Inowłódz
Inowłódz – miasto w Polsce, położone w Dolinie Białobrzeskiej, w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Inowłódz[4]. Inowłódz znajduje się w historycznej ziemi łęczyckiej. Leży nad rzeką Pilicą. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 48 oraz 
Łódzka Magistrala Rowerowa (odcinek W–E).
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kościół pw. św. Idziego | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Data założenia |
X wiek | ||
| Prawa miejskie |
1370–1870, od 2024 | ||
| Burmistrz |
Bogdan Kącki | ||
| Powierzchnia |
15,6626[1] km² | ||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
44 | ||
| Kod pocztowy |
97-215[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
ETM | ||
Położenie na mapie gminy Inowłódz  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego  | |||
 51°31′37″N 20°13′17″E/51,526944 20,221389
| |||
| TERC (TERYT) |
1016054 | ||
| SIMC |
0540989[4] | ||
Urząd miejski ul. Spalska 297-215 Inowłódz | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Inowłódz uzyskał lokację miejską przed 1370 rokiem[5]. W końcu XVI wieku był miastem królewskim w tenucie inowłodzkiej w powiecie brzezińskim województwa łęczyckiego[6]. Został pozbawiony praw miejskich 31 maja 1870 i włączony do gminy Lubochnia w powiecie rawskim[7]. W latach 1924–1954 siedziba nowej wiejskiej gminy Inowłódz[8], 1954–1972 gromady Inowłódz[9], a od 1973 reaktywowanej gminy Inowłódz[10]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa piotrkowskiego, od 1999 w powiecie tomaszowskim w województwie łódzkim. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta[1].
Historia edytuj
_place_where_the_inhabitants_of_Inow%C5%82%C3%B3dz_were_murdered_by_the_occupying_German_authorities_as_part_of_collective_responsibility,_February_9,_1944.jpg)
Osada w miejscu obecnego Inowłodza istniała w X wieku. Inowłódz jest wzmiankowany w dokumencie z 1145, z którego wynika, że już wówczas istniał w miejscowości kościół (ob. kościół filialny pw. św. Idziego), ufundowany przez Władysława Hermana w 1086[11]. Prawa miejskie otrzymał w połowie XIV wieku od króla Kazimierza Wielkiego, wówczas to wzniesiono również zamek inowłodzki, mający bronić północnej granicy Małopolski oraz strzec brodu na rzece Pilicy[12].
Inowłódz pełnił wówczas funkcję ważnego grodu granicznego – usytuowany był na lewym brzegu Pilicy, jako centralny gród regionu, który określono mianem „cypla inowłodzkiego”, pomiędzy północno-zachodnim Sandomierskim i Mazowszem Rawskim. Co do przynależności terytorialnej inowłodzkiego mediewiści są odmiennych zdań. Teza o przynależności do Mazowsza wydaje się prawdopodobna tylko dla okresu zmian w połowie XI w. Od połowy XII w. powstała zależność od stolicy łęczyckiej. Inowłódz, wraz z okolicznymi miejscowościami: Glinnik, Małecz, Lubochnia, Glina, Sadykierz i Wola Małecka, Rzeczyca (Tarnowska), znalazł się w obrębie księstwa łęczyckiego prawdopodobnie już za czasów Kazimierza I Kujawskiego[13][14].
Miejscowy zamek do połowy XVII wieku był rezydencją kasztelanii inowłodzkiej. W 1655 podczas potopu wojska Stefana Czarnieckiego pokonały w bitwie pod Inowłodzem wojska szwedzkie. Inowłódz aż do czasu rozbiorów był miastem królewskim. Prawa miejskie utracił w wyniku represji po powstaniu styczniowym w 1870. Niedługo potem nastąpił rozwój miejscowości, związany z odkryciem właściwości leczniczych wód mineralnych – źródła żelaziste, wapniowo-magnezowe, borowiny oraz miejscowego mikroklimatu. Podjęto próbę utworzenia uzdrowiska. Ponowny rozwój przerwała jednak I wojna światowa.
Zabytki edytuj
- Kościół filialny pw. św. Idziego z XII wieku;
- Ruiny zamku Kazimierza Wielkiego z XIV wieku;
- Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XVI wieku;
- Synagoga z XIX wieku.
- Cmentarz żydowski w Inowłodzu
Inowłódz w filmie edytuj
Inowłódz i okolice służyły jako plener dla polskich filmów i seriali, m.in.:
- Popioły (1965, reż. Andrzej Wajda),
- Czterej pancerni i pies (1966–1970, reż. Konrad Nałęcki),
- Pan Wołodyjowski (1969, reż. Jerzy Hoffman),
- Jak rozpętałem drugą wojnę światową (1969, reż. Tadeusz Chmielewski),
- Bolesław Śmiały (1971, reż. Witold Lesiewicz),
- Hubal (1973, reż. Bohdan Poręba),
- Najważniejszy dzień życia – odc. 3: Strzał (1974, reż. Sylwester Szyszko),
- Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982, reż. Janusz Majewski),
- Przyłbice i kaptury (1985, reż. Marek Piestrak),
- Sławna jak Sarajewo (1987, reż. Janusz Kidawa),
- Kanclerz (1989, reż. Ryszard Ber),
- Korona królów (2018, reż. Wojciech Pacyna)[15].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Dz.U. 2023 poz. 1472.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 365 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65.
- ↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77)
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr , poz. 16
- ↑ Uchwała Nr 37/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu rawskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
- ↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
- ↑ Inowłódz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom III, s. 292.
- ↑ Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Łodzi, Łódź 1992.
- ↑ Jacek Ladorucki, Tomasz Stolarczyk, O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, 117-129 (cytowana informacja: s. 120) [zarchiwizowane].
- ↑ Ryszard Rosin, Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304.
- ↑ Korona królów w bazie filmpolski.pl
Bibliografia edytuj
- Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Łodzi, Łódź 1992.
Linki zewnętrzne edytuj
- Lokalny Portal Informacyjny Nasz Inowłódz
- Portal Gminy Inowłódz
- Historia Żydów w Inowłodzu na portalu Wirtualny Sztetl
- O źródłach leczniczych w Inowłodzu na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego Oddział Świętokrzyski
- Artykuł o Inowłodzu na turystyka.gazeta.pl. turystyka.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-02)].
- Inowłódź, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 292.
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona