Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego

Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego – gabinet pod kierownictwem premiera Antoniego Ponikowskiego, utworzony 19 września 1921 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Wincentego Witosa. Rząd ustąpił 5 marca 1922 roku.

Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego

Polska
Premier	Antoni Ponikowski
Partie	ChD, SPN, Narodowe Zjednoczenie Ludowe
Kadencja	od 19 września 1921 do 5 marca 1922
Poprzedni	Pierwszy rząd Wincentego Witosa
Następny	Drugi rząd Antoniego Ponikowskiego

Utworzenie rządu

Dnia 13 września 1921 r. zebrał się Konwent Seniorów. Marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński chciał zaproponować Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu kandydaturę Stanisława Głąbińskiego na stanowisko premiera. Próba ta nie udała się z powodu sprzeciwu PPS, PSL „Wyzwolenia” i „Piasta” i Konwent rozszedł się bez skutku. W tej sytuacji należało powołać rząd oparty na podobnych siłach politycznych, jak zdymisjonowany rząd Witosa.

16 września 1921 r. misję utworzenia rządu powierzono rektorowi Politechniki Warszawskiej prof. Antoniemu Ponikowskiemu. W wywiadzie prasowym oświadczył on, że ma zamiar powołać rząd bezpartyjny i fachowy. Desygnowany premier odbył konsultacje ze wszystkimi klubami sejmowymi, przy czym na plan pierwszy w tych rozmowach wysunęły się problemy gospodarcze, zwłaszcza sprawy ściągania podatków.

Dnia 20 września 1921 r. ogłoszono skład nowego rządu. Ministrem skarbu mianowano po kilku dniach Jerzego Michalskiego.

Nowy gabinet nie miał większości w sejmie i w działalności swej musiał liczyć, prócz poparcia centrum, na tolerancję przede wszystkim stronnictw lewicowych, obawiających się rządów endecji i na poparcie Naczelnika Państwa, który również nie chciał dopuścić endecji do władzy.

Skład Rządu

Funkcja	Zdjęcie	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezes Rady Ministrów		Antoni Ponikowski	Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Aprowizacji		Hieronim Wyczółkowski	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 24 września 1921 r.
		Jan Stefan Stoiński	bezpartyjny	od 24 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Kolei Żelaznych		Bolesław Sikorski	Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy	od 19 września 1921 r. do 7 lutego 1922 r.
		p.o. Julian Eberhardt	bezpartyjny	od 7 lutego 1922 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Kultury i Sztuki		p.o. Antoni Ponikowski	Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Poczt i Telegrafów		Władysław Stesłowicz	Stronnictwo Prawicy Narodowej	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej		Ludwik Darowski	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Przemysłu i Handlu		p.o. Henryk Strasburger	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Robót Publicznych		Gabriel Narutowicz	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych		Józef Raczyński	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Skarbu Państwa		p.o. Bolesław Markowski	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 26 września 1921 r.
		Jerzy Michalski	bezpartyjny	od 26 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Wewnętrznych		Stanisław Downarowicz	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Wojskowych		Kazimierz Sosnkowski	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Zagranicznych		Konstanty Skirmunt	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Sprawiedliwości		Bronisław Sobolewski	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego		p.o. Antoni Ponikowski	Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Min. Zdrowia Publicznego		Witold Chodźko	bezpartyjny	od 19 września 1921 r. do 5 marca 1922 r.
Minister d.s. byłej dzielnicy pruskiej		Juliusz Trzciński	Narodowe Zjednoczenie Ludowe	od 19 września 1921 r. do 22 października 1921 r.
		Józef Wybicki	bezpartyjny	od 22 października 1921 r. do 5 marca 1922 r.

Dymisja rządu

Spór o statut oraz sposób przyłączenia Litwy Środkowej wzbudzał kontrowersje wśród ugrupowań sejmowych. Rząd przyjął 21 lutego 1922 r. projekt statutu ziemi wileńskiej z ograniczonym samorządem, z sejmem wileńskim, z prezesem ziemi wileńskiej jako władzą wykonawczą. Podkreślenie odrębności ziemi wileńskiej przejawiało się w tytulaturze, natomiast rząd Polski miał zagwarantowany wpływ na wszystkie istotne sprawy. W marcu 1922 r. przybyła do Warszawy 20 - osobowa delegacja wybrana przez sejm wileński do rokowań w sprawie połączenia z Polską. Początkowo 13 członków delegacji zgodziło się podpisać Akt Złączenia w brzmieniu rządowym. Rada Ministrów w pełnym składzie pertraktowała 2 i 3 marca 1922 r. z delegacją. Premier Ponikowski zapewnił przedstawicieli Zespołu Stronnictw Narodowych z Wilna (endecja), że projektowany statut ziemi wileńskiej nie będzie zawierał słowa „autonomia”. Przedstawiciele prawicy żądali, by uzupełnić tekst Aktu Złączenia stwierdzeniem, że Wileńszczyzna urządzona zostanie „zgodnie z Konstytucją Rzplitej”, co miało wykluczyć autonomię. W ostatniej chwili 3 posłów z 13 zdecydowanych na podpisanie Aktu wycofało się. Tylko lewica delegacji (10 osób z 20) podpisała Akt Złączenia. Wobec tego rząd podał się do dymisji. Do Warszawy przybył prawie komplet posłów sejmu wileńskiego. Piłsudski przyjął dymisję.

Bibliografia

• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, t. I, s. 23