Mychajło Żuk
Mychajło Iwanowycz Żuk, ukr. Михайло Іванович Жук[1] (ur. 2 października 1883 w Kachowce, zm. 1964 w Odessie) – ukraiński malarz, grafik, ceramik, fotograf, plakacista, poeta, prozaik, dramaturg, krytyk sztuki i nauczyciel.
 Mychajło Żuk (pierwszy z prawej, 1917 r.) | |
| Imię i nazwisko |
Mychajło Iwanowycz Żuk |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
malarz, grafik, ceramik, fotograf, plakacista, poeta, prozaik, dramaturg, krytyk sztuki i nauczyciel |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie robotniczej 2 października 1883 r. w Kachowce w guberni taurydzkiej (obecnie obwód chersoński), ale w 1896 r. rodzina przeniosła się do Kijowa[2]. Od tego samego roku uczęszczał do kijowskiej Szkoły Rysunku M. Muraszki, którą ukończył w 1899 r. i w tym samym roku podjął naukę w Moskiewskiej Szkoły Malarstwa, Rzeźby i Architektury w pracowni Walentina Sierowa[3], ale już w 1900 r. wstąpił na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie do jego wykładowców należeli Julian Fałat, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1904 r., ale jeszcze w ich trakcie aktywnie uczestniczył w wystawach i jednocześnie rozpoczął działalność literacką, podczas której zaprzyjaźnił się z szerokim gronem artystów polskich i ukraińskich, m.in. Bohdanem Łepkim, Marią Konopnicką, Władysławem Reymontem, Kazimierzem Tetmajerem. Podczas pobytu we Lwowie i Wiedniu zaprzyjaźnił się także z Iwanem Franko[2].
Był jednym z pionierów ukraińskiej secesji, często dodając do swoich prac elementy ukraińskiej sztuki ludowej[3]. Szczególne miejsce w twórczości Żuka zajmują kwiaty, które malował jako takie, ale kompozycje kwiatowe są również ważnym elementem jego portretów, projektów książek i ceramiki. Jego kompozycje są często wypełnione dekoracyjnymi detalami w tle i pełnią one ważną funkcję, zawierając symbole charakteryzujące osobowość portretowanego. Ponadto pozostawił dużą liczbę autoportretów[3].
Jesienią 1904 r. w Muzeum Miejskim w Kijowie Żuk zorganizował jedyną indywidualną wystawę w swoim życiu, gdyż rok później został zmuszony do przeniesienia się z rodziną do Czernihowa, gdzie pracował jako nauczyciel rysunku w żeńskim gimnazjum i w żydowskiej szkole Kogana, a także w szkołach kościelnych oraz w seminarium duchownym. W Czernihowie Żuk zaprzyjaźnił się z rodziną Mychajło Kociubynskiego[2], często malował portrety jego i jego dzieci, a także robił im zdjęcia. Żuk wykonał również oprawy książek Kociubynskiego[1] i jako jedyna osoba spoza rodziny był przy jego śmierci[2].
Większość swoich dzieł literackich stworzył do końca lat 1920.[1] Od 1908 r. do końca lat 1920. ukazało się dziesięć jego książek, zawierających wiersze, bajki i sztuki teatralne[2], był także autorem pierwszego ukraińskiego wieńca sonetów (1918). Publikował w Biuletynie Literacko-Naukowym i czasopismach Mołoda Ukraina, Dzwin, Szliach, Szkwał[1]. W 1917 r. Żuk ponownie przebywał w Kijowie, gdzie znalazł się wśród założycieli Ukraińskiej Akademii Sztuk Pięknych i został jednym z pierwszych ośmiu profesorów tej akademii, wykładowcą malarstwa dekoracyjnego. Do 1919 r. przebywał w Kijowie, ale w 1919 r. powrócił do Czernihowa, gdzie mieszkał do 1925 roku[2]. W tym roku stworzył serię około 30 plakatów portretowych w technice kolorowej litografii[1], a jesienią został zaproszony na Akademię Sztuki w Odessie jako profesor Wydziału Grafiki, a później Wydziału Ceramiki. Od tego czasu jego życie było związane z tym miastem[2].
W 1930 r. obchodził 25-lecie działalności artystycznej i pedagogicznej, czemu towarzyszył szereg artykułów w stołecznej (charkowskiej) i odeskiej prasie. W tym samym czasie ukazał się pierwszy album Żuka, któremu towarzyszył artykuł o nim. W ciągu lat 1920. i 1930. brał udział w wystawach stowarzyszeń artystycznych i wszystkich wystawach państwowych. W tym czasie skupiał się na portretach, zajmował się także projektowaniem książek[2]. W 1932 r. stworzył serię grawerowanych portretów ukraińskich pisarzy, m.in. Iwana Neczuja-Lewyckiego, Iwana Franki, Mykoły Łysenki, Mychajły Kociubynskiego, Łesi Ukrainki, Mykoły Woronoja, Wołodymyra Wynnyczenki, Bohdana Łepkiego, Pawło Tyczyny, Wasyla Błakytnego, Wasyla Czumaka, Mykoły Chwylowego, Wołodymyra Sosiury, Mykoły Zerowa, Waleriana Poloczuka, Mykoły Bażana i Natalii Użwi[1]. Odeski Teatr Opery i Baletu wystawił operę Aleksandra Spendiariana Almast, której libretto przetłumaczył Żuk. Tłumaczył na ukraiński utwory Oscara Wilde’a, Aleksandra Błoka. Jego sztuki były wystawiane na początku lat 20. tylko przez teatr w Czerniowcach[2].
Na początku lat 1930. Żuk został na krótko aresztowany przez NKWD. Po tym zdarzeniu przestał malować i zajął się wyłącznie ceramiką[2]. W latach 1930., nie akceptując socrealizmu jako głównej stylistyki sztuk pięknych, znalazł możliwość uniknięcia pracy w tym stylu, zmieniając specjalizację z grafiki na sztukę dekoracyjną i użytkową[3]. Podczas II wojny światowej przebywał w okupowanej Odessie, a po odbiciu miasta przez ZSRR powrócił do nauczania ceramiki. Co prawda, władze radzieckie nie prześladowały go, jednak kiedy w 1955 r. miało miejsce 50-lecie jego działalności artystycznej i pedagogicznej, nie zorganizowano żadnej wystawy jego prac ani nie ukazała się żadna książka z jego utworami literackimi[2].
Zmarł w Odessie w 1964 r. Na fasadzie domu, w którym mieszkał umieszczono tablicę pamiątkową[2]. Jego prace znajdują się m.in. w Narodowym Muzeum Sztuki Ukrainy, Muzeum Narodowym im. Szeptyckiego we Lwowie, Czernihowskim Muzeum Literacko-Pamiętnikarskim im. Mychajły Kociubynskiego, Czernihowskim Muzeum Sztuki i Państwowym Muzeum Literackim w Odessie[3].