Powiat lipski

Powiat lipski
	powiat
	; Starostwo powiatowe w Lipsku
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1409
Siedziba	Lipsko
Starosta	Jerzy Pasek
Powierzchnia	747,58 km²
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności	; 33 598
• gęstość	45,3 os./km²
Urbanizacja	16,42%
Tablice rejestracyjne	WLI
	Adres urzędu:Rynek 1; 27-300 Lipsko
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	4
Liczba gmin wiejskich	2
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat lipski – powiat w Polsce (w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Lipsko.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwały 33 874 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 33 738 osób^[3].

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą
gminy wiejskie: Chotcza, Rzeczniów
miasta: Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą

Historia

Powiat lipski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat lipski złożyło się 31 gromad, które wyłączono z powiatu iłżeckiego w tymże województwie^[4]:

gromady Bałtów, Bąkowa, Białobrzegi, Chotcza-Józefów, Ciepielów, Ciszyca, Czekarzewice, Długowola, Gozdawa, Jawór^[5], Krępa Kościelna, Lipa Miklas^[6], Lipsko, Okół, Olechów, Osówka, Pawłowice, Pętkowice, Przedmieście Dalsze, Sadkowice, Sienno, Solec, Sulejów, Szymanów, Świesielice, Tarłów, Trzemcha, Tymienica, Walentynów, Wielgie i Wola Solecka

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia w powiecie lipskim nie było miast; stolica powiatu Lipsko odzyskała prawa miejskie (utracone w 1868 roku) dopiero 1 stycznia 1958 roku^[7].

8 maja 1958 roku z gromady Kamień z powiatu opolsko-lubelskiego w województwie lubelskim wyłączono wsie Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączono je do gromady Solec w powiecie lipskim^[8]. Zmiana przynależności wojewódzkiej tych wsi była nietypowa, ponieważ spowodowała utworzenie eksklawy powiatu lipskiego na obszarze powiatu opolskiego (czyli na prawym brzegu Wisły).

31 grudnia 1961 roku do gromady Bąkowa przyłączono wsie Antoniów, Bielany, Czerwona, Podgórze oraz kolonię Pasieki, które wyłączono z gromady Czerwona w powiecie iłżeckim^[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy^[10]. Powiat lipski podzielono na 1 miasto i 7 gmin^[11]:

miasto Lipsko
gminy Bałtów, Chotcza, Ciepielów, Lipsko, Sienno, Solec nad Wisłą i Tarłów

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku główna część terytorium zniesionego powiatu lipskiego znalazła się w nowo utworzonym województwie radomskim, oprócz gminy Bałtów, która weszła w skład nowego (mniejszego) województwa kieleckiego oraz gminy Tarłów, którą przyłączono do nowego województwa tarnobrzeskiego^[12].

1 lutego 1991 roku miasto Lipsko i gminę wiejską Lipsko połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską^[13].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie mazowieckim przywrócono powiat lipski^[14]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku został on zmniejszony o dwie gminy, które zmieniły przynależność wojewódzką przez przyłączenie do województwa świętokrzyskiego:

gminę Bałtów, która znalazła się w powiecie ostrowieckim
gminę Tarłów, która znalazła się w powiecie opatowskim

Powiat powiększono jednak o gminę Rzeczniów, należącą do 1954 roku i od 1973 roku do powiatu iłżeckiego (9 grudnia 1973 roku przemianowanego na powiat starachowicki^[15]) a następnie (od czerwca 1975 roku) do województwa radomskiego.

31 lipca 2004 roku zmieniono granice powiatu lipskiego (a zarazem województwa mazowieckiego) przez wyłączenie z gminy Solec nad Wisłą wsi Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączenie ich do gminy Łaziska w powiecie opolskim w województwie lubelskim^[16]. Przyczyną tego manewru było wyjątkowe położenie tych wsi (od 1958 roku), czyli po prawej stronie Wisły; z powodu dużej odległości od najbliższego mostu, wsie te były odizolowane od pozostałych terenów gminy a także jej siedziby, Solca.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku dawne gromady Bałtów, Okół i Pętkowice leżą obecnie na terenie powiatu ostrowieckiego a obszar dawnych gromad Ciszyca, Czekarzewice, Sulejów i Tarłów są obecnie w powiecie opatowskim (oba powiaty leżą w województwie świętokrzyskim) - pozostałe tereny są ponownie w powiecie lipskim.

1 stycznia 2021 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. miejscowości Solec nad Wisłą nadano ponownie prawa miejskie, a gmina Solec nad Wisłą została gminą miejsko-wiejską. Z kolei 3 lata później (1 stycznia 2024) gminami miejsko-wiejskimi stały się gminy Ciepelów i Sienno.

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2012):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	35 892	100	18 100	50,43	17 792	49,57
Miasto	5895	16,42	3042	8,48	2853	7,95
Wieś	29 997	83,58	15 058	41,95	14 939	41,62

Piramida wieku mieszkańców powiatu lipskiego w 2014 roku^[17].

Starostowie lipscy

Kazimierz Zając (1999–2002) (SLD)
Roman Ochyński (2002–2018) (PSL)
Sławomir Śmieciuch (od 2018) (PiS)

Sąsiednie powiaty

Zobacz też

powiat iłżecki

Przypisy

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
↑ obecna nazwa Jawor Solecki
↑ obecna pisownia Lipa-Miklas
↑ Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263
↑ Dz.U. z 1958 r. nr 25, poz. 105
↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
↑ Dz.U. z 1973 r. nr 46, poz. 272
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767
↑ Powiat lipski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

Życie Powiśla : Chotcza, Ciepielów, Lipsko, Rzeczniów, Sienno, Solec, Tarłów : pismo Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Lipskiej "Powiśle" : (pismo społeczno-kulturalne regionu lipskiego)

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[4] Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288

[5] zwa Jawor Solecki

[6] sownia Lipa-Miklas

[7] Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263

[8] Dz.U. z 1958 r. nr 25, poz. 105

[9] Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282

[10] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[zarys-11] Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974

[12] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92

[13] Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12

[14] Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652

[15] Dz.U. z 1973 r. nr 46, poz. 272

[16] Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767

[populacja2016-17] Powiat lipski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]