Mirtowate
Mirtowate (Myrtaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu mirtowców. Obejmuje około 140 rodzajów skupiających około 5,8 tysiąca gatunków. Występują na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej – w Ameryce Środkowej i Południowej, w Afryce subsaharyjskiej, w Azji południowej i wschodniej oraz w Australii i na wyspach Pacyfiku. Jeden rodzaj – mirt (Myrtus) rośnie także w basenie Morza Śródziemnego[2]. Największe zróżnicowanie roślin tej rodziny występuje w Australii i Ameryce Południowej. Do cech charakterystycznych rodziny należy występowanie u jej przedstawicieli kulistych zbiorniczków z olejkami eterycznymi powstającymi w wyniku rozpuszczania ścian komórek[3]. Szereg roślin z rodziny dostarcza jadalnych owoców, przy czym największe znaczenie mają: gujawa pospolita i truskawkowa, a mniejsze: akka Sellowa, goździkowiec brazylijski i inne gatunki z tego rodzaju, mirt zwyczajny, różne gatunki z rodzaju czapetka, Ugni molinae, Plinia cauliflora. Eukaliptusy to ważne źródło drewna, ale też po rozprzestrzenieniu poza Australią także powód dużych zagrożeń pożarowych (liście słabo się rozkładają, a za sprawą dużej zawartości olejków są łatwopalne). Bogate w olejki eteryczne różne organy licznych gatunków znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, perfumeryjnym, spożywczym, aromaterapii i medycynie. Mirt zwyczajny jako roślina poświęcona Afrodycie i Wenus odgrywała istotną rolę w mitologii rzymskiej i greckiej i wciąż jest ważną rośliną symboliczną wykorzystywaną do strojenia bukietów i wianków ślubnych. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza z rodzajów: kuflik, eukaliptus, goździkowiec, metrosideros, mirt, Calothamnus, Chamaleucium, Corymbia, Melaleuca, Syncarpia, Verticordia i in.[4]
| ||
![]() Mirt zwyczajny | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | różowe | |
Rząd | mirtowce | |
Rodzina | mirtowate | |
Nazwa systematyczna | ||
Myrtaceae L. Gen. Pl.: 322. 4 Aug 1789 |
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Najczęściej rośliny należące do rodziny to okazałe drzewa i krzewy[2], ale reprezentowane są w niej wszelkie formy wzrostowe[3]. Do rodziny należą najwyższe znane drzewa okrytonasienne – współczesne okazy eukaliptusa królewskiego sięgają 101 m wysokości, a w przeszłości ścinano drzewa o długości do 122 m[4].
- Liście
- Zwykle naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe[2], czy nawet okółkowe[4], zwykle bez przylistków, po przełamaniu lub roztarciu aromatyczne z powodu zawartości olejków eterycznych[2]. Liście są pojedyncze i całobrzegie, często dimorficzne – na młodych roślinach odmienne pod względem kształtu i wielkości od liści okazów starszych[4].
- Kwiaty
- Mają zróżnicowaną budowę i rosną w różnego rodzaju kwiatostanach lub pojedynczo. Zwykle kwiaty są obupłciowe i promieniste, z kubeczkowatym dnem kwiatowym otaczającym przynajmniej częściowo zalążnię[4]. Działki kielicha są najczęściej cztery lub jest ich pięć, rzadko trzy, są wolne lub zrośnięte, czasem ich brzeg jest silnie powcinany. Płatki korony w liczbie czterech lub pięciu (rzadko brak ich zupełnie) są wolne lub zrośnięte, czasem odpadają zaraz po rozwinięciu się kwiatu. Częstą cechą jest rozwój wielu okazałych pręcików, które wyrastają w jednym lub wielu okółkach. Ich nitki są wolne lub wyrastają w pęczkach w różnym stopniu połączone ze sobą. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami, czasem na szczycie. Koniec łącznika często zakończony jest gruczołkiem lub gruczołkami[4]. Zalążnia jest dolna lub wpół dolna z 2–5 komorami zawierającymi od dwóch do wielu zalążków[2].
- Owoc
- Suchy lub mięsisty, przy czym u przedstawicieli australijskich najczęściej jest to sucha torebka, a u roślin z kontynentów amerykańskich – jagoda[2], rzadko pestkowiec[4].
SystematykaEdytuj
- Pozycja według APWeb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana dla Vochysiaceae w obrębie rzędu mirtowców (Myrtales)[1].
mirtowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce (Myrtales Rchb.), podrząd Myrtinae Burnett., rodzina mirtowate (Myrtaceae Juss.)[5].
- Podział rodziny
W ujęciu APWeb rodzina dzielona jest na dwie podrodziny Psiloxyloideae i Myrtoideae. W systemach preferujących wydzielanie licznych i drobnych rodzin taksony te podnoszone są do rangi odrębnych rodzin (rodzinę Psiloxylaceae Croizat wyróżniają np. systemy Takhtajana i Reveala). W systemie Takhtajana rodzaj Heteropyxis z Psiloxyloideae wyodrębniony został dodatkowo do rangi odrębnej rodziny Heteropyxidaceae Engler & Gilg.
Podrodzina Psiloxyloideae Schmid[1][6]:
- Psiloxylon Tul.
- Heteropyxis Harvey
Podrodzina Myrtoideae Sweet[1][6]:
- Acca O. Berg – akka
- Accara Landrum
- Actinodium Schauer
- Agonis (Candolle) Sweet
- Allosyncarpia S. T. Blake
- Amomyrtella Kausel
- Amomyrtus (Burret) D. Legrand & Kausel
- Angasomyrtus Trudgen & Keighery
- Angophora Cavanilles
- Anticoryne Turczanowicz
- Archirhodomyrtus (Niedenzu) Burret
- Arillastrum Baillon
- Astartea de Candolle
- Asteromyrtus Schauer
- Astus Trudgeon & Rye
- Austromyrtus (Niedenzu) Burret
- Backhousia Hooker & Harv.
- Baeckea L.
- Balaustion Hooker
- Barongia Peter G. Wilson & B. Hyland
- Basisperma C. T. White
- Beaufortia R. Brown
- Blepharocalyx O. Berg
- Callistemon R. Brown – kuflik
- Calothamnus Labillardière
- Calycolpus O. Berg
- Calyptrogenia Burret
- Calythropsis C. A. Gardner
- Calytrix Labillardière
- Campomanesia Ruiz & Pavón
- Chamelaucium Desfontaines
- Chamguava Landrum
- Choricarpia Domin
- Cloezia Brongniart & Gris
- Conothamnus Lindley
- Corynanthera J. W. Green
- Cyathostemon Turczanowicz
- Darwinia Rudge
- Decaspermum J. R. Forster & G. Forster
- Enekbatus Trudgeon & Rye
- Eremaea Lindley
- Ericomyrtus Turczanowicz
- Eucalyptopsis C. T. White
- Eucalyptus L'Héritier – eukaliptus
- Eugenia L. – goździkowiec
- Euryomyrtus Schauer
- Harmogia Schauer
- Homalocalyx F. Mueller
- Homalospermum Schauer
- Homoranthus Schauer
- Hysterobaeckea (Niedenzu) Rye
- Hottea Urban
- Hypocalymma (Endlicher) Endlicher
- Kania Schlechter
- Kjellbergiodendron Burret
- Kunzea Reichenbach
- Lamarchea Gaudichaud
- Legrandia Kausel
- Lenwebbia N. Snow & Guymer
- Leptospermum J. R. Forster & G. Forster
- Lindsayomyrtus B. Hyland & Steenis
- Lophomyrtus Burret
- Lophostemon Schott
- Luma A. Gray
- Lysicarpus F. Mueller
- Malleostemon J. W. Green
- Melaleuca L.
- Melaleucon Saint-Lager
- Meteoromyrtus Gamble
- Metrosideros Gaertner
- Micromyrtus Bentham
- Mitrantia Peter G. Wilson & B. Hyland
- Monimiastrum J. Gueho & A. J. Scott
- Mosiera Small
- Myrceugenia O. Berg
- Myrcia de Candolle
- Myrcianthes O. Berg
- Myrciaria O. Berg
- Myrrhinium Schott
- Myrtastrum Burret
- Myrtella F. Mueller
- Myrteola O. Berg
- Myrtus L. – mirt
- Neofabricia Joy Thompson
- Neomitranthes Legrand
- Neomyrtus Burret
- Ochrosperma Trudgen
- Octamyrtus Diels
- Osbornia F. Mueller
- Oxymyrrhine Schauer
- Paramyrciaria Kausel
- Pericalymma (Endlicher) Endlicher
- Phymatocarpus F. Mueller
- Pileanthus Labillardière
- Pilidiostigma Burret
- Pimenta Lindley – korzennik
- Pleurocalyptus Brongniart & Gris
- Plinia L.
- Pseudanamomis Kausel
- Psidium L. – gujawa, gruszla
- Purpureostemon Gugerli
- Regelia Schauer
- Rhodamnia Jack
- Rhodomyrtus (Candolle) Reichenbach
- Rinzia Schauer
- Ristantia Peter G. Wilson & J. T. Waterhouse
- Scholtzia Schauer
- Siphoneugena O. Berg
- Sphaerantia Peter G. Wilson & B. Hyland
- Stereocaryum Burret
- Syncarpia Tenore
- Syzygium Gaertner – czapetka
- Tetrapora Schauer
- Thryptomene Endlicher
- Triplarina Rafinesque
- Tristania R. Brown
- Tristaniopsis Brongniart & Gris
- Ugni Turczanowicz
- Uromyrtus Burret
- Verticordia de Candolle
- Welchiodendron Peter G. Wilson & J. T. Waterhouse
- Whiteodendron van Steenis
- Xanthomyrtus Diels
- Xanthostemon F. Mueller
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 209. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. T. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 275-280. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e f g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 350-353. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Crescent Bloom: Myrtaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-15].
- ↑ a b List of Genera in MYRTACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-11-09] (ang.).