Raróg górski
Raróg górski[3] (Falco biarmicus) – gatunek ptaka z rodziny sokołowatych (Falconidae).
| ||
| Falco biarmicus[1] | ||
| Temminck, 1825 | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | sokołowe | |
| Rodzina | sokołowate | |
| Podrodzina | sokoły | |
| Plemię | Falconini | |
| Rodzaj | Falco | |
| Gatunek | raróg górski | |
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 siedliska całoroczne zimowiska prawdopodobne siedliska całoroczne | ||
WystępowanieEdytuj
Występuje w południowej Europie, prawie całej Afryce i wyspowo w zachodniej Azji – w Arabii i Azji Mniejszej. To jedyny duży sokół, który zamieszkuje tak południowo położone części świata. Europejskie szczątkowe populacje ulokowane są w Chorwacji, południowych Włoszech (w tym na Sycylii) i Grecji (zachodnie i południowe Bałkany). W Europie Środkowej pojawia się sporadycznie, rzadko na terenach na północ od basenu Morza Śródziemnego.
Na wszystkich obszarach, gdzie żyje, jest uznawany za ptaka rzadkiego. Niektórymi z przyczyn takiego stanu jest rzadko spełniony wymóg dużego terytorium, a także działanie człowieka, który tępiąc tego drapieżnika przyczynia się do jego niskiej liczebności.
SystematykaEdytuj
Wyróżnia się 5 podgatunków F. biarmicus[4][5]:
- F. b. feldeggii Schlegel, 1843 – Włochy do Turcji, Azerbejdżanu i północno-zachodniego Iranu
- F. b. erlangeri O. Kleinschmidt, 1901 – północno-zachodnia Afryka
- F. b. tanypterus Schlegel, 1843 – północno-wschodnia Afryka do Arabii, Izraela i Iraku
- F. b. abyssinicus Neumann, 1904 – południowa Mauretania do Etiopii i Somalii, na południe po Kamerun i północną Kenię
- F. b. biarmicus Temminck, 1825 – Demokratyczna Republika Konga do południowej Kenii i na południe do RPA
CharakterystykaEdytuj
Ptak ten, w sokolnictwie nazywany lanerem, ma najsmuklejszą sylwetkę wśród dużych sokołów. Upierzenie barwy brązowej, czubek głowy (potylica i kark) rdzawy, ciemne pasy w pobliżu oczu i wąskie „wąsy” na policzku. Na wierchu (bardziej) i spodzie ciała mocno zaznaczają się prążki. Samica wyraźnie większa od samca. Młode osobniki są upierzone mniej kontrastowo, ubarwione są bardziej jednolicie i mają brunatny nalot. Na tyle głowy widać jasnobrązowe kreskowanie, na grzbiecie jednolicie ciemnobrązowe pióra, a na spodzie białe z podłużnymi plamkami. Z bliska niewyrośnięte młode raroga i raroga górskiego są możliwe do odróżnienia.
W porównaniu z sokołem wędrownym ma dłuższe ogon i skrzydła, które są bardziej równomiernie szerokie. W powietrzu macha nimi wolniej. Ma ciemniejszy wierzch niż nieco większy raróg zwyczajny – górski: niebieskoszary z ciemnymi prążkami, a zwyczajny: brunatny. W locie oba te spokrewnione gatunki są trudne do rozróżnienia, zwłaszcza na Bałkanach i innych regionach, gdzie współwystępują. Osiąga wielkość wrony.
Wymiary średnieEdytuj
- Długość ciała
- 43–50 cm
- Rozpiętość skrzydeł
- samiec około 100 cm
samica 110–115 cm
Masa ciałaEdytuj
700–900 g
BiotopEdytuj
Zamieszkuje różne typy biotopów – od nizinnych pustyń po górskie lasy. Odnotowywany był aż do 5000 m n.p.m.[6]
PożywienieEdytuj
Poluje na ptaki wielkości gołębia, łapie je zarówno na ziemi, jak i w powietrzu. Często poluje w parach – jeden ptak wypłasza ofiarę, drugi ją chwyta. Na suchych terenach może też chwytać ssaki, gady i płazy.
Wśród typowej diety rarogów górskich znajdują się kawki, pustułeczki, kalandry, pustułki łapane w locie, a z ziemi szczury, młode króliki, jaszczurki i duże owady.
Okres lęgowyEdytuj
GniazdoEdytuj
Para rarogów górskich pozostaje sobie wierna całe życie. Gnieździ się w górskich załomach skalnych, często także przejmuje nadrzewne gniazda po innych ptakach. Czasem na bezludnych pustkowiach zakłada gniazdo na ziemi.
JajaEdytuj
Składa 3–4 jaja. Przypominają zniesienie sokoła wędrownego, choć mają żółtawe plamkowanie, a nie czerwonobrązowe.
Wychowywanie młodychEdytuj
W trakcie wychowywania potomstwa często oboje rodzice polują razem – na zmianę atakują wypłoszone ptaki. Nierzadko sukces łowiecki zależy od skuteczności ich współpracy.
StatusEdytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje raroga górskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy. Według szacunków z 2015 roku europejska populacja liczy 430–840 par lęgowych[2][6].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Falco biarmicus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Falco biarmicus. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-02].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-02].
- ↑ Lanner Falcon (Falco biarmicus) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-14)].
- ↑ a b Species factsheet: Falco biarmicus (ang.). BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-09-02].
BibliografiaEdytuj
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Species account: Lanner Falcon Falco biarmicus (ang.). W: Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-09-02].