Wikipedia

Torpedowce typu Trat

Torpedowce typu Trat – syjamskie torpedowce z lat 30. XX wieku i okresu II wojny światowej. W latach 1935–1937 we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell'Adriatico w Monfalcone zbudowano dziewięć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Królewskiej Marynarki Wojennej Syjamu w latach 1936–1937 i wzięły udział w wojnie francusko-tajlandzkiej, ze stratą dwóch okrętów. Pozostałe jednostki zostały w latach 60. przebudowane na ścigacze okrętów podwodnych, a ze służby wycofano je w latach 1975–1977. Jeden z okrętów został odrestaurowany i ustawiony na lądzie jako pomnik we wrześniu 1980 roku.

Torpedowce typu Trat
Ilustracja
Zachowany torpedowiec „Chumphon” jako pomnik
Kraj budowy

 Włochy

Użytkownicy

 Tajlandia

Stocznia

CRDA, Monfalcone

Wejście do służby

1936-1937

Wycofanie

1941-1977

Zbudowane okręty

9

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 318 ton
pełna: 470 t

Długość

68 metrów całkowita
67 m na KLW

Szerokość

6,45 m

Zanurzenie

maksymalne: 2,8 m
średnie: 2,15 m

Napęd

2 zespoły turbin parowych Parsonsa o łącznej mocy 8800 KM
2 kotły Yarrow
2 śruby

Prędkość

31 węzłów

Zasięg

1700 Mm przy prędkości 15 węzłów

Załoga

70

Uzbrojenie

3 działa kal. 76 mm (3 x I)
2 działka plot. kal. 20 mm (2 x I)
4 km kal. 8 mm (4 x I)
6 wt kal. 450 mm (2 x II, 2 x I)

Projekt i budowa edytuj

Dwa pierwsze torpedowce typu Trat[a] zamówione zostały przez Syjam[b] we włoskiej stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico (CRDA) w Monfalcone w 1933 roku[1][c]. Budowę drugiej serii siedmiu okrętów zlecono stoczni w lipcu 1935 roku, za kwotę 3 900 000 bahtów (ok. 350 000 £)[1]. Projekt jednostek był oparty na konstrukcji austro-węgierskich pełnomorskich torpedowców typu Tb 98 M z okresu I wojny światowej, które zostały zbudowane w tej stoczni (ówcześnie znanej pod nazwą Cantieri Navale Triestino)[1]. W porównaniu do swych protoplastów sprzed 20 lat nowe okręty miały większe wymiary i nowocześniejszą sylwetkę, a także część rozwiązań konstrukcyjnych zaczerpniętych z nowocześniejszych włoskich torpedowców typów Orsa i Spica[1]. Na okrętach zamontowano uzbrojenie produkcji brytyjskiej firmy Vickers-Armstrong[4][5].

Wszystkie okręty typu Trat zbudowane zostały w stoczni CRDA w Monfalcone[2]. Stępki okrętów położono w latach 1935–1936, zostały zwodowane w latach 1935–1937, a do służby w Królewskiej Marynarce Wojennej Syjamu przyjęto je w latach 1936–1937[6][7]. Jednostki otrzymały numery taktyczne 11–13, 21–23 i 31–33 oraz nazwy nadmorskich prowincji Syjamu[6][7].

Okręt Stocznia Początek budowy Wodowanie Wejście do służby
„Trat” (11) CRDA 9 lutego 1935 25 września 1935 19 marca 1936
„Phuket” (12) 7 marca 1935 26 października 1935
„Pattani” (13) 31 marca 1936 16 października 1936 21 marca 1937
„Surasdra” (21) 16 listopada 1936
„Chanthaburi” (22) 6 czerwca 1936 28 listopada 1936
„Rayong” (23) 16 grudnia 1936
„Chumphon” (31) 7 lipca 1936 11 stycznia 1937
„Chonburi” (32) 22 sierpnia 1936 18 stycznia 1937
„Songkhla” (33) 10 lutego 1937

Dane taktyczno–techniczne edytuj

Okręty były małymi torpedowcami, z klasycznym dla okrętów tej klasy wyglądem: uskokiem pokładu na 1/3 długości kadłuba, piętrową nadbudówką i pojedynczym kominem[4][8]. Długość całkowita wynosiła 68 metrów (67 metrów na konstrukcyjnej linii wodnej), maksymalna szerokość 6,45 metra (6,35 metra na owrężu) i średnie zanurzenie 2,15 metra (maksymalne 2,8 metra)[2][5]. Wyporność standardowa wynosiła 318 ton, konstrukcyjna 363 tony, zaś pełna 470 ton[2][5]. Okręty napędzane były przez dwa zestawy turbin parowych systemu Parsonsa(inne języki) o łącznej mocy 8800 koni mechanicznych (KM), do których parę dostarczały dwa kotły Yarrow[5]. Prędkość maksymalna napędzanych dwiema śrubami jednostek wynosiła 31 węzłów[2][5][d]. Okręty zabierały 102 tony mazutu, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 870 Mm przy prędkości maksymalnej, 1700 Mm przy 15 węzłach i 3500 Mm przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów[4][5]. Autonomiczność wynosiła 3-4 doby[5].

Okręty wyposażone były w sześć wyrzutni torped kalibru 450 mm (18 cali)[e] – dwa podwójne aparaty na śródokręciu oraz dwie pojedyncze na każdej z burt, na wysokości nadbudówki[7]. Torpedy Mark XI miały masę 680 kg (w tym głowica bojowa 211 kg), maksymalną prędkość 40 węzłów i zasięg wynoszący 1370 metrów przy prędkości maksymalnej i 3660 m przy 25 węzłach[7][9]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły trzy pojedyncze działa uniwersalne kalibru 76 mm (3 cale) QF L/50 20 cwt (umieszczone na pokładzie dziobowym, na platformie na śródokręciu i na rufie)[7]. Masa działa z podstawą wynosiła 3 tony, masa zespolonego naboju 7,3 kg, kąt podniesienia lufy od -10 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 750 m/s, donośność maksymalna 9000 metrów (efektywna 5000 metrów), zaś szybkostrzelność 18 strz./min[7]. Broń małokalibrową stanowiły dwa pojedyncze działka automatyczne Oerlikon kal. 20 mm L/70, umieszczone ponad wyrzutniami torpedowymi na śródokręciu[7]. Masa działka bez podstawy wynosiła 68 kg, masa scalonego naboju 86 g, kąt podniesienia lufy od -15 do +90°, prędkość wylotowa pocisku 840 m/s, donośność maksymalna 4400 metrów przy kącie podniesienia 45° (efektywna 915 metrów), zaś szybkostrzelność efektywna 300 strz./min[7]. Dodatkowo na okrętach zamontowano cztery pojedyncze karabiny maszynowe kal. 8 mm L/80[4][7].

Załoga pojedynczego okrętu składała się początkowo z 8 oficerów oraz 62 podoficerów i marynarzy[4][7][f].

Służba edytuj

19 marca 1936 roku, po dwumiesięcznym rejsie, „Phuket” oraz „Trat” przybyły do Syjamu, a kolejnych siedem jednostek opuściło Włochy w połowie kwietnia 1937 roku i przybyło do Bangkoku na przełomie maja i czerwca[7]. 5 października 1938 roku dokonano ponownej uroczystej ceremonii wcielenia okrętów do służby[7]. Torpedowce weszły w skład 1. Dywizjonu 1. Flotylli („Phuket”, „Pattani” i „Surasdra”), 2. Dywizjonu 2. Flotylli („Trat”, „Chanthaburi” i „Chumphon”) oraz 3. Dywizjonu 1. Flotylli („Rayong”, „Chonburi” i „Songkhla”)[7]. Po rozpoczęciu wojny francusko-tajlandzkiej w grudniu 1940 roku oba dywizjony 1. Flotylli przebazowano w rejon archipelagu Ko Chang (w celu ochrony przewidywanego rejonu działań wojennych), a 2. Dywizjon został skierowany w rejon Samut Prakan, w celu ochrony stolicy przed możliwym francuskim desantem[7]. 17 stycznia 1941 roku 3. Dywizjon kotwiczył nieopodal wyspy Ko Chang i został zaskoczony przez okręty francuskiej 7. Grupy Specjalnej[10]. Wywiązała się bitwa, w wyniku której francuskie awiza zatopiły ogniem artylerii „Chonburi” i „Songkhla”[10].

Na przełomie lat 40. i 50. ocalałe jednostki otrzymała nowe numery burtowe (1–7)[7]. Podczas próby przewrotu wojskowego w Bangkoku, 3 lipca 1951 roku w porcie rozgorzały zacięte walki, w wyniku których zostały uszkodzone „Phuket” i „Trat”[11]. W pierwszej połowie lat 60. wszystkie jednostki przebudowano na ścigacze okrętów podwodnych: na każdym zamontowano radar i sonar, usunięto dwie pojedyncze wyrzutnie torped, cztery karabiny maszynowe i wszystkie działa artylerii głównej, które zastąpiono dwoma amerykańskimi działami 76 mm Mark 22 i pojedynczym działkiem przeciwlotniczym Bofors kal. 40 mm Mark 1[12]. Prędkość maksymalna okrętów wynosiła w tym okresie 25 węzłów, spadł też zasięg – do 850 Mm przy 15 węzłach[13]. Na przełomie lat 60. i 70. na czterech jednostkach zdemontowano jeden podwójny aparat torpedowy oraz wszystkie działa kalibru 76 i 20 mm, w zamian montując drugie działko Boforsa[13]. Okręty zostały wycofane ze służby w latach 1975–1976, po czym złomowano je w 1982 roku (z wyjątkiem „Chumphona”, który został odrestaurowany i ustawiony na lądzie jako pomnik w miejscowości Hatsairi (na pozycji 10°23′54,4″N 99°16′45,5″E/10,398444 99,279306) 27 września 1980 roku)[13].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Transkrypcja tajskiej nazwy ตราด według RTGS (ang. Royal Thai General System of Transcriptions)[1], natomiast w większości opracowań anglojęzycznych spotykana jest pisownia „Trad”[2][3].
  2. ↑ Obecnie Tajlandia. Pod nazwą Syjam państwo funkcjonowało do 24 czerwca 1939 roku i w okresie od 8 września 1945 roku do 20 lipca 1949 roku[1].
  3. ↑ Według Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946 oraz Navypedii okręty zamówiono w 1934 roku[2][4].
  4. ↑ Podczas prób przeprowadzonych 30 stycznia 1936 roku „Phuket” osiągnął 32,34 węzła przy przeciążeniu siłowni do 10 000 KM[2][5].
  5. ↑ Brytyjskie torpedy 18-calowe miały faktyczny kaliber 17,72 cala (450 mm)[9].
  6. ↑ Podczas wojny liczebność załogi wzrosła do 98 osób, a później do 123 osób (w tym 11 oficerów)[7].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 110. 
  2. ↑ a b c d e f g Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: 1980, s. 411.
  3. ↑ Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: 1941, s. 440.
  4. ↑ a b c d e f Ivan Gogin: TRAD torpedo boats (1936-1938). Navypedia. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 113. 
  6. ↑ a b Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 111. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 114. 
  8. ↑ Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 112. 
  9. ↑ a b Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
  10. ↑ a b Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 115. 
  11. ↑ Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 116. 
  12. ↑ Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 116–117. 
  13. ↑ a b c Oskar Myszor. Syjamskie torpedowce typu „Trat”. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 41. s. 117. 

Bibliografia edytuj

  • Ivan Gogin: TRAD torpedo boats (1936-1938). Navypedia. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
  • Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2017-06-06]. (ang.).
  • Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
  • Oskar Myszor, Syjamskie torpedowce typu „Trat”, „Okręty Wojenne”, nr specjalny 41, ISBN 978-83-61069-20-1, ISSN 1231-014X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torpedowce_typu_Trat&oldid=71274393”