Wikipedia

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy – kościół położony w Bydgoszczy przy Placu Wolności, którego patronami są św. Piotr i św. Paweł.

Kościół św. Piotra i Pawła w Bydgoszczy
A/62 z dnia 5.10.1971[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół na Placu Wolności
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy

Wezwanie

św. Piotr i św. Paweł

Wspomnienie liturgiczne

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Piotra i Pawła w Bydgoszczy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Piotra i Pawła w Bydgoszczy”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Piotra i Pawła w Bydgoszczy”
Ziemia53°07′36″N 18°00′17″E/53,126667 18,004722
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Kościół na Placu Wolności w 1900 roku
Front kościoła od ul. Gdańskiej
Ołtarz główny z obrazem Maksymiliana Piotrowskiego

Historia edytuj

Kościół zbudowano w latach 1872–1878[2] według projektu architekta Fryderyka W. Adlera z przeznaczeniem na zbór ewangelicki pod wezwaniem św. Pawła[3]. Pracami budowlanymi kierował miejski radca budowlany Heinrich Grüder[4]. Profilowane cegły i terakotę do wystroju elewacji frontowej sprowadzono z Charlottenburga. Prezbiterium i zakrystię zdobiły witraże ufundowane przez cesarza Wilhelma I wykonane przez Cesarski Instytut Witrażowy w Berlinie[5]. Kościół otrzymał również ogrzewanie podłogowe (z umieszczonym pod prezbiterium kotłem gazowym, dwiema nagrzewnicami oraz kanałami rozprowadzającymi ciepło) oraz oświetlenie składające się z ok. 200 lamp gazowych. Świątynia otrzymała organy, wyprodukowane w znanej firmie Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą[6].

Do 1945 był on miejscem liturgii obrządku ewangelicko-augsburskiego. 3 września 1939 podczas bydgoskiej „Krwawej Niedzieli” z jego wieży strzelali dywersanci niemieccy do wycofujących się oddziałów Wojska Polskiego. Kościół został poważnie uszkodzony w okresie działań wojennych, zarówno w 1939, w czasie niemieckiej dywersji, jak i w 1945, w okresie wyzwalania miasta.

Dnia 2 lutego 1945 nastąpiło przejęcie kościoła przez kościół katolicki i jego poświęcenie przez ks. Jana Konopczyńskiego (dzień święta Ofiarowania Pańskiego (Matki Bożej Gromnicznej). Służył on wtedy jako kościół pomocniczo-szkolny i był administrowany przez parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa. Dekretem z 24 sierpnia 1946 podpisanym przez kard. Augusta Hlonda została erygowana, a z dniem 1 października rozpoczęła działalność parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.

W czasach stalinizmu niewiele brakowało, aby świątynia została rozebrana, podobnie jak Teatr Miejski. Pretekstem dla władz było uszkodzenie wskutek działań wojennych w roku 1945. Pociski artyleryjskie przebiły strop u fasady kościoła, zdemolowały organy oraz naruszyły wieżę. Tymczasowa Rada Miejska Bydgoszczy 19 kwietnia 1945 podjęła uchwałę o likwidacji obiektu i jego zburzeniu. Wobec stanowczego sprzeciwu społecznego, władza miejska zasugerowała przekazanie świątyni dla potrzeb Kościoła Garnizonowego, co ułatwiłoby zamiar (w uzgodnieniu z władzami wojskowymi) jej zburzenia. Dopiero w czerwcu 1947 zamiaru zaniechano, bowiem udało się ujawnić tajny plan, że na miejscu wyburzonego kościoła miał stanąć pomnik Józefa Stalina. Do rozbiórki nie doszło dzięki zdecydowanej postawie parafian, proboszcza Stanisława Wiśniewskiego oraz pełnemu poparciu hierarchii kościelnej. Całkowity remont organów, naprawa okien i uszkodzonych witraży oraz okaleczeń ścian nastąpiły w październiku 1947 dzięki zbiórkom pieniężnym.

Przystosowanie wnętrza kościoła dla potrzeb parafialnych nastąpiło w latach 1949–1957, a uzupełnienie wyposażenia w latach 1966–1967. Wielki ołtarz wykonano według projektu artysty rzeźbiarza Sylwestra Fryski. Umieszczono w nim „Madonnę Niepokalanego Poczęcia NMP” pędzla M.A. Piotrowskiego z ok. 1854, który pochodzi z dawnego kościoła pojezuickiego zburzonego przez hitlerowców w 1940. W 1957 kościół otrzymał bogatą polichromię, a w 1966 umieszczono w ołtarzu ofiarnym obraz „Wieczerzy Pańskiej” oraz figury św. Piotra i Pawła, dzieła artystów rzeźbiarzy Mikulskiego i Mrówczyńskiego. W latach 90. XX w. przeprowadzono remont generalny wieży oraz umieszczono w niej witraże.

W 2014 przeprowadzono prace konserwatorskie witraży znajdujących się w kopule kościoła, których stan zagrażał już bezpieczeństwu dookoła świątyni. Podobne prace wykonano wcześniej przy witrażach ponad chórem muzycznym, witrażach w wieży oraz oknach witrażowych na poziomie przyziemia.

8 marca 2018 wichura spowodowała zerwanie części elementów blaszanego pokrycia dachu[7]. W rezultacie, w końcu 2019, podjęto prace nad przywróceniem pierwotnego pokrycia dachu, tj. zastąpienia ocynkowanej blachy dachówką[8]. Ponadto w 2019 uzyskano dotacje na prace konserwatorskie ambony i balasek przy prezbiterium.

Architektura edytuj

Kościół zbudowany został zewnętrznie w stylu eklektycznego neogotyku z elementami romanizującymi, natomiast wyposażenie wnętrza jest neobarokowe. Jest najbardziej złożoną architektonicznie świątynią neośredniowieczną w Bydgoszczy[9]. Obiekt założono na planie krzyża łacińskiego, z rozbudowaną częścią wschodnią i wysoką wieżą od zachodu. Korpus świątyni jest jednonawowy z transeptem, o ramionach zamkniętych trójbocznie, z analogicznie zamkniętym prezbiterium. Wnętrze świątyni mieści 2500 osób.

Charakterystyczną cechą architektoniczną kościoła jest kopuła na ośmiobocznym tamburze. Wieża zwieńczona iglicą z portalem klasycyzująco-neoromańskim (iglicą z krzyżem na kuli). Na wieży umieszczono trzy dzwony, z których do dziś zachował się jeden, odlany w 1876 roku. Kościół jest oszkarpowany, elewacje zdobione są ceglanymi fryzami i gzymsami, a otwory okienne zamknięte półkoliście. W przyziemiu wieży znajduje się kruchta z bogato zdobionym, uskokowym portalem. W ramionach transeptu i zachodnim przęśle nawy znajduje się rozległy chór.

Wewnątrz świątyni znajdują się sklepienia krzyżowo-żebrowe, a na skrzyżowaniu nawy i transeptu kopulaste. Na łuku tęczowym zachowany napis Siehe, ich bin bei Euch alle tage bis an der Welt Ende Mat. (pol. Będę z Wami przez wszystkie dni aż do skończenia świata. Mt). Warto zwrócić uwagę na wysokiej klasy ceramiczne detale elewacji, co dotyczy generalnie pruskich reprezentacyjnych budynków sakralnych i municypalnych wzniesionych w Bydgoszczy w II połowie XIX i na początku XX wieku.

Wyposażenie edytuj

Ołtarz edytuj

W neobarokowym ołtarzu głównym znajdują się:

Ołtarz ten został wyrzeźbiony w 1957 roku przez bydgoskiego rzeźbiarza Sylwestra Fryskę[10].

Organy edytuj

Osobny artykuł: Organy Wilhelma Sauera w kościele parafialnym pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy.

W kościele mieszczą się 42-głosowe organy zbudowane przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą w 1877 r. 16 października 2007 r. instrument wraz z całym wyposażeniem kościoła został wpisany do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego.

Polichromie edytuj

W świątyni znajduje się bogato zdobiona polichromia wykonana w 1957 r. przez artystów malarzy Władysława Drapiewskiego z Pelplina i Leona Drapniewskiego z Poznania.

Galeria edytuj

  •  
    Na starej pocztówce
  •  
    Front od ul. Gdańskiej
  •  
    Tył z Fontanną Potop
  •  
    Portal
  •  
    Nocą
  •  
    Krzyż wieńczący wieżę
  •  
    Wnętrze
  •  
    Empora, organy
  •  
    Kopuła
  •  
    Polichromie

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-10-12].
  2. ↑ w historii kościoła umieszczonej w kruchcie jako datę zakończenia budowy podaje się rok 1876
  3. ↑ Kaczmarczyk Henryk. Parafia pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła. [w.] Kalendarz Bydgoski 1997
  4. ↑ Derkowska-Kostkowska Bogna: Miejscy radcy budowlani w Bydgoszczy w latach 1871-1912. [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 12. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy 2007. ISSN 1427-5465
  5. ↑ Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  6. ↑ Urbański Dawid: Plac Wolności. [w:] Kalendarz Bydgoski 2012
  7. ↑ Wichura zniszczyła dach kościoła na pl. Wolności. Potrzebna była pomoc strażaków
  8. ↑ Plac Wolności. Szpetne blachy znikają z dachu zabytkowego kościoła. Będzie dachówka
  9. ↑ Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008
  10. ↑ w historii kościoła umieszczonej w kruchcie nazwisko podaje się w wersji Stanisław Kryska

Bibliografia edytuj

  • Jerzy Derenda. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  • Henryk Kaczmarczyk. Parafia pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła. [w:] Kalendarz Bydgoski 1997
  • Inga Kuberska: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. In. Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
  • Krystyna Parucka. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008.
  • Bogumił Rogalski. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. In. Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Świętych_Apostołów_Piotra_i_Pawła_w_Bydgoszczy&oldid=73132697”