Powiat opolski (województwo lubelskie)
Powiat opolski – powiat w Polsce (województwo lubelskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Opole Lubelskie.
| powiat | |||||||||
 Kościół Wniebowzięcia NMP w Opolu Lubelskim | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
0612 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta | |||||||||
| Powierzchnia |
804,14 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
73,6 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja |
30,05% | ||||||||
| Nr kierunkowy |
+48 81 | ||||||||
| Kod pocztowy |
24-300 24-310 24-313 24-320 24-335 24-340 24-350 | ||||||||
| Tablice rejestracyjne |
LOP | ||||||||
Adres urzędu: ul. Lubelska 424-300 Opole Lubelskie | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa_map.svg)
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
_flag.svg)
_location_map.png)
Podział administracyjny
edytujW skład powiatu wchodzą:
- miasta: Józefów nad Wisłą, Opole Lubelskie, Poniatowa
- gminy miejsko-wiejskie: Józefów nad Wisłą, Opole Lubelskie, Poniatowa
- gminy wiejskie: Chodel, Karczmiska, Łaziska, Wilków
Historia
edytujPowiat opolski (pod nazwą powiat opolsko-lubelski) został powołany dnia 13 listopada 1954 roku w województwie lubelskim, jako jeden z pierwszych powiatów utworzonych tuż po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat opolsko-lubelski złożyły się 32 gromady, które wyłączono z powiatu puławskiego w tymże województwie[2]:
- gromady Braciejowice, Chruślina, Dobre, Głusko, Godów, Idalin, Józefów n/Wisłą, Kaliszany, Kamień, Karczmiska, Kluczkowice, Komaszyce Stare, Kowala, Kraczewice, Łaziska, Łubki, Niezabitów, Niezdów, Opole Lubelskie, Poniatowa, Prawno, Rogów, Skoków, Słotwiny, Spławy, Wandalin, Wilków, Wronów, Wrzelowiec, Wrzelów, Zagłoba i Zagrody.
W momencie utworzenia powiat nie obejmował miast; Opole Lubelskie, stolica powiatu, utraciła prawa miejskie w 1870 roku i otrzymała je dopiero 1 stycznia 1957 roku[3] a Józefów nad Wisłą, Prawno i Wrzelowiec utraciły prawa miejskie w XIX wieku. Poniatowa stała się 1 stycznia 1956 roku osiedlem[4], którym pozostała do 18 lipca 1962 roku, kiedy to nadano jej prawa miejskie[5].
1 stycznia 1956 roku w województwie lubelskim powstał powiat bełżycki, przez co 3 gromady powiatu opolsko-lubelskiego – Godów, Łubki i Wronów – weszły w jego skład[6]. Równocześnie do powiatu opolsko-lubelskiego przyłączono gromady Boiska i Świeciechów, które wyłączono z powiatu kraśnickiego w tymże województwie[6]. Decyzja ta okazała się niefortunna ponieważ już rok później, 1 stycznia 1957 roku, gromada Świeciechów powróciła do powiatu kraśnickiego (wraz z Sosnową Wolą, którą wyłączono z gromady Boiska i włączono do gromady Dzierzkowice w powiecie kraśnickim); wtedy też do powiatu opolsko-lubelskiego przyłączono z powrotem gromadę Godów z powiatu bełżyckiego[7].
8 maja 1958 roku z gromady Kamień wyłączono wsie Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączono je do gromady Solec w powiecie lipskim w województwie kieleckim[8]. Zmiana przynależności wojewódzkiej tych wsi była nietypowa, ponieważ spowodowała utworzenie enklawy powiatu lipskiego na obszarze powiatu opolskiego (a więc na prawym brzegu Wisły).
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy[9]. Z powiatu bełżyckiego wyłączono sołectwa Dąbrowa Wronowska, Poniatowa, Poniatowa-Kolonia i Plizin, które włączono do powiatu opolsko-lubelskiego oraz odwrotnie, z powiatu opolsko-lubelskiego wyłączono sołectwa Antonówka, Godów (czwarta zmiana przynależności powiatowej w ciągu 20 lat), Granice i Świdno, które włączono do powiatu bełżyckiego[10]. Po tym manewrze powiat opolsko-lubelski podzielono na 2 miasta i 7 gmin[11]:
- miasta Opole Lubelskie i Poniatowa
- gminy Józefów[12], Karczmiska, Łaziska, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wilków i Wrzelowiec[13]
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu opolsko-lubelskiego włączono do nowego (mniejszego) województwa lubelskiego[14]. Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku przywrócono w województwie lubelskim powiat opolski o kształcie przybliżonym do granic z 1975 roku[15]; powiat powiększył się o gminę Chodel, która w latach 1973–75 leżała w powiecie bełżyckim a do 1954 roku w powiecie lubelskim. Porównując obszar dzisiejszego powiatu opolskiego z obszarem z 1954 roku można zauważyć, że niektóre tereny znajdują się obecnie w powiatach puławskim i lubelskim.
31 lipca 2004 roku zmieniono granice powiatu opolskiego (a zarazem województwa lubelskiego) przez wyłączenie z gminy Solec nad Wisłą (w powiecie lipskim w województwie mazowieckim) wsi Kępa Gostecka i Kępa Solecka i włączenie ich do gminy Łaziska w powiecie opolskim[16]. Przyczyną tego manewru było wyjątkowe położenie tych wsi (od 1958 roku), czyli po prawej stronie Wisły; z powodu dużej odległości od najbliższego mostu, wsie te były odizolowane od pozostałych terenów gminy, a także jej siedziby, Solca.
Demografia
edytujLiczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 63 360 | 100 | 32 433 | 51,19 | 30 927 | 48,81 |
| Miasto | 18 902 | 29,83 | 9957 | 15,71 | 8945 | 14,12 |
| Wieś | 44 458 | 70,17 | 22 476 | 35,47 | 21 982 | 34,69 |
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[18] powiat zamieszkiwało 59 208 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 58 952 osoby[19].
Sąsiednie powiaty i gminy
edytuj- powiat puławski (gm. Janowiec, Kazimierz Dolny, Wąwolnica)
- powiat lubelski (gm. Bełżyce, Borzechów, Wojciechów)
- powiat kraśnicki (gm. Annopol, Dzierzkowice, Urzędów)
- powiat opatowski (świętokrzyskie) (gm. Tarłów)
- powiat lipski (mazowieckie) (gm. Chotcza, Solec nad Wisłą)
- powiat zwoleński (mazowieckie) (gm. Przyłęk)
Miasta i wsie gminne
edytuj| Miasto/wieś gminna | Liczba ludności | Powierzchnia | Gęstość zaludnienia |
|---|---|---|---|
| Poniatowa | 10 867 | 15.23 km² | 711.2 os./km² |
| Opole Lubelskie | 8 065 | 15.12 km² | 569.1 os./km² |
| Karczmiska Pierwsze | 1 556 | 5.5 km² | 282.9 os./km² |
| Chodel | 1 500 | 3.7 km² | 405.4 os./km² |
| Józefów nad Wisłą | 923 | 3.65 km² | 252 os./km² |
| Łaziska | 500 | 2.16 km² | 231.4 os./km² |
| Wilków | 195 | 0.76 km² | 256.5 os./km² |
Opole Lubelskie – miasto powiatowe
Poniatowa – miasto
Wilków – wieś gminna
Instytucje publiczne
edytuj- Starostwo Powiatowe – ul. Lubelska 4, Opole Lubelskie
- Sąd Rejonowy – Stary Rynek 46, Opole Lubelskie
- Powiatowy Urząd Pracy – Stary Rynek 14–16, Opole Lubelskie
- Szpital Powiatowy – ul. Fabryczna 18, Poniatowa
- Urząd Skarbowy – ul. J. Piłsudskiego 12, Opole Lubelskie
- Zarząd Dróg Powiatowych – ul. Młodzieżowa 6, Poniatowa
Starostowie opolscy
edytujNa podstawie źródła[20]:
- Zenon Rodzik (10 listopada 1998 – 21 listopada 2018)
- Dariusz Piotrowski (21 listopada 2018 – nadal)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 240
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 33
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
- ↑ a b Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 28
- ↑ Dz.U. z 1958 r. nr 25, poz. 105
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
- ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
- ↑ 1 stycznia 2004 roku gminę Józefów i jej siedzibę Józefów przemianowano na Józefów nad Wisłą – Dz.U. z 2003 r. nr 134, poz. 1248
- ↑ 2 lipca 1976 roku gmina Wrzelowiec została zniesiona a jej obszar włączony do gmin Józefów (nad Wisłą) i Opole Lubelskie – Dz.U. z 1976 r. nr 1, poz. 12
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
- ↑ Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767
- ↑ Powiat opolski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Rafał Rudka (red.): Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. III: Starostowie województwa lubelskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2023, s. 27. ISBN 978-83-62251-82-7. [dostęp 2023-09-05].