Wikipedia

Perlejewo

wieś w województwie podlaskim

Perlejewo – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Perlejewo[5][6]. Leży nad rzeczką Pełchówką, lewym dopływem Nurca.

Perlejewo
wieś
Ilustracja
Kościół w Perlejewie
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

siemiatycki

Gmina

Perlejewo

Liczba ludności (2011)

185[2][3]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-322[4]

Tablice rejestracyjne

BSI

SIMC

0403293[5]

Położenie na mapie gminy Perlejewo
Mapa konturowa gminy Perlejewo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Perlejewo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Perlejewo”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Perlejewo”
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego
Mapa konturowa powiatu siemiatyckiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Perlejewo”
Ziemia52°34′09″N 22°33′46″E/52,569167 22,562778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Jest siedzibą gminy Perlejewo należącej do stowarzyszenia Tygiel Doliny Bugu oraz rzymskokatolickiej Parafii Przemienienia Pańskiego należącej do Dekanatu Ciechanowiec w diecezji drohiczyńskiej.

Historia kościoła edytuj

Pierwszy kościół katolicki został ufundowany w roku 1407 przez braci Leszczyńskich z Leszczki. Świątynię pod wezwaniem: Trójcy Przenajświętszej, Ciała Chrystusowego, Wniebowzięcia NMP i Wszystkich Świętych uposażyli w 3 włóki ziemi. W drugiej połowie XV wieku kościół ten uległ zniszczeniu. W roku 1473, staraniem dziedzica w Perlejewie i na Pieczyskach - Pawła Dursy, wybudowano nowy, także drewniany kościół[7].

Spis podatkowy z 1580 roku informuje, że miejscowy pleban posiadał włóki osiadłe, czyli zamieszkałe przez poddanych chłopów i zagrodników[8].

W czasie potopu szwedzkiego (1657), maszerujące kilkakrotnie wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie spowodowały zrujnowanie kościoła[9]. Wobec wielkich zniszczeń i biedy panującej wśród szlachty, kolatorstwo parafii przeszło na inne rody ziemi drohickiej. W latach sześćdziesiątych XVII stulecia przywilej ten posiadał Aleksander Radziszewski, podkomorzy drohicki i od 1666 roku kasztelan podlaski[10]. Za jego czasów oraz proboszcza Grzegorza Korycińskiego, w 1664 roku przystąpiono do budowy kolejnej świątyni pod wezwaniem św. Piotra w Okowach, Przemienienia Pańskiego i św. Mikołaja[7]. Ten kościół spłonął w roku 1706.

Rok później Baltazar (Balcer) Ciecierski, stolnik drohicki ufundował kolejny drewniany kościół. W latach 1740-1753 ks. Maciej Święcki, proboszcz perlejewski wyposażył nową świątynię w siedem ołtarzy. Dnia 21 lipca 1754 roku konsekracji kościoła i trzech dzwonów dokonał ks. bp Ludwik Riaucour, biskup tytularny Ptolemais, sufragan Łucki (1749-1777)[7]. W 1859 roku proboszczem został ks. Józef Srzedziński. W rok po objęciu godności rozpoczął budowę murowanej świątyni, przy pomocy budowniczego Jana Orłowskiego. Kamień węgielny poświęcono 6 sierpnia. Ksiądz Srzedziński wybudował tu również szkołę dla dzieci. W 1863 r. zaangażował się w powstanie styczniowe. Za wygłaszanie patriotycznych kazań władze carskie zesłały go do guberni orenburskiej. Budowa kościoła została przerwana. Dokończono ją w roku 1883 pod kierunkiem ks. Wincentego Szabłowskiego, ówczesnego proboszcza. Poświęcony 27 listopada 1884 r. przez proboszcza ks. Wincentego Szabłowskiego, w towarzystwie ks. Konstantego Waszkiewicza, proboszcza ciechanowieckiego. W 1899 r. położono nową posadzkę z terakoty, w miejsce drewnianej podłogi[7].

W roku 1884 parafia Perlejewo liczyła 29 wsi, w których było 531 domów i 3239 mieszkańców (1 656 mężczyzn i 1 539 kobiet[11].

W kościele znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego, doznający szczególnego kultu wiernych z całej okolicy.

Historia wsi edytuj

Nazwa miejscowości wywodzi się od białoruskiego imienia: Pierlej[12].

Ziemia, na której leży gmina Perlejewo należała w XIV w. do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litewscy książęta osiedlali tu chłopów i bojarów pochodzących z Rusi. Badacze wnioskują, że Perlejewo założono najpóźniej w końcu XIV wieku. Niewielka wtedy wieś, była otoczona dużym obszarem ziemi, zwanej włością perlejewską.

W 1390 r. rozległe obszary Podlasia objął w posiadanie książę mazowiecki Janusz I. Przez krótki okres panowania zmienił stosunki osadnicze na prawie całym Podlasiu. Wokół osady Perlejewo powstały nowe osiedla szlachty mazowieckiej: Twarogi, Miodusy, Czarkówka. Na gruntach odłączonych od Perlejewa zamieszkali rycerze herbu Abdank, którzy założyli osadę Leszczka.

W 1418 roku ówczesny władca tych ziem litewski książę Witold nadał Perlejewo Janowi herbu Awdaniec z Białoskórów[10]. Od tej pory Perlejewo było wsią prywatną i jednocześnie siedzibą parafii. Nowi osadnicy przyjęli zwyczajowo nazwisko od swojej miejscowości.

W księgach sądowych z roku 1452 wymieniono: Bartłomieja Perlejewskiego i Pawła z Perlejewa[10] być może synów Jana z Białoskórów. Zapewne tego drugiego należy utożsamić z Pawłem z Perlejewa zwanym Dursem, który powiększył nadanie dla miejscowego plebana o 1. włókę ziemi.

Spis podatkowy z 1580 roku informuje, że ziemia w Perlejewie podzielona była między drobnoszlacheckich właścicieli uprawiających włóki ziemskie. Wśród innych wzmiankowany Jan Perlejewski[13].

W herbarzu hrabiego Uruskiego wymienieni żyjący tu w końcu XVI w.:

Do połowy XVII wieku Perlejewo rozwijało się pomyślnie. Sprzyjało temu położenie przy trakcie drogowym z Warszawy na Litwę.

W roku 1655 rozpoczął się potop szwedzki, który zapoczątkował kilkuletni okres wojen. Dogodne położenie przy trakcie drogowym było powodem, że wiosną 1657 stacjonowały tu wojska koronne, natomiast w maju tego samego roku kilka razy wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie[9]. Przemarsze te oznaczały rekwizycje, pożary i zagrożenie życia dla miejscowej ludności. W 1812 roku przez Perlejewo do Brańska przemaszerowała armia francuska[10], co spowodowało kolejne zniszczenia.

W XVII w. Perlejewo należało do Niewiarowskich, później Godlewskich, od 1705 r. do końca XIX w. do Ciecierskich[15].

Słownik Geograficzny z 1890 r. wymienia polskie: Pierlejewo, alias Pierlejew, Perlejwo i rosyjskie nazwy miejscowości: Pierelewo, Perelejewo. Wieś nad rzeczką Pełchówką dopływem Nurca, w powiecie bielskim guberni grodzieńskiej, w 3 okręgu polskim ciechanowieckim i w obwodzie białostockim. Pełchówka zasilana licznymi strumieniami obraca 4 młyny w Leszczu, Pełchu i Wojtkowicach[11].

W końcu wieku XIX Perlejewo liczyło 24 domy i 120 mieszkańców (56 mężczyzn i 64 kobiety). Mieszkała tu uboga szlachta, jeden dom zamieszkiwali włościanie. Wieś ma grunty żytnie, dobre, las młody przeważnie brzozowy, tylko na opał, łąki żyzne gruntowe, karczma przy trakcie, jedyna w całej parafii. Jest szkoła pobudowana przez księdza Srzedzińskiego, ale stoi opustoszała. W Wielki Piątek odbywa się tu jarmark, przeważnie na wiktuały wielkanocne potrzebne[11].

Mieszkańcy parafii z gospodarstw zbywają produkty wywożąc na sprzedaż do miast Ciechanowca i Siemiatycz. Z rzemieślników najwięcej tu szewców i kowali, dalej stolarzy, wielu także w czasie wolnym od zajęć gospodarskich trudni się piłowaniem drzewa i budowaniem. Kobiety w zimie przędą, wyrabiają piękne płótna, serwety, ręczniki w różny deseń. Bawełniane, lniane i konopne, pod względem piękności wiele nie ustępujące fabrycznym, a pod względem dobroci przenoszące je, a także dywany wełniane, półsukienka na ubrania kobiece, sukna na męzkie; wyroby swe przeważnie sami na różne kolory farbują[11]. Prócz kościoła w Perlejewie i spichrza w Stefanowie, żadnych innych murowanych zabudowań w całej parafii nie ma[11].

W latach trzydziestych XX wieku notowano tu ponad 30 domów. Według danych z Księgi Adresowej Polski działały tu następujące zakłady usługowe bądź produkcyjne:

W 1930 r. władze gminy Skórzec zadecydowały o budowie w Perlejewie czteroklasowej szkoły powszechnej[17].

W latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Perlejewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Obiekty zabytkowe edytuj

  • kościół parafiany
  • ruiny poprzedniego kościoła parafialnego
  • figury Jezusa i Maryi
  • dawny dom parafialny
  • drobnoszlachecki dworek pod obecną nazwą "Dwór Podlaski"
  • lipa (pomnik przyrody)

Współcześnie edytuj

We wsi znajduje się kilka sklepów spożywczych, przystanek autobusowy, ośrodek zdrowia, oddział Banku Spółdzielczego w Ciechanowcu, urząd pocztowy.

Organy użyteczności publicznej edytuj

  • Ochotnicza Straż Pożarna, prowadząca również drużyny młodzieżowe
  • szkoła podstawowa

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98891
  2. ↑ Wieś Perlejewo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-28], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 909 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ a b c d Diecezja Drohiczyńska - oficjalny serwis informacyjny
  8. ↑ Źródła dziejowe, tom XVII, cz. 1, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, str. 45
  9. ↑ a b J. Wimmer, Wojska polsko-szwedzka, Warszawa 1973, s. 180 i 184
  10. ↑ a b c d T. Jaszczołt, Gmina Grodzisk k. Siemiatycz. Dzieje ziemi i mieszkańców, str. 33
  11. ↑ a b c d e Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII, str. 97
  12. ↑ M. Kondratiuk, Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny, Wrocław 1974, str. 154
  13. ↑ Źródła dziejowe, t. XVII, część I-sza, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Podlasie (Województwo), Warszawa 1908, str. 45
  14. ↑ A. Boniecki, Herbarz Polski, Rodzina Perlejewskich, tom XIII, str. 344
  15. ↑ J. Rudnicki, Zabytki ziemi łomżyńskiej tom II, Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, Rajgród 2001, str. 131-134
  16. ↑ Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, Warszawa 1928, str. 151
  17. ↑ Przebój, marzec 1931, str. 41

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Perlejewo&oldid=73367727”