Poświętno

wieś w województwie wielkopolskim

Poświętno (pol. hist. Poświątne, Małe Popówko[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Przemęt.

Poświętno
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

wolsztyński

Gmina

Przemęt

Liczba ludności (2022)

214[2]

Strefa numeracyjna

65

Kod pocztowy

64-234[3]

Tablice rejestracyjne

PWL

SIMC

0375510

Położenie na mapie gminy Przemęt
Mapa konturowa gminy Przemęt, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Poświętno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Poświętno”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Poświętno”
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu wolsztyńskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Poświętno”
Ziemia52°00′29″N 16°26′09″E/52,008056 16,435833[1]

Położenie edytuj

Miejscowość Poświętno położona jest w południowo-wschodnim pasie wysoczyznowym, na skraju dwóch dużych rejonów: Wysoczyzny Leszczyńskiej i Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. Administracyjnie należy do gminy Przemęt w powiecie wolsztyńskim, województwo wielkopolskie. Gmina Przemęt wraz z Poświętnem zlokalizowana jest na granicy Pojezierza Lubuskiego i Pojezierza Wielkopolskiego.

Przyroda edytuj

Powierzchnia wsi składa się z:

Ukształtowanie terenu jest wynikiem ostatniego zlodowacenia. Podczas wycofywania się, lodowiec pozostawił naniesione duże masy materiału, są to przede wszystkim piaski i żwiry. Spowodowało to powstanie moreny dennej i czołowej, w postaci drobnych pagórków.

Historia edytuj

Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Poczatkowo nazywała się Poświątne, a także Małe Popówko. Istnieje co najmniej od połowy XV wieku. Po raz pierwszy wymieniana w archiwalnym, łacińskojęzycznym dokumencie z 1446 pod nazwą Posswatne, 1446 Posswanthnye alias Malye Popowko, 1501 Poswyathne, Poszwyathne, 1502 Poswyatne oraz odmiejscowe nazwisko utworzone od nazwy wsi Poswyathny, w 1510 Poszvyathne, 1513 Poszwiathne, 1519 Poszwyatnye, 1521 Poszwyathnye, 1534 Posswiathne, 1534 Posswiątne, Posswiathne, 1538 Posswiathne, 1563 Poszwyanthne, 1566 Poszwiathne, 1567 Posswyąthne[4].

Miejscowość była poczatkowo własnością opactwa cystersów w Przemęcie, a potem stała się prywatną wsią szlachecką należącą do rodu Poświątnych, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a także Rąbińskich, Popowskich, Robaczyńskich, Czackich, Gawrońskich. W 1501 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1471 należała do parafii Charbielin[4].

W roku 1444 Biskup Andrzej Bniński, za zgodą kapituły poznańskiej, odstąpił Helenie Spławskiej oraz jej synom, Andrzejowi i Janowi, folwark biskupi Poświętno, w zamian za roczny czynsz 3 grzywien z ich majątku Spławie. W 1446 opat klasztoru w Przemęcie sprzedał Mikołajowi Rąbińskiemu folwark Poświętno za 140 grzywien. W 1446 Mikołaj ten zapisał swojej żonie Zbychnie po 50 grzywien posagu oraz wiana na połowie folwarku Poświętno alias Malye Popowko. W połowie XV wieku właścicielami wsi stali się bracia Andrzej, Piotr, Jan, Wincenty oraz Paweł Poświątni. W 1466 bracia pozwani zostali przez opata przemęckiego o 30 grzywien, które był winien opatowi już ich zmarły ojciec[4].

W 1497 król polski Jan Olbracht nadał prawa do dóbr Jana Kwaśnego z Poświętna sędziemu poznańskiemu Piotrowi Opalińskiemu z powodu zaniedbania przez poprzedniego własciciela obowiązku udziału w pospolitym ruszeniu w czasie wojny polsko-tureckiej jaka miała miejsce w latach 1485-1503[4].

W 1565 dziedzic części Poświętna Wojciech Robaczyński dał swojej matce Małgorzacie Powodowskiej wdowie po Jakubie Robaczyńskim w dożywocie całe części wsi, a na połowie swoich dóbr w Poświętnie i Robaczynie oraz na folwarku przy granicy z Nietążkowem zapisał po 60 złotych posagu i wiana swojej żonie Małgorzacie. W 1582 sprzedał on z zastrzeżeniem prawa odkupu Jakubowi Drzewieckiemu swoje części dziedziczne w Poświętnie oraz całą wieś Sikorzyno za 2000 złotych polskich. W latach 1580-1585 jako właściciel we wsi odnotowany został Andrzej Gawroński. W 1585 sprzedał on z zastrzeżeniem prawa odkupu Wojciechowi Robaczyńskiemu część wsi Poświętno za 400 złotych polskich[4].

Wieś odnotowano również w historycznych rejestrach podatkowych. W 1563 pobrano podatki we wsi z 3 łanów. W 1566 z części Wojciecha Robaczyńskiego pobrano podatki od 5 zagrodników. W 1580 z części należącej do Stanisałwa Czackiego pobrano podatki od 4 zagrodników, dwóch komorników, od jednego owczarza wypasającego 20 owiec. W latach 1580-1585 pobór zapłacili: 1580-1581 Stanisław Ciołek Czacki, 1580-1582 Wojciech Robaczyński sive Czacki, 1580-1585 Andrzej Gawroński[4].

Po pożarze kościoła w Charbielinie w 1653 roku, nową świątynię wybudowano w sąsiedniej Dłużynie i nadano jej prawa parafialne (terytorium parafii pozostało takie samo).

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Poświętno należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej[5]. Poświętno należało do okręgu śmigielskiego tego powiatu i stanowiło część majątku Marownica (dziś Morownica), który należał wówczas do Hektora Kwileckiego[5]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Poświętno liczyło 103 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 8 dymów (domostw)[5].

W roku 1884 majątek Morownica (w którego skład wchodziło także Poświętno) został zakupiony przez Aleksandra Caesara za sumę 245 tysięcy talarów. W roku 1901 ks. proboszcz Felicjan Rybicki założył bractwo Straż św. Józefa, które do archidiecezji poznańskiej wprowadził arcybiskup Florian Stablewski w 1900 roku. Do bractwa tego należało 97 mieszkańców Poświętna (co stanowiło 39% populacji).

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

Zabytki edytuj

Obiekty zabytkowe podlegające ochronie:

  • Kapliczka, murowana, 1881 rok
  • Szkoła, murowana, koniec XIX wieku
  • Świetlica wiejska, murowana, początek XX wieku
  • Zagroda nr 6:
    • dom, szach. ok. 1890 rok
    • stodoła, murowana, 1890
  • Dom nr 8, koniec XIX wieku, wnętrza przebudowane w latach 70. XX wieku
  • Dom nr 11, koniec XIX wieku
  • Dom nr 12, połowa XIX wieku
  • Dom nr 13, 1870 rok, przebudowany w 1912 roku
  • Dom nr 17/18, prawdopodobnie początek XIX wieku
  • Dom nr 23, 1888 rok
  • Dom nr 25, koniec XIX wieku
  • Dom nr 39, koniec XIX wieku, podwyższenie dachu i powiększenia okien dokonano w roku 1932
  • Stodoła w zagrodzie nr 36, murowana, koniec XIX wieku
  • Stodoła w zagrodzie nr 37, murowana, początek XX wieku
  • Stodoła w zagrodzie nr 39, murowana, początek XX wieku
  • Stodoła w zagrodzie nr 45, gliniano-murowana początek XX wieku

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109153
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 971 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. a b c d e f g Gąsiorowski 1999 ↓, s. 792-796.
  5. a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 212.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj