Tomasz More

Thomas More (wym. /ˈtɒməs ˈmɔː/), forma spolszczona Tomasz More, Morus (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) – angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów i kanclerz królewski, tercjarz franciszkański (OFS), męczennik chrześcijański czczony przez anglikanów, święty Kościoła katolickiego.

Święty
Tomasz More OFS

kanclerz Anglii męczennik
Portret Thomasa More'a autorstwa Hansa Holbeina Młodszego z 1527
Data i miejsce urodzenia	7 lutego 1478 Londyn (Królestwo Anglii)
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1535 Londyn
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	1886 Rzym przez Leona XIII
Kanonizacja	1935 Rzym przez Piusa XI
Wspomnienie	22 czerwca
Patron	mężów stanu i polityków, Katholische junge Gemeinde (KjG)
Szczególne miejsca kultu	Canterbury (tam pochowano jego głowę)

Życiorys

Młodość i kariera

Thomas More urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Choć interesowały go nauki humanistyczne, które studiował na uniwersytecie oksfordzkim, ojciec (londyński sędzia) skłonił go, by je przerwał i podjął studia prawnicze. Przez cztery lata mieszkał u londyńskich kartuzów. Porzuciwszy życie zakonne, został świeckim tercjarzem franciszkańskim i wkrótce założył rodzinę. Jego żona, Jane Colt, urodziła czwórkę dzieci, niestety wcześnie zmarła. Jego drugą żoną była Alicja Middleten.

Po ukończeniu studiów, mając 24 lata, został najpierw biegłym i uznanym adwokatem, a następnie (w wieku 26 lat) posłem do parlamentu w czasach panowania Henryka VII.

Narażając się jako poseł królowi Henrykowi VII w 1504, wycofał się z życia politycznego i udał do Europy. Dał się tam poznać jako humanista i pisarz. Przebywał na uniwersytetach w Lowanium (Leuven) i Paryżu.

Od 1517, już po śmierci Henryka VII (zm. 1509), Thomas powrócił do działalności publicznej – był dyplomatą i doradcą królewskim Henryka VIII. Otrzymał tytuł szlachecki i został członkiem Izby Lordów. W 1520 był jej skarbnikiem, a w 1523 przewodniczącym. W latach 1529–1532 był kanclerzem Anglii.

Thomas był przyjacielem Erazma z Rotterdamu, który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty. Później stosunki między nimi się ochłodziły, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.

Rozwód Henryka VIII

Kanclerz Thomas Wolsey, arcybiskup Yorku, nie zdołał doprowadzić do unieważnienia małżeństwa króla z Katarzyną Aragońską, o które zabiegał Henryk VIII, i był zmuszony zrezygnować z urzędu w roku 1529. Henryk mianował More’a następcą Wolseya, gdyż najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z jego poglądów. Jako człowiek religijny oraz dobrze obeznany z prawem kościelnym, More uważał, że unieważnienie małżeństwa leży w gestii jurysdykcji papieskiej.

Ponieważ papież Klemens VII był zdecydowanie przeciwny rozwodowi króla, Henryk mianował się głową Kościoła Anglii. Jedynie duchowni musieli złożyć przysięgę supremacji, w której deklarowali, że król stanowi głowę Kościoła. More, jako człowiek świecki, nie musiałby jej składać, lecz wolał zrzec się urzędu kanclerza 16 maja 1532 roku, niż kontynuować służbę u króla. Początkowo udało mu się uniknąć sprawy o zdradę stanu, ale w roku 1534 parlament uchwalił ustawę o sukcesji, która zawierała przysięgę, wymagającą uznania ewentualnych dzieci Henryka i Anny Boleyn za prawowitych potomków oraz odrzucenia „wszelkiej obcej zwierzchności, księcia czy monarchy”.

Śmierć

Podobnie jak przysięga supremacji, obowiązywała ona nie wszystkich obywateli, tylko tych, których specjalnie zawezwano, to znaczy piastujących urzędy państwowe oraz podejrzanych o zdradę. W kwietniu 1535 roku More został poproszony o złożenie tej przysięgi, a kiedy odmówił, uwięziono go w Tower of London, gdzie nadal pisał. Konsekwentnie milczał, co zgodnie z prawem uważane było za zgodę bez krzywoprzysięstwa.

Został osądzony, skazany i ścięty na Tower Hill w dniu 6 lipca 1535. Ostatnie jego słowa to: „Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga”. Jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim przez miesiąc, potem odzyskała ją jego córka, Margaret Roper.

Poglądy i dzieła

Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516), przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów Morusa, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę tejże Europy. Thomas More stworzył wizję idealnego państwa i systemu społecznego, którą opisał w Utopii.

Jedną z cech charakterystycznych dzieł Thomasa jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem) lub stylizacji. Ponadto More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia, co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.

More był również autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował reformatorów religijnych, od Williama Tyndale, Christophera St. Germaina po Marcina Lutra. Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów.

Kult

Thomas More został beatyfikowany w 1886 przez papieża Leona XIII. Kanonizacji dokonał Pius XI w 1935 roku.

W Kościele katolickim św. Tomasz wspominany jest razem ze św. Janem Fisherem w dniu 22 czerwca, natomiast u anglikanów Dzień Pamięci przypada na 6 czerwca.

W 2000 Jan Paweł II ogłosił go patronem mężów stanu i polityków, jest również patronem niemieckiej katolickiej organizacji dzieci i młodzieży (niem.) Katholische junge Gemeinde (KjG).

Thomas More w kulturze masowej

• Oto jest głowa zdrajcy – filmowa adaptacja sztuki o Thomasie Morze
• Dynastia Tudorów – w rolę Thomasa More’a wcielił się Jeremy Northam
• Wolf Hall – serial telewizyjny na podstawie powieści Hilary Mantel. Thomasa More’a zagrał Anton Lesser
• Hiszpańska Księżniczka – serial telewizyjny na podstawie książek Philippy Gregory. Thomasa zagrał Andrew Buchan.

Zobacz też

• Czterdziestu męczenników Anglii i Walii
• Kult świętych
• Wstawiennictwo świętych
• Święci i błogosławieni rodziny franciszkańskiej

Bibliografia

• Tomasz More (Morus). DEON.pl z inicjatywy SJ i Wydawnictwa WAM. [dostęp 2013-01-28].
• Marek Wójtowicz SJ: Św. Tomasz Morus – męczennik sumienia. DEON.pl. [dostęp 2013-01-28].
• Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008, s. 505–507. ISBN 978-83-7201-353-8. [dostęp 2013-01-29].

Linki zewnętrzne

• List Apostolski Jana Pawła II o ogłoszeniu św. Tomasza Morusa Patronem rządzących i polityków – opoka.org.pl
• Center for Tomas More Studies (ang.)
• DominicD. Baker-Smith DominicD., Thomas More, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 19 marca 2014, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.).