Smugówka malgaska
Smugówka malgaska[3] (Phedina borbonica) – gatunek ptaka z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Phedina. Ptak zamieszkujący głównie Madagaskar, niezagrożony wyginięciem.
| Phedina borbonica[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Phedina | ||
| Gatunek |
smugówka malgaska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 występuje przez cały rok poza sezonem lęgowym | |||
Występowanie edytuj
Smugówka malgaska występuje w zależności od podgatunku[4][5]:
- P. borbonica madagascariensis – gniazduje na Madagaskarze, ewentualnie także na wyspie Pemba; migruje do Afryki Wschodniej
- P. borbonica borbonica – Mauritius i Reunion
Systematyka edytuj
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy opisany przez niemieckiego zoologa Johanna Friedricha Gmelina w 1789 roku pod nazwą Hirundo borbonica[6]. Jako miejsce typowe autor wskazał Île de Bourbon (obecnie Reunion)[6]. Podgatunek madagascariensis opisał po raz pierwszy niemiecki ornitolog Gustav Hartlaub w 1860 roku[7]. Jako miejsce typowe Hartlaub wskazał Madagaskar[7]. Rodzaj Phedina został utworzony w 1855 roku przez francuskiego zoologa Karola Lucjana Bonaparte[8]. Część ujęć systematycznych umieszcza w rodzaju Phedina smugówkę kongijską (Phedinopsis brazzae)[4][9]. Rozpoznano dwa podgatunki P. borbonica[a][4][5].
Etymologia edytuj
Nazwa rodzajowa: greckie φαιος phaios – brązowy; włoskie Rondine – jaskółka < łacińskie hirundo, hirundinis – jaskółka[10].
Epitet gatunkowy: Île de Bourbon, wyspa nazwana w 1649 roku na cześć Burbonów, europejskiej rodziny królewskiej pochodzenia francuskiego (później Ile de la Réunion, obecnie Reunion, nazwana w 1793 roku, aby upamiętnić upadek Burbonów i unię rewolucjonistów z Marsylii i z Paryża)[11].
Morfologia edytuj
Długość ciała 15 cm, masa ciała 18–24 g[5]. U podgatunku nominatywnego korona i górne części ciała szaro-brązowe z drobnymi ciemnymi smugami. Skrzydła i ogon ciemnobrązowe, ogon słabo rozwidlony, barkówki z bladymi krawędziami. Spód ciała szaro-brązowy, gardło i brzuch białe, z silnie zaznaczonymi ciemnymi smugami (szerszymi niż w górnych częściach ciała). Pokrywy podskrzydłowe szaro-brązowe. Płcie podobne. Osobniki młodociane różnią się od dorosłych posiadaniem szerokich białych końcówek na lotkach II rzędu. Podgatunek madagascariensis jaśniejszy, z białymi pokrywami podogonowymi i bardziej wyraźnymi smugami na piersi[5].
Ekologia edytuj
Głos edytuj
Ćwierkająca pieśń o brzmieniu „siri-liri siri-liri”[b]; również kontaktowe odgłosy o brzmieniu „chip”[b][5].
Siedlisko i pożywienie edytuj
Smugówka malgaska preferuje obszary otwarte i półotwarte. Na Mauritiusie i Reunionie żywi się nad zbiornikami wodnymi, wśród lasów i zarośli oraz wzdłuż klifów i obszarów brzegowych, do wysokości 1500 m n.p.m. na Mauritiusie, na Reunionie spotykana głównie na 200–500 m n.p.m.[5] Na Madagaskarze widywana na otwartym terenie, wśród krzewów, w lasach, terenach zalesionych, bagnach i na polach ryżowych, na wysokości do 2400 m n.p.m.[5] W sezonie innym niż rozrodczy, pokarm zdobywa również na obszarach wylesionych i nad baldachimem lasu bogatego w Brachystegia w Mozambiku[5].
Dieta smugówki malgaskiej zawiera chrząszcze (Coleoptera) i błonkoskrzydłe (Hymenoptera)[5]. Pokarm zdobywa pojedynczo lub w małych grupach wraz z innymi jaskółkami i jerzykami (Apodidae), blisko ziemi i drzew; lot jest wolny i trzepoczący[5]. Najaktywniejsza tuż przed zmierzchem[5].
Lęgi edytuj
Okres rozrodczy na Madagaskarze przypada na okres od sierpnia do listopada, natomiast na Mauritiusie i Reunionie na okres od września do grudnia[5]. Formuje się w grupy składające się z 3–20 par[5]. Gniazdo otwarte, o kształcie kubka zbudowane jest z gałązek i innych materiałów roślinnych, takich jak sucha trawa, wyłożone jest drobniejszą roślinnością i piórami, umieszczone jest w szczelinie lub na półkach w skalnych, wśród kępek trawy, na dachach lub w budynkach, w podziemnym korytarzach lub w jaskiniach, często od 3 do 5 m nad wodą[5]. Samica na Madagaskarze i na Mauritiusie składa 2 jajka, natomiast na Reunionie od 2 do 3 jaj[5]. Jaja wysiaduje wyłącznie samica, okres inkubacji jest nieznany; obie płcie karmią pisklęta[5]. Okres pierzenia piskląt nieznany[5].
Migracje edytuj
Podgatunek nominatywny na Mauritiusie i Reunionie osiadły podczas rozproszenia w sezonie post-hodowlanym, nieobecny na lęgowiskach od początku stycznia do połowy sierpnia[5]. Podgatunek madagascariensis po okresie rozrodczym migruje zarówno lokalnie jak i odbywa długodystansowe loty; rejestrowany poza sezonem rozrodczym (głównie okres od czerwca do sierpnia) w rozproszonych miejscach w Afryce (na przykład wschodnia Kenia, wyspa Pemba, Malawi, środkowy Mozambik). Rejestrowano przeloty nad atolem Aldabra[12], nad Seszelami i innymi wyspami; osobniki zabłąkane widywane na Amirantach[5].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern) – najmniejszej troski[2][13]. Mimo że nieznana jest globalna liczebność populacji, gatunek ten wydaje się być liczny na Mauritiusie i Reunionie oraz dość pospolity, ale lokalnie rozmieszczony na Madagaskarze. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[2]. W drugiej połowie XX wieku licznie rejestrowany w Afryce np. w 1944 roku w okresie od czerwca do lipca i w 1956 kwietniu w Malawi, oraz w 1968 roku w okresie od czerwca do lipca w Mozambiku; w ostatnim okresie znacznie rzadziej spotykany na terenach Afryki[5]. Stan populacji na wyspie Pemba niepewny, rejestrowany głównie poza sezonem lęgowym, choć spotykany również w jego trakcie[5]. W latach 1973–1974 na Mauritiusie zarejestrowano co najmniej 70–75 par i być może 200–400 par na Reunionie podgatunku nominatywnego[5].
Uwagi edytuj
- ↑ Zobacz w infoboksie.
- ↑ a b Transkrypcja angielska.
Przypisy edytuj
- ↑ Phedina borbonica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Phedina borbonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Hirundininae Rafinesque, 1815 - jaskółki (wersja: 2019-04-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-12].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker (red.): Swallows. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v A. Turner: Mascarene Martin (Phedina borbonica). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-03-05]. (ang.).
- ↑ a b J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 2. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer, 1789, s. 1017. (łac.).
- ↑ a b G. Hartlaub. Systematische Uebersicht der Vögel Madagascars. „Journal für Ornithologie”. 8, s. 83, 1860. (niem.).
- ↑ C.L. Bonaparte. Note sur les Salanganes et sur leurs nids. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l'Académie des Sciences”. 41, s. 977, 1855. (fr.).
- ↑ J.H. Boyd III: Hirundinidae: Martins, Swallows. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.05 Introduction [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2016-02-28]. (ang.).
- ↑ Phedina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
- ↑ borbonensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ C.W. Benson. The birds of Aldabra (Indian Ocean) and their status. „Atoll research bulletin”. 118, s. 92, 1967. (ang.).
- ↑ J. Ekstrom, S. Butchart: Mascarene Martin Phedina borbonica. BirdLife International. [dostęp 2016-02-28].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).