Sosna himalajska

Sosna himalajska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna himalajska
	Nazwa systematyczna
	Pinus wallichiana A.B. Jacks; Bull. Misc. Inform. Kew. 1938: 85, 1938.
Synonimy
	Pinus griffithii Mc Clelland; Pinus excelsa Wall. ex Lamb; Pinus chylla Lodd.;
	Pinus griffithii Mc Clelland; Pinus excelsa Wall. ex Lamb; Pinus chylla Lodd.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna himalajska (Pinus wallichiana A.B. Jacks) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna himalajska rośnie w Himalajach, od Afganistanu, przez Pakistan, Indie, Tybet, Nepal i Bhutan po Mjanmę^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewo iglaste, korona szerokostożkowata, luźna, z gałęziami rosnącymi poziomo. U okazów wolno rosnących gałęzie dłuższe.
Pień: Pień prosty, kora początkowo gładka i szara, z wiekiem staje się ciemniejsza, spękana i bruzdkowata. Na obszarze naturalnego występowania dorasta do 30–50 m wysokości, w Europie do 25 m. Pędy nagie, pokryte woskowym nalotem.
Liście: Miękkie i cienkie igły, o srebrzystoszarym zabarwieniu, zwisające, o długości ok. 20 cm, zabrane w pęczki po 5 sztuk. Po wewnętrznej stronie podłużne, biało-niebieskie paski.
Szyszki: Żółte kwiatostany męskie wyrastają u nasady pędów. Szyszki żeńskie cylindryczne, początkowo osadzone pionowo i zielono-niebieskie, później zwisające, jasnobrązowe, nieco zakrzywione, osiągają długość ok. 30 cm. Osadzone na długich szypułkach (do 5 cm), w grupach po 1–6^[6]. Wierzch szyszki jest bardzo żywiczny, cienkie łuski mają duży, bruzdowaty wyrostek. Nasiona brązowe do brązowo-czarnych, o rozmiarach 3–9 na 4–5 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 1–3 cm, szerokości 8–9 mm^[7].

Zwisające igły i młode pędy
Szyszki męskie
Szyszka

Gatunki podobne: Sosna himalajska bywa mylona z sosną wejmutką (Pinus strobus). Wyglądem przypomina także meksykańską sosnę pięcioigielną P. ayacahuite^[8].

Biologia i ekologia

Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne. Igły w przekroju poprzecznym trójkątne^[7].

Gatunek jednopienny. Pylenie od kwietnia do maja. Nasiona dojrzewają jesienią następnego roku^[7].

Sosna himalajska w Parku Narodowym Sagarmatha, Nepal

Gałęzie z otwartymi szyszkami, Himachal Pradesh, Indie

Preferuje doliny i nasłonecznione zbocza górskie. Występuje przeważnie na wysokości 1400–1500 m n.p.m., chociaż spotykana do wysokości 2500 m (inne źródła podają 1600–3300 m n.p.m.^[7], a nawet 4300 m^[9]^[10]). Lubi gleby świeże i głębokie oraz nasłonecznione stanowiska. Dobrze znosi zimy, ale niezbyt mroźne. Tworzy lasy jednogatunkowe, ale także lasy mieszane wraz z dębem, klonem i ostrokrzewem. We wschodniej części obszaru występowania tworzy z cedrem himalajskim lasy iglaste.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[5]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. wallichiana

Najbliżej spokrewniona jest z sosną koreańską (Pinus koraiensis).

W 1989 r. opisana została odmiana Pinus wallichiana var. parva K. C. Sahni (Indian J. Forest. 12(1): 40. 1989). Występuje w południowo-wschodniej części Tybetu w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej, razem z gatunkami z rodzaju różanecznik (Rhododendron), na wysokości ok. 3000 m n.p.m. Takson ten nie jest dostatecznie rozpoznany. Według opisu różni się od typowego gatunku krótszymi igłami (mniej niż 11 cm), prostymi i mniejszymi szyszkami (do 10 cm), mniejszymi nasionami (ok. 3 mm) z krótszym skrzydełkiem (ok. 10 mm)^[7].

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka^[4].

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Sosna himalajska została wprowadzona do Europy jako drzewo ozdobne, sadzone w parkach. Popularna głównie ze względu na zwisające, długie igły.

Roślina użytkowa

Drewno wykorzystywane jest do konstrukcji drewnianych, do produkcji mebli i wyrobu terpentyny^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus wallichiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-18] (ang.).
↑ ^a ^b Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus wallichiana. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pinus wallichiana [online], Flora of China [dostęp 2009-07-19] (ang.).
↑ Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.
↑ O. Polunin, A. Stainton: Flowers of the Himalayas. Oxford Universtiy Press, 1984.
↑ Pinus wallichiana [online], Plant for a future, 1997–2000 [dostęp 2009-07-19] (ang.).

Bibliografia

Gregor Aas, Andreas Riedmiller: Drzewa. Peter Schütt (współpraca). Wyd. VII. Warszawa: MUZA SA, 2005, s. 66. ISBN 83-7200-625-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus wallichiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-18] (ang.).

[Gymn-5] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[Gymn2-6] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus wallichiana. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[eflora-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pinus wallichiana [online], Flora of China [dostęp 2009-07-19] (ang.).

[Russell2008-8] Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 318. ISBN 978-83-242-0842-5.

[Polunin-9] O. Polunin, A. Stainton: Flowers of the Himalayas. Oxford Universtiy Press, 1984.

[plants-10] Pinus wallichiana [online], Plant for a future, 1997–2000 [dostęp 2009-07-19] (ang.).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]