1 Batalion Łączności (PSZ)

1 Batalion Łączności (1 błącz.) – oddział łączności Polskich Sił Zbrojnych. Sformowany 15 lipca 1945 r. z Oddziałów Łączności 1 Dywizji Pancernej.

1 Batalion Łączności

Oddziały Łączności 1 Dywizji Pancernej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1942
Rozformowanie	1947
Tradycje
Święto	29 czerwca
Rodowód	10 szwadron łączności
Dowódcy
Pierwszy	płk Jan Grajkowski
Ostatni	ppłk dypl. Zygmunt Chamski
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	łączność
Podległość	1 Dywizja Pancerna

Rodowód 1 batalionu łączności

W 1937, w garnizonie Rzeszów, w Koszarach Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej, zajmowanych dotychczas przez 10 Dywizjon Artylerii Konnej, sformowany został Szwadron Łączności 10 Brygady Kawalerii. Szwadron, w składzie macierzystej brygady, walczył w kampanii wrześniowej 1939. 19 września 1939 jako zwarty pododdział przekroczył granicę z Węgrami.

Dowódcą łączności 10 BK był mjr Jan Grajkowski. Dowódca łączności był jednocześnie oficerem sztabu brygady i podlegał bezpośrednio szefowi sztabu, mjr. dypl. Franciszkowi Skibińskiemu. Dowódca łączności był fachowym przełożonym dowódcy szwadronu łączności oraz dowódców plutonów łączności wchodzących w skład oddziałów i pododdziałów brygady.

• dowódca szwadronu łączności – kpt. Stanisław Gronek
• oficer młodszy szwadronu – por. Rudnicki
• oficer młodszy szwadronu – chor. Runowski
• szef szwadronu – wachm. Zamel
• dowódca plutonu łączności Dywizjonu Przeciwpancernego – por. Tadeusz Wróbel
• dowódca plutonu łączności 24 Pułku Ułanów – por. Stanisław Michalski
• dowódca plutonu łączności 10 Pułku Strzelców Konnych – por. Ludwik Malinowski
• oficer łączności 16 Dywizjonu Artylerii Motorowej – ppor. Henryk Józefowicz

Pod koniec maja 1940 we Francji przystąpiono do organizacji Brygady Lekkiej Mechanicznej, a w jej składzie szwadronu łączności. Wkrótce brygada przemianowana została na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. Część szwadronu łączności weszła w skład rzutu bojowego 10 BKPanc pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka, wzięła udział w kampanii francuskiej i 18 czerwca 1940 została rozwiązana. Pozostała część szwadronu wraz z II rzutem 10 BKPanc pod dowództwem płk. dypl. Kazimierza Dworaka ewakuowana została 25 czerwca 1940 do portu Liverpool w Anglii, a stąd do rejonu Douglas, w hrabstwie South Lanarkshire (Szkocja).

5 lipca 1940 Naczelny Wódz rozkazał sformować 2 Brygadę Strzelców, a w jej składzie 2 Kompanię Łączności. 25 października 1940 Naczelny Wódz zatwierdził zmianę nazwy 2 BS na 10 Brygada Kawalerii Pancernej. Równocześnie pododdziały wchodzące w skład brygady otrzymały nowe nazwy i numery. Między innymi 2 Kompania Łączności przemianowana została na 10 Szwadron Łączności. Zmiany nazw zatwierdzone zostały przez Naczelnego Wodza dopiero 13 listopada 1940. W październiku 1940 brygada osadziła odcinek wybrzeża w hrabstwie Angus

W Blairgowrie powstał Dywizjon Szkolny dla załóg pancernych, a przy nim Ośrodek Łączności pod dowództwem mjr. Grajkowskiego i mjr. Gordona. Ośrodek szkolił operatorów radiostacji czołgowych i wozów dowodzenia, mechaników i radiomechaników do napraw i konserwacji sprzętu.

W miarę wzrostu stanów osobowych, powstał Ośrodek Łączności w Forfar i ten, w miarę otrzymywania sprzętu, przekształcił się w Centrum Wyszkolenia Łączności, później przeniesione do Dundee.

Sformowanie i zmiany organizacyjne

25 lutego 1942 Naczelny Wódz zdecydował o sformowaniu 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka. W składzie dywizji, zgodnie z brytyjskim etatem wojennym, przystąpiono do organizacji Oddziałów Łączności 1 Dywizji Pancernej (ang. Armoured Divisional Signals). 28 sierpnia 1942 Oddziały Łączności 1 DPanc. rozpoczęły funkcjonowanie w składzie:

• 1 Szwadron Łączności – kpt. Hieronim Kurek
• 2 Szwadron Łączności – por. Ferdynand Bissinger
• 10 Szwadron Łączności – por. Jan Kowal
• 16 Szwadron Łączności – kpt. Wacław Woronowicz

Na początku 1943 przeprowadzona została reorganizacja Oddziałów Łączności 1 DPanc., w efekcie której zmianie uległa ich struktura organizacyjna:

• Dowództwo Łączności 1 DPanc.
• Dowództwo Łączności 10 BKPanc.
• Dowództwo Łączności 16 BPanc.
• Dowództwo Łączności Grupy Wojsk Wspierających
• 1 Szwadron Łączności (Kwatera Główna 1 DPanc.)
• 2 Szwadron Łączności (Grupa Wojsk Wspierających)
• 3 Szwadron Łączności (Dowództwo Służb i Tyłów)
• 10 Szwadron Łączności (10 BKPanc.)
• 16 Szwadron Łączności (16 BPanc.)
• Pluton Parkowy
• Pluton Techniczny

W nawiasach podano nazwy jednostek, do których przydzielane były poszczególne szwadrony.

12 października 1943 rozpoczęta została reorganizacja 1 DPanc polegająca między innymi na likwidacji Grupy Wojsk Wspierających i Dowództwa Służb i Tyłów, wyłączenia z dywizji jednej skadrowanej brygady pancernej oraz utworzeniu brygady strzelców i artylerii dywizyjnej. Reorganizacją objęte zostały także Oddziały Łączności 1 DPanc. Dotychczasowy 3 Szwadron Łączności przeformowany został w Szwadron Dowodzenia złożony z plutonu technicznego, plutonu materiałowego i czołówki naprawczej. 10 Szwadron Łączności przemianowany został na 3 Szwadron Łączności, natomiast 16 Szwadron Łączności na 10 Szwadron Łączności. Z nadwyżek stanu osobowego zorganizowana została kadrowa 16 Kompania Łączności dla nowej 16 Brygady Pancernej.

Po zakończeniu reorganizacji struktura Oddziałów Łączności przedstawiała się w sposób następujący:

Szlak bojowy 1 DPanc

• Dowództwo Łączności 1 DPanc.
• Dowództwo Łączności 10 BKPanc.
• Dowództwo Łączności 3 Brygady Strzelców
• Dowództwo Łączności Artylerii Dywizyjnej
• Szwadron Dowodzenia
• 1 Szwadron Łączności (Kwatera Główna 1 DPanc.)
• 2 Szwadron Łączności (KG Artylerii Dywizyjnej)
• 3 Szwadron Łączności (3 Brygada Strzelców)
• 10 Szwadron Łączności (10 BKPanc.)

Przedstawiona struktura nie uległa zmianom do końca walk dywizji.

18 maja 1945 płk Jan Grajkowski przekazał obowiązki dowódcy Oddziałów Łączności 1 DPanc. ppłk dypl. Zygmuntowi Chamskiemu.

15 lipca 1945 Oddziały Łączności 1 DPanc otrzymały nazwę 1 Batalion Łączności. Dowódcą batalionu został ppłk dypl. Zygmunt Chamski. Sprawował on dowództwo do 10 czerwca 1947.

Swoje święto obchodzi 29 czerwca w rocznicę święta Wojsk Łączności w II RP. Proporczyk czarno-niebieski.

Działania bojowe Oddziałów Łączności 1 DPanc.

15 lipca 1944 r. Oddziały Łączności przemieszczają się do obozu przejściowego w Alderhshot, gdzie zostają uzupełnione ostatnie braki. Do 30 lipca następuje załadowanie na statki transportowe, a 2 sierpnia następuje wyładowanie na wybrzeżu Francji. Od 8 sierpnia pododdziały łączności wchodzą do walki wraz z jednostkami dywizji zabezpieczając łączność w sztabach dywizji, brygad i pułków. W trakcie walk z uwagi na działania manewrowe, oddziały łączności posługiwały się głównie radiostacjami wszelkich typów. Łączność kablowa używano jedynie w ograniczonym zakresie w obronie podczas walk nad Mozą. W walkach od sierpnia 1944, do 9 maja 1945 poległo 11 żołnierzy, rannych zostało 29 żołnierzy. Odznaczonych zostało Orderem srebrnym VM - 4 żołnierzy, 105 Krzyżami Walecznych, 178 Krzyżami Zasługi oraz wielu żołnierzy odznaczeniami brytyjskimi, francuskimi i belgijskimi. Czołówka naprawcza i plutony techniczno-warsztatowe naprawiły; 465 pojazdów, 4513 radiostacji, 30 łącznic, 323 telefony oraz ładownice akumulatorów, zegary akumulatorowe i prądowe itd.

Po zakończeniu działań bojowych do normalnych zadań oddziałów łączności natury wojskowej doszły inne obowiązki Była to opieka nad Polakami - wysiedleńcami i byłymi jeńcami wojennymi. Prócz rozbudowy wewnętrznej sieci telefonicznej w 1 DPanc przystąpiono do rozbudowy połączeń z ośrodkami wysiedleńców i obozami byłych jeńców wojennych. Prace te objęły odbudowę tras kabla podziemnego i naziemnego, central telefonicznych, instalację aparatów, ich konserwację. Obsługę central telefonicznych przejęły kobiety z Batalionu Pomocniczego Służby Kobiet, tzw. "Akaczki", byłe więźniarki z Oberlangen i Niederlangen.

Obecnie tradycje 1 Batalionu Łączności 1 DPanc. kontynuuje 11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego 11 Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu.

Organizacja i obsada dowódcza

Dowódcy Oddziałów Łączności 1 DPanc.

• płk Jan Grajkowski (25 II 1942-19 V 1945)
• ppłk dypl. Zygmunt Chamski (19 V1945-1947)

Zastępcy dowódcy Oddziałów Łączności

• mjr Bronisław Front (do XI 1944)
• kpt. dypl. Aleksander Muraszko (od XI 1944)
• mjr Hieronim Kurek (od XII 1945)

• adiutant Oddziałów Łączności – por. Tadeusz Rzeszowski
• dowódca drużyny kontroli ruchu łączności – por. Tadeusz Daszkiewicz
• dowódca Łączności Artylerii Dywizyjnej – kpt. Piotr Chełchowski

Dowódcy łączności 10 BKPanc.

• mjr Zygmunt Gordon (do II 1944)
• kpt. Tadeusz Legeżyński (do VIII 1944)
• kpt. dypl. Kazimierz Ochab (do VIII 1945)
• kpt. dypl. Jan Kowal (od IX 1945)

Dowódcy łączności 3 BS

• mjr Tadeusz Legeżyński (do II 1944)
• mjr. Hieronim Kurek (do XI 1945)
• kpt. dypl. Aleksander Iwańczyk (od XI 1945)

Dowódcy szwadronu dowodzenia

• kpt. Wincenty Hegner (do XII 1943)
• kpt. / mjr Wacław Woronowicz (od XII 1943)

Dowódcy 1 szwadronu łączności

• kpt. Hieronim Kurek (do II 1944)
• kpt. Ferdynand Bissinger (do IX 1944)
• kpt. Zdzisław Milewski (do IX 1945)
• kpt. Stanisław Kwaśniewski (od 21 IX 1945)

Dowódcy 2 szwadronu łączności

• por. Ferdynand Bissinger (VIII 1942-25 II 1943)
• por. / kpt. Aadam Mieczysław Zaleski vel Terlecki (do VIII 1944)
• kpt. Tadeusz Ginda (do III 1945)
• por. Tadeusz Franciszek Delimata

Dowódcy 3 szwadronu łączności

• por. Jan Kowal (do XII 1943)
• por. Arkadiusz Hajbowicz (do VI 1944)
• por. Bronisław Bartczak (do XI 1944)
• kpt. Józef Frąckowiak (do VI 1945)
• kpt. Henryk Nędza (od VI 1945)

Dowódcy 10 szwadronu łączności

• kpt. Wacław Woronowicz (do XII 1943)
• por. Jan Kowal (do V 1944)
• por. Stanisław Kwaśniewski (do III 1945)
• por. Kazimierz Kalinkiewicz (od III 1945)

Bibliografia

• Dembinok J., Szczech B., Urbański A., Oznaki i odznaki PSZ na Zachodzie, KAW Katowice 1984.
• Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk : Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9. Brak numerów stron w książce
• Witold Biegański: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967. Brak numerów stron w książce
• Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947. Geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7. Brak numerów stron w książce
• Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei. Szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3. Brak numerów stron w książce
• Jan Partyka, Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1946. Wojska Lądowe. Rzeszów 1997.
• Juliusz S. Tym, 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie, Wydawnictwo ZP Grupa Sp. z o.o., ISBN 978-83-61529-27-9.
• Władysław Steblik, Armia "Kraków" 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
• Hieronim Kurek: Zarys historii 1 batalionu Łączności 1 Dywizji Pancernej. Przegląd Łączności nr 1/33, 2/34, 3/35. Londyn: Związek Łącznościowców, 1981.