Wikipedia

Bieździadka

wieś w województwie podkarpackim

Bieździadka (daw. Bieździatka) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce[4][5].

Bieździadka
wieś
Ilustracja
Ruiny dworu
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jasielski

Gmina

Kołaczyce

Liczba ludności (2011)

1428[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-214[3]

Tablice rejestracyjne

RJS

SIMC

0353891[4]

Położenie na mapie gminy Kołaczyce
Mapa konturowa gminy Kołaczyce, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bieździadka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bieździadka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bieździadka”
Położenie na mapie powiatu jasielskiego
Mapa konturowa powiatu jasielskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Bieździadka”
Ziemia49°48′02″N 21°29′31″E/49,800556 21,491944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Integralne części wsi Bieździadka[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0353900 Góry część wsi
0353916 Kopciówka część wsi
0353922 Łazy Bieździadeckie część wsi

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bieździadka. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Od wschodu sąsiaduje z Lublicą, od zachodu z Bieździedzą, od północy z Sowiną. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa Kołaczyce – Lubla

Geneza nazwy edytuj

Jan Długosz w „Liber beneficiorum” odnotował: „Wieś oddal. na płn.-wsch. od Jasła 6 km. Dawna nazwa Besdziadka. W XV w. dziedzicem B. Helvigus z Bieździedzy, h. Grzymała”[6].

Historia edytuj

Według jednej z wersji Bieździadka i sąsiadująca z nią Bieździedza zostały założone przez ojca i syna[7].

Od końca XVI wieku obie wsie należały do rodziny Romerów. Rodzina ta w przeszłości osiadła na ziemiach polskich przybywając z Saksonii i uległa spolszczeniu. Nobilitowana została w 1543 i otrzymała herb Jelita. Potomkowie tego zasłużonego dla Polski rodu zamieszkiwali zarówno w dworze w Bieździadce, jak i we dworze w Bieździedzy do 1944[8].

Aleksander Romer odziedziczył po ojcu stary, drewniany alkierzowy dwór, który rozbudował, otynkował i wyposażył wnętrza. Po Aleksandrze dwór przejął jego syn Cyprian, który mieszkał w nim jeszcze w końcu XVIII w. Cyprian na przełomie XVIII i XIX wieku pobudował nowy dwór w innym miejscu (na piwnicach innego budynku), który przetrwał do 1990 roku kiedy to został zr.ównany z ziemią[8].

Wieś znana była z manufaktury tapiserii (szpalerów, ornatów) czynnej w II poł. XVIII w. Ówczesny właściciel wsi Aleksander Romer po dłuższym pobycie w Warszawie powrócił wraz z instruktorem-tkaczem Pawłem i założył tu warsztat tkacki. Wytworzone tutaj ornaty opisywali historycy sztuki, m.in. Stanisław Tomkowicz[9], Julian Pagaczewski, Tadeusz Mańkowski oraz Agnieszka Bender. W literaturze podaje się różne okresy w jakich działał zakład. Zdaniem Agnieszki Bender były to lata ok. 1760-1772[8], natomiast Andrzej Kozioł Lechowski twierdzi, że zakład produkował ornaty w latach 1760–1780[10]. Odnotowano ich istnienie (osiem sztuk) w kościele w Bieździedzy, w Krośnie w kościele u Kapucynów, Jarosławiu w kościele u Dominikanów, w kościele w Chlewiskach koło Radomia, w Muzeum Narodowym w Krakowie, w oddziale Muzeum Ziemi Tarnowskiej na zamku w Dębnie i w Muzeum Archidiecezjalnym w Przemyślu.

W 2. połowie XIX wieku właścicielem dóbr był Stanisław Romer[11][12][13][14].

W okresie II wojny światowej na terenie wsi (przysiółek Łazy), wyznaczono zasadnicze zrzutowisko „Jaskółka” dla samolotów alianckich (zapasowe k. Żmigrodu)[15][16]. Płk Łukasz Grzywacz-Świtalski, ówczesny komendant inspektoratu AK Krosno-Jasło w książce „Z walk na Podkarpaciu” szeroko opisuje działania placówki zrzutowiska „Jaskółka” oraz podejmowane próby zrzutów[17]. W Bieździadce, po kilku próbach, dopiero w nocy z 18 na 19 czerwca 1944 roku, udaje się przyjęcie części zrzutu wykonanego przez samolot „Halifax” z bryt. 148 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF[18]. Z uwagi na niebezpieczeństwo przejęcia zrzutu przez Wehrmacht (od kwietnia 1944 roku, Niemcy kwaterują we dworach Bieździedzy i Bieździadce[18]), samolot pozostałą część 12 tonowego zrzutu wykonuje na zrzutowisku zapasowym k. Żmigrodu.

Zabytki edytuj

Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w różnym okresie zidentyfikowano szereg „starożytności”, które zostały spisane i przekazane do przechowania w muzeach.

  • Wykopaliska z grodziska zwanego „Basztą”: kafle średniowieczne polewane i terakotowe z figurkami ludzkimi, świętymi, zwierzętami, herbami; ostrogi i wędzidła żelazne; garnki i trawnice
  • Pamiątki i osobliwości – Mandragora. Miniaturowe portreciki z XVIII w., srebra, sztambuchy, dokumenty i listy z XVII i XVIII w. rodziny Romerów i Marasse, inwentarz dóbr Bieździadka z 1741 roku, ornat gobelinowy z kościoła w Bieździedzy przechowywany na dworze
  • cmentarz z okresu I wojny światowej; cmentarz wojenny nr 41 w Bieździadce na którym pochowani są żołnierzy niemieccy i rosyjscy, którzy polegli 7 i 8 maja 1915 r. zlokalizowany we wschodniej części wsi
  • Inne – ogród dworski z pięknymi drzewami i aleją grabową; obelisk z piaskowca (wys. ok. 2,30 m) z napisami w czterech rzędach: I-tu cnota dobroć-jest uwińczona-przez wdzięczne-serca-niech będzie-czczona; II-dn. 22 czerwca-roku 1815-Cyprian-Romer-tu-uwieńczony-przez zonę-i dzieci swe-wielbiony-błogosław-Boże-świetne kroki-jego-a na wieczne wieki-złóż sławę-na niego; III-ten kolos jest-dla Ciebie-o mężu-kochany-ręką miłości-na wieczność-zdziałany; IV-1893 R. P. – december

Z miejscowością wiąże się także pewna miejscowa historia-przypowiastka, która głosi, że kiedy po przysłowiową babcię przyszła śmierć, babcia zaczęła wołać: –Bież dziadka bież dziadka.. i tak powstała Bieździadka.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5966
  2. ↑ Raport o stanie gminy w 2020. Stan ludności na 31.12.2020 s. 5.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 65 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis, II 288.
  7. ↑ „Opis powiatu jasielskiego”. Władysław Sarna, Jasło 1908, s. 523–538.
  8. ↑ a b c „Tapiserie z Bieździadki – manufaktury Aleksandra Romera czynnej w latach ok. 1760-1772”. Agnieszka Bender, w: „Kresy południowo-wschodnie. Historia i tradycja”. rok I, zeszyt I, 2003.
  9. ↑ Stanisław Tomkowicz, Fabryka gobelinów w Bieździadce (1760-1790) – Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, t. 5, Kraków 1896, s. CXXVI-CXXVII.
  10. ↑ Andrzej Kozioł Lechowski, Parafia Bieździedza w ciągu dziejów. Dokumenty i źródła, Rzeszów 1997, s. 39.
  11. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 12, 110.
  12. ↑ Baza właścicieli i dóbr ziemskich. Stanisław Romer. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2016-07-24].
  13. ↑ Historia. biezdziedza-regionalna.strefa.pl. [dostęp 2016-07-24].
  14. ↑ Dziennik urzędowy. Wykaz posiadaczy dóbr tabularnych uprawionych do wyboru posłów w ciele wyborczym posiadaczy większych majętności byłego obwodu Żółkiewskiego, Samborskiego i Tarnowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1159, nr 198 z 28 sierpnia 1872. 
  15. ↑ Strona elitadywersji.org. Zrzutowisko „Jaskółka”.
  16. ↑ Zrzutowisko L.dz. 5402/44 (7 km na płn. od Jasła) w kartotece Oddziału VI Sztabu NW figurowało pocz. pod nr 420, od 30 kwietnia 1944, pod nr 140, [w:] Mroczkowski K., Operacje zrzutowe lotnictwa aliantów zachodnich i funkcjonowanie zrzutowisk AK na terenie dystryktu krakowskiego i galicyjskiego w latach 1941–1944 (praca doktorska) Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2007, s. 107.
  17. ↑ Grzywacz-Świtalski Ł., Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971, s. 178–182.
  18. ↑ a b Op.cit., s. 108.

Bibliografia edytuj

  • Agnieszka Bender, Tapiserie z Bieździadki – manufaktury Aleksandra Romera czynnej w latach ok. 1760-1772, w: „Kresy południowo-wschodnie. Historia i tradycja”. rok I, zeszyt I, 2003.
  • Julian Pagaczewski, Gobeliny polskie. Kraków 1929.
  • Elżbieta Pohorska, Badania wałów ziemnych w Bieździadce. Materiały i sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1973–1975. Rzeszów 1979.
  • Stanisław Tomkowicz, Fabryka gobelinów w Bieździadce. Kraków 1891.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bieździadka&oldid=72672692”