Wikipedia

Ulica Kapitulna we Wrocławiu

Ulica we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim

Ulica Kapitulna (Kleine Domstrasse[1][2], Kapitelweg[1][2]) – ulica położona we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim, na osiedlu Stare Miasto[3] (obręb ewidencyjny Plac Grunwaldzki), w dawnej dzielnicy Śródmieście[1][4]. Łączy ulicę Kanonia, przy której po północnej stronie rozpościera się teren Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, z placem Katedralnym, przy którym południową pierzeję stanowi archikatedra św. Jana Chrzciciela[1][4][5][6].

ulica Kapitulna
Stare Miasto
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

94 m

Przebieg
Kanonia
Świętego Idziego
Plac Katedralny
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „ulica Kapitulna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Kapitulna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Kapitulna”
51°06′53,614″N 17°02′46,826″E/51,114893 17,046341
Multimedia w Wikimedia Commons
Zespół wschodnich wysp wrocławskich.

Historia edytuj

Historia obszaru, przez który przebiega ulica Kapitulna, nierozerwalnie związana jest z historią katedry wrocławskiej oraz towarzyszącej jej zabudowy, której geneza sięga 1000 roku, a która położona była we wschodnim krańcu grodu na Ostrowie Tumskim, a za nią przy ramieniu rzeki przebiegały fortyfikacje okalające gród[7][8].

Sama ulica wytyczona została w XIV wieku lub nieco wcześniej. Ówcześnie parcele przy ulicy podlegały jurysdykcji kapituły katedralnej. W XVI wieku znajdowały się tu po stronie zachodniej murowane budynki dziekanii, domu wikariuszy, winiarni i domu zakrystianów, a po stronie wschodniej budynki szkieletowe domu subkustosza i szkoła, następnie piekarnia i dom penitencjarzy. Do 1769 roku była ulicą ślepą. Wówczas to wyburzono zabudowę na jednej z posesji w północnej pierzei zamykającej ulicę, co pozwoliło na połączenie z ulicą Kanonia i urządzono tu bramę wałową. W ten sposób droga na północ od ulicy Kanonia, stanowiąca przedłużenie ulicy Kapitulnej, stała się główną aleją urządzonego później ogrodu botanicznego[1].

Na początku XIX wieku wyburzono winiarnię, a na jej miejscu powstał budynek, w którym urządzono Szpital św. Elżbiety, później św. Macieja[1][9]. W latach 1870–1875 wybudowano natomiast kamienicę i zespół warsztatów C. Buhla[10] (pracownia malarska firmy Buhl&Pohs[1]).

Po zniszczeniach wojennych, jakie nastąpiły podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, odbudowa w tym rejonie prowadzona była etapami[1].

Nazwa edytuj

Do 1824 roku ulica była bezimienna[1], później nosiła następujące nazwy własne:

Wcześniejsza nazwa nawiązywała do znajdującej się w pobliżu katedry, podobnie jak nazwa połączonego z ulicą placu Katedralnego, pop. Domplatz[5][11], oraz ulicy Katedralnej, pop. Domstrasse[5][12][13], a wcześnie także całego Ostrowa Tumskiego – Dominsel[14] i położonego w ciągu ulicy Katedralnej Mostu Tumskiego – Dombrücke[15]. Ówcześnie była to wspólna nazwa także dla współczesnej ulicy Kanonia i Świętego Idziego, do 1900 roku[1][2][10][16]. Nazwa ta została po tej dacie zachowana dla ulicy Świętego Idziego[16].

Późniejsze nazwy nawiązują natomiast do wrocławskiej kapituły katedralnej[1][2]. Współczesna nazwa została nadana tej ulicy przez Zarząd Miejski Wrocławia w 1946 roku (okólnik nr 12 z 7.03.1946 r. w sprawie podania do wiadomości dalszych zmian nazw ulic na terenie miasta Wrocławia)[4].

Układ drogowy edytuj

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 94 m[4].

Ulice i place łączące się z ulicą Kapitulną:

Współcześnie samą ulicę, jak i ulice powiązane, przeznaczono dla ruchu pieszego, z dopuszczeniem dojazdu do obiektów wyłącznie dla ich użytkowników, pojazdów specjalnych i dostawczych[20]. Także ciąg pieszy na północ od ulicy Kanonia, stanowiący przedłużenie osiowe ulicy Kapitulnej i główną oś ogrodu botanicznego, został ustanowiony ciągiem pieszo-rowerowym o szerokości nie mniejszej niż 6 m dla którego obowiązuje nawierzchnia kamienna[1][21].

Zabudowa i zagospodarowanie edytuj

Początek ulicy znajduje się na skrzyżowaniu z ulicą Kanonia[4], przy której po północnej stronie zlokalizowany jest teren Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego[6][22][23][24] i budynek administracyjny Instytutu Botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego[6][25]. Pierzeję wschodnią stanowi budynek przy ulicy Kanonia 9[a][26] i dalej mur ogradzający podwórze tej posesji od ulicy. Następnie położony jest budynek przy placu Katedralnym 18, dawna plebania katedralna, obecnie siedziba wicekustosza kapituły katedralnej i kuratora Ostrowa Tumskiego[5][6][27]. Pierzeję zachodnią stanowi budynek przylegający do dawnej kanonii na rogu z ulicą Kanonia i budynek przy ulicy Kapitulnej 4, należących do Domu Generalnego Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa, dawny szpital Świętego Macieja, oraz mur okalający posesję[6][28][29]. Za nimi znajduje się skrzyżowanie z ulicą Świętego Idziego[30]. Następnie położony jest budynek przy placu Katedralnym 19, w którym znajduje się Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna. Koniec ulicy stanowi skrzyżowanie z placem Katedralnym[4][5][31] z niewielkim placykiem przy księgarni[31]. Tu po przeciwnej stronie skrzyżowania znajduje się archikatedra św. Jana Chrzciciela[5][6][7][32][33].

Ochrona i zabytki edytuj

Obszar, na którym położony jest ulica Kapitulna, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Ostrowia Tumskiego i wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tumskiej, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 195 z 15.02.1962 r. oraz A/678/213 z 12.05.1967 r.[34][35]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[36][37]. Również miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego umieszcza ten obszar w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej[38] i określa jako obszar o najwyższych wartościach krajobrazowych[39]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[40]. Ograniczeniom podlega również kształtowanie nawierzchni drogowych, gdyż w całym obszarze ulicy obowiązuje wykonywanie nawierzchni z kostki kamiennej lub klinkierowej w nawiązaniu do historycznych nawierzchni zabytkowych[41].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się przedstawione w tabeli zabytki.

nr[b] obiekt powstanie nr rej.[c] foto
ul. Kanonia
n.d.[d] Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego
zamykający oś widokową ulicy Kapitulnej w kierunku północnym 		zał. 1811 r., projekt 1857 r., lata 1883-1886, 1914 r., lata 1926-1928, 1929 r., odbudowa 1948 r.[6] (1811 r.[42]) nr A/2374/2094 z 5.02.1974[6][22][23][42][24]  
6/8 budynek administracyjny Instytutu Botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego, dawniej: Muzeum Botaniczne
przy skrzyżowaniu w ulicy Kapitulnej z ulicą Kanonia. 		1888 r.[6] (1886 r.[43]) A/1399/530/Wm z dn. 22.12.1993[6][44][43]  
9 budynek
budynek przed jego niezgodnym z prawem wyburzeniem
skrzyżowanie ulicy Kapitulnej z ulicą Kanonia (pierzeja wschodnia tej ulicy) 		ochrona w mpzp[a][26][45]  
ul. Kapitulna
4 kanonia, dziekania katedralna, ob. Dom Generalny Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa
w pierzei wschodniej ulicy Kapitulnej 		XVIII w., ok. 1880 r., 1945 r. zniszczony, 1948 r. rozebrany (pozostały mury obwodowe), l. 1974-1981 odbudowa[6] (XVIII wiek[46]) A/2689/292 z 30.12.1970[6][28][46][29]  
pl. Katedralny
18 plebania, probostwo katedry św. Jana Chrzciciela i mieszkania wikariuszy, ob. siedziba wicekustosza kapituły katedralnej i kuratora Ostrowia Tumskiego
elewacja zachodnia budynku jest częścią pierzei wschodniej ulicy Kapitulnej 		XVIII w., pocz. XIX w., odb. l. 1949-1956, XX/XXI w.[6] (pocz. XIX wieku[47]) A/2900/58 z dn. 25.01.1962[6][27][47][48]  
n.d. Archikatedra św. Jana Chrzciciela
zamykająca oś widokową ulicy Kapitulnej w kierunku południowym 		wzm. ok 1000 r., l. 1149-1198, l. 1244-1272, XIV w., 1416 r., 1580 r., odb. l. 1669-1671, przeb. l. 1671-1732, l 1873-1875., pocz. XX w., zniszczona 1945 r., odb. l. 1946-1951[6] (XIII-XIX w., po 1945[34]) A/5352/2 z 25.11.1947 oraz
42 z 26.10.1961[6][7][32][34][33] 		 

Oprócz wyżej wymienionej ochrony wskazuje się także konieczność zachowania ogrodu ozdobno-warzywnego przy klasztorze wraz z układem i detalami architektonicznymi oraz postuluje się objąć wpisem do ewidencji zabytków znajdujących się na posesji reliktów zabudowy oraz piwnicy pod podwórzem[29].

Wrocławskie krasnale edytuj

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie zamontowano również dwie figurki wrocławskich krasnali.

nazwa miejsce sąsiedztwo foto
Trisomek ulica Kapitulna 4 przy Klubie Środowiskowym „Pozytywka” dla dzieci z zespołem Downa[49]
Dom Generalny Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa 		 
Wrocławiak plac Katedralny 19 przy Księgarni Archidiecezjalnej[50]
skrzyżowanie z Ulicą Kapitulną 		 

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zapisano postulat o wpis budynku przy Ulicy Kanonia 9 do rejestru zabytków[45]. Jednakże taka forma ochrony, jak o różne formy ochrony całego obszaru Ostrowa Tumskiego, okazały się niewystarczające i budynek w 2010 r. bez stosownych pozwoleń został wyburzony, a następnie od 2012 roku rozpoczęto jego odbudowę w zbliżonej do pierwowzoru formie[26].
  2. ↑ "Nr" w tabeli zabytków oznacza numer budynku w rejestrze budynków, odpowiadający także pocztowemu numerowi adresowemu.
  3. ↑ "Nr rej." w tabeli zabytków oznacza numer i datę wpisu w rejestrze zabytków.
  4. ↑ Adres administracyjny Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego – ulica Henryka Sienkiewicza 23 we Wrocławiu, zajmuje obszar na północ od ulicy między ulicą Sienkiewicza a ulicą Kanonia[6][23][42].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Harasimowicz 2006 ↓, s. 345-346 (Kapitulna).
  2. ↑ a b c d e f g h Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 77 (Kapitelweg).
  3. ↑ Rada Miejska Wrocławia 2016 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1641.
  5. ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 359 (Katedralny).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q SIP 2018 ↓, GEZ.
  7. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 358-359 (Katedra św. J.Ch.).
  8. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 252-253 (Gród na O.T.).
  9. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 873 (Szpital św. Macieja).
  10. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 344 (Kanonia).
  11. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 35 (Domplatz).
  12. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 359 (Katedralna).
  13. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 35 (Domstr.).
  14. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 35 (Dominsel).
  15. ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 35 (Dombrücke).
  16. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 886-887 (św. Idziego).
  17. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1639.
  18. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4828.
  19. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1694.
  20. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 21.
  21. ↑ Uchwała RMWr 2013 ↓, §30 ust. 3 pkt 4 i 5.
  22. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 613-614 (Ogr. Botaniczny UWr.).
  23. ↑ a b c GEZ 2018 ↓, poz. 7839.
  24. ↑ a b Uchwała RMWr 2013 ↓, §30.
  25. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2737.
  26. ↑ a b c Torz 2012 ↓.
  27. ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 2960.
  28. ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 2740.
  29. ↑ a b c Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 19-20.
  30. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4439.
  31. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 23 pkt 3.
  32. ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 2951.
  33. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 24.
  34. ↑ a b c NID 2017 ↓, s. 206.
  35. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 5.
  36. ↑ NID 2013 ↓.
  37. ↑ MP 1994 ↓.
  38. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §5-6, 9, 11.
  39. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §12 ust. 2 pkt 1.
  40. ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
  41. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 2.
  42. ↑ a b c NID 2017 ↓, s. 210.
  43. ↑ a b NID 2017 ↓, s. 219.
  44. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 7837.
  45. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 27 pkt 1 lit. c.
  46. ↑ a b NID 2013 ↓, s. 219.
  47. ↑ a b NID 2017 ↓, s. 220.
  48. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 27 pkt 1 lit. b.
  49. ↑ krasnale.pl 2018 ↓, trisomek.
  50. ↑ krasnale.pl 2018 ↓, wrocławiak.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Kapitulna_we_Wrocławiu&oldid=68628197”