Oczków
Oczków – najbardziej wysunięta na północ dzielnica Żywca[2]. Do 1991 r. stanowiła odrębną wieś[3].
| Dzielnica Żywca | |
 Kościół św. Maksymiliana Kolbego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Żywca |
2 kwietnia 1991 |
| Powierzchnia |
4,57[1] km² |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
262,58 os./km² |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-300 |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
Położenie na mapie Żywca
| |
| 49°43′48″N 19°14′21″E/49,730000 19,239167 | |
Historia
edytujOsada Oczków powstała najprawdopodobniej w XVI w. Początkowo należała do Komorowskich herbu Korczak. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[4]. Po podziale majątku po śmierci Krzysztofa Komorowskiego w 1608 r. weszła w skład klucza ślemieńskiego, który otrzymał najmłodszy z żyjących synów Krzysztofa – Aleksander[5]. W 1662 miejscowość liczyła 93 mieszkańców w 10 domach[6]. Dobra te przejęli następnie Wielopolscy, a pod koniec XVIII w. wieś przeszła w ręce rodziny Michałowskich[5]. Od 1872 r. właścicielami Oczkowa byli Antoni i Leokadia Michałowscy, potem do zakończenia II wojny światowej wsią władali Habsburgowie[7].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1880 r. opisuje Oczków następująco: „Oczków – wś, pow. żywiecki, odl. 4 klm od Żywca, po płn. stronie gościńca andrychowsko-kocierskiego, nad pot. wypływającym na płn obszarze tejże gminy i uchodzącym poniżej wsi do Łękawki z prawego brzegu. Na zach. leżą obszary wsi Zadziela, Tresny, na płn. obszarze Międzybrodzia, na wsch. Kocierz i Łękawica, a na płd. obszar Moszczanicy. W płn. stronie na granicy Tresny, Międyzbrodzia i Oczkowa wznosi się szczyt Jaworzyna (864 mt.), na płd. od niego szczyt Kościelec (795 mt.), wzgórze na zach wsi 512 mt., a po płd. stronie gościńca wzgórze 405 mt. Zabudowania legły po obu stronach potoku. Większa posiadłość, należąca do klucza okrajnickiego, własności Antoniego i Leokadyi Michałowskich (1872 r.), obejmuje roli orn. 5, pastw. 6, lasu 153 mr.; mniejsza zać roli orn. 374, łąk i ogr. 13, pastw. 525, lasu 3 mr. austr. W 1869 r. było 538 mk., w 1850 r. 532 mk., w 1869 r. było 62 dm. Należy do par. łac. w Rychwałdzie, 6 1/2 klm. odl., ma 547 dusz rz.-kat. (r. 1885). Po śmierci Anny z Lubomirskich Wielopolskiej r. 1739, trzej bracia Wielopolscy podzielili się dobrami żywieckimi, tak że najmłodszy z nich Hieronim dostał Pieskową Skałę i Ślemień z Gilowicami, Łękawicą, Rychwałdem, Rychwałdkiem, Moszczanicą, Pewelką, Lasem, Kocierzem, Koconiem, Kurowem, Łysiną i Oczkowem, dalej Rożnów i Stryżów (Janota, Żywiecczyzna). Poczta Ślemień”[8].
W 1910 na terenie miejscowości funkcjonowanie rozpoczęła dwuklasowa szkoła ludowa[9].
18 stycznia 1912 w Oczkowie miał miejsce wypadek, w którym ucierpiała arcyksiężna Maria Teresa Habsburg, biorąca udział w zjeździe saniami bobslejowymi ze zbocza górującego nad miejscowością. Podczas jazdy sanki niespodziewanie wypadły z toru i z dużą siłą uderzyły w przydrożny słup telegraficzny. Arcyksiężna doznała utraty przytomności i złamania kości twarzy oraz pęknięcia kości czołowej. Lekarz zamkowy dr Wiktor Idziński nie był w stanie samodzielnie udzielić wystarczającej pomocy, w związku z czym z inicjatywy arcyksięcia Karola Stefana, przebywającego wówczas w Wiedniu, do Żywca w ciągu doby sprowadzono profesora Antona von Eiselsberga, wybitnego specjalistę w zakresie neurochirurgii i szefa Kliniki Chirurgii Uniwersytetu Wiedeńskiego. Księżna została poddana skomplikowanej operacji w zamkowej łazience, a zabieg ten uwieńczony został sukcesem. Dzieci arcyksiężnej postanowiły o ufundowaniu kapliczki wotywnej w miejscu wypadku w Oczkowie, w której ustawiona została figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Pod kolumną kapliczki umieszczony został napis: „Eleonora, Renata, Karol, Mechtylda, Leon i Wilhelm 1912 r.”, współcześnie niezachowany[10].
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 Oczków liczył 677 mieszkańców, z czego 674 katolików i 3 żydów. Wszyscy zadeklarowali narodowość polską[11].
W 1928 powstała tu jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[12].
Do 1934 wieś Oczków była siedzibą gminy jednowioskowej. 1 sierpnia 1934 została ona włączona do nowo powstałej gminy zbiorowej Sporysz[13]. Miejscowość wyłączono z niej po likwidacji gmin w dniu 29 września 1954 i wprowadzeniu w ich miejsce nowej jednostki podziału administracyjnego w postaci gromady[14]. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z 6 października 1954 powołana została gromada Oczków[15]. Od 2 lipca 1976 wieś wchodziła w skład gminy Gilowice-Ślemień[16].
15 listopada 1978 na terenie oczkowskiego Wilczego Jaru miała miejsce katastrofa autobusowa, stanowiąca wówczas największą tragedię w ruchu lądowym w powojennej historii Polski[17].
Oczków należał do parafii rzymskokatolickiej w Łękawicy. W latach 1982–1983 wybudowany tu został kościół św. Maksymiliana Kolbego, przy którym w 1983 powołano samodzielną parafię[18]. 2 listopada 1983 przyjęty został plan realizacyjny położonego w pobliżu kościoła cmentarza parafialnego, a jeszcze w listopadzie odbył się tam pierwszy pochówek. W 1986 powstało ogrodzenie cmentarza oraz powiększono budynek kostnicy[19].
Po zniesieniu gminy Gilowice-Ślemień i utworzeniu z jej dotychczasowego obszaru trzech odrębnych gmin Gilowice, Łękawica i Ślemień, w dniu 2 kwietnia 1991 Oczków został włączony w granice miasta Żywiec[3].
4 czerwca 2001 otwarta została nowa siedziba miejscowej szkoły podstawowej i przedszkola[9].
Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Żywcu z dnia 24 kwietnia 2025 rondo znajdujące się na skrzyżowaniu ulic Krakowskiej, Suskiej i Bławatkowej otrzymało imię Wilhelma Brassego[20][21].
Demografia
edytujZmiana liczby ludności Oczkowa na przestrzeni lat 1850–2010[1][8][22][23][24][25]:
Turystyka
edytuj.jpg)
Na terenie dzielnicy znajduje się fragment Parku Krajobrazowego Beskidu Małego[26], w tym skały Oczków[27] oraz najwyższy szczyt górski na terenie miasta – Jaworzyna (861 m)[10].
Przez Oczków przebiegają dwa szlaki:
Szlak turystyczny: Rędzina → ul. Krakowska → Stary Groń → Kościelec[28]
Miejski Szlak Spacerowy na Jaworzynę im. Rodziny Żywieckich Habsburgów: kościół św. Maksymiliana Kolbego → ul. Krakowska → kapliczka Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej → ul. Oczkowska → polana widokowa Rodakówka → Jaworzyna → Kościelec → Stary Groń → kościół św. Maksymiliana Kolbego[10].
Edukacja
edytujPrzedszkola
edytujSzkoły podstawowe
edytuj- Szkoła Podstawowa nr 8 im. Orła Białego w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 2 przy ul. Niezapominajki 14[30][31] – dwuklasowa szkoła ludowa w Oczkowie została uruchomiona w 1910. Jej pierwszym kierownikiem został Władysław Sapiński. Po 1918 została przekształcona w szkołę powszechną. W okresie okupacji niemieckiej w trakcie II wojny światowej jej nauczyciele organizowali tajne nauczanie. W 1947 budynek szkoły uzyskał podłączenie do sieci energetycznej, następnie był wielokrotnie rozbudowywany i modernizowany. W 1994 przystąpiono do budowy nowej siedziby placówki. Działał Społeczny Komitet Budowy, a w prace zaangażowani byli rodzice uczniów szkoły. Nowy gmach został otwarty 4 czerwca 2001. W uroczystości udział wzięli ks. biskup Tadeusz Rakoczy, infułat Władysław Fidelus (proboszcz parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny), minister Jerzy Widzyk, jak również burmistrz i przewodniczy Rady Miejskiej. W budynku powstała część dydaktyczna z salami lekcyjnymi, pracowniami i gabinetami przedmiotowymi, jak również sala gimnastyczna wraz z zapleczem, część gastronomiczna oraz hotel na 33 miejsc noclegowych, zlokalizowany na poddaszu obiektu[9]. 1 września 2003 szkoła wraz z Przedszkolem nr 13 utworzyła Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 w Żywcu[32]
Komunikacja
edytujTransport drogowy
edytujDo ulic Oczkowa posiadających status drogi wojewódzkiej należą:
- ul. Krakowska – stanowi część drogi wojewódzkiej nr 948 łączącej Oświęcim z Żywcem[33][26].
- ul. Suska – drogą wojewódzka 946, prowadzącą z Żywca do Suchej Beskidzkiej[33][26]
Komunikacja miejska
edytujNa terenie dzielnicy znajdują się 4 przystanki komunikacji miejskiej, w tym pętla autobusowa „Oczków”[34]. Zatrzymują się na nich autobusy następujących linii[34]:
Religia
edytujNa terenie dzielnicy działalność prowadzi rzymskokatolicka parafia św. Maksymiliana Kolbego z kościołem parafialnym przy ul. Krakowskiej[35][36]. Parafia dysponuje własnym cmentarzem[19].
Zlokalizowana jest tu ponadto kapliczka Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z 1912, która została wybudowana jako wotum dziękczynne za przeprowadzenie pomyślnej operacji Marii Teresy Habsburg po jej wypadku na sankach w Oczkowie, mającemu miejsce 18 stycznia 1912[10].
Ulice
edytujNa terenie dzielnicy znajdują się następujące ulice[33][26]:
|
|
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Żywca. Część II: Kierunki rozwoju.
- ↑ Raport o stanie Miasta Żywiec w 2019 roku, Żywiec: Urząd Miejski, 30 kwietnia 2020, s. 9.
- ↑ a b Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
- ↑ a b Państwo Ślemieńskie. zywieckiecentrumturystyki.pl. [dostęp 2022-04-25].
- ↑ Czas przypomnieć ojców dzieje. nsik.com.pl. [dostęp 2022-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Radosław Truś, Beskid Mały. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2008, s. 297, ISBN 978-83-89188-77-9.
- ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich [online].
- ↑ a b c Nowa szkoła w Oczkowie otwarta [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-07].
- ↑ a b c d Nowy szlak spacerowy na najwyższy szczyt miasta Żywca - Jaworzynę [online], zywiec.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 18.
- ↑ 75 lecie OSP w Oczkowie. Wprowadzenie relikwi św. Floriana [online] [dostęp 2024-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-06].
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 645.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Uchwała Nr 32/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu żywieckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143.
- ↑ Mijają 44 lata od jednej z największych tragedii w ruchu lądowym w historii Polski, która wydarzyła się na Żywiecczyźnie [online], zywiec.naszemiasto.pl [dostęp 2024-02-26].
- ↑ Historia parafii [online], zywiecoczkow.parafialnastrona.pl [dostęp 2024-11-01].
- ↑ a b Żywieckie cmentarze [online], zywiecinfo.pl [dostęp 2024-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-07].
- ↑ Rada Miejska w Żywcu nadaje rondu imię Wilhelma Brassego [online], zywiecinfo.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Uchwała nr XVII/109/2025 Rady Miejskiej w Żywcu z dnia 24 kwietnia 2025 r. w sprawie nadania nazwy rondu położonemu w Żywcu [online], bip.zywiec.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1886, s. 135.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1897, s. 133.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1904, s. 122.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 41.
- ↑ a b c d Plan miasta [online], zywiec.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Grzegorz Rettinger, Beskidy Zachodnie i Pogórze. Przewodnik wspinaczkowy, Kraków: wspinanie.pl, 2019, s. 108–110, ISBN 978-83-947825-2-8.
- ↑ Szlak żółty Stok pod Kościelcem – Stary Groń – Oczków [online], naszlaku.com [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Przedszkole nr 13 [online], oczkowzsp.edupage.org [dostęp 2025-04-29].
- ↑ a b Kontakt [online], oczkowzsp.edupage.org [dostęp 2025-04-29].
- ↑ O szkole. Statut szkoły [online], oczkowzsp.edupage.org [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Zdrożały bilety komunikacji miejskiej [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-06].
- ↑ a b c Wykaz dróg [online], zywiec.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ a b c d e f Schemat linii [online], mzk.zywiec.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Obszar i statystyka [online], zywiecoczkow.parafialnastrona.pl [dostęp 2025-04-29].
- ↑ Kontakt [online], zywiecoczkow.parafialnastrona.pl [dostęp 2025-04-29].