ a b c JSTOR Global Plants: Entry for Listera ovata (ang.). W: Entry for Listera ovata (Linnaeus) R. Brown [on-line]. [dostęp 2013-05-13].
  8. ↑ Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák: Świat roślin skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1982, s. 188. ISBN 83-09-00462-1.Sprawdź autora:1.
  9. ↑ Neottia ovata (ang.). W: Encyclopedia of Life [on-line]. [dostęp 2013-05-13].
  10. ↑ Listera ovata (ang.). W: Flora of North America [on-line]. [dostęp 2013-05-13].
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
  12. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).
  13. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 344. ISBN 978-83-7073-444-2.
  14. ↑ Władysław Szafer: Kwiaty w ołtarzu Wita Stwosza, w: "Kwiaty w naturze i sztuce", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, s. 102-117
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Listera_jajowata&oldid=62814408”