Władcy Bułgarii

lista w projekcie Wikimedia
Bułgaria
Godło Bułgarii
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Bułgarii

Wikiprojekt Polityka

Tytulatura edytuj

W ciągu ponad tysiąca trzystu lat istnienia państwa bułgarskiego na Bałkanach (od 681 r.) władcy tego państwa posługiwali się kilkoma różnymi tytułami.

Pierwsi władcy tzw. pierwszego państwa bułgarskiego, począwszy od Asparucha aż do Presjana włącznie posługiwali się typowym dla tureckojęzycznych ludów Azji Środkowej tytułem chana.

W związku z przyjęciem chrześcijaństwa przez Borysa, syna i następcę Presjana (połowa IX w.), zmienia się także tytulatura. Choć sam Borys bywa czasem w literaturze historycznej nazywany chanem, określenia tego stosuje się w zasadzie tylko w stosunku do pierwszego okresu jego rządów. Po przyjęciu chrztu, oraz przybraniu chrześcijańskiego imienia Michał, Borys zdobywa dla siebie prawo posługiwania się tytułem książęcym. Tytułu tego używa się także w stosunku do Władimira Rasate oraz częściowo Symeona.

Symeon, początkowo książę Bułgarii, w 924 r. uzyskał dla siebie uznanie w Bizancjum tytułu cara, który nominalnie był równy cesarzowi Bizancjum. Tytułu tego używa się w stosunku do wszystkich następców Symeona na tronie bułgarskim. Wyjątki są nieliczne, należy do nich przede wszystkim Kałojan (11971207), który koronowany według obrządku zachodniego przez papieskiego legata posługiwał się tytułem króla. Zwykle jednak w publikacjach i opracowaniach Kałojan, zgodnie z bułgarską terminologią, również nazywany jest carem. Carami są również wszyscy pozostali władcy drugiego państwa bułgarskiego, panujący aż do 1396 r.

Po odzyskaniu przez Bułgarię niepodległości w 1878 r., władzę w kraju, oficjalnie nazywanym Księstwem Bułgarii, objął Aleksander I Battenberg (panował 18791886), posługujący się tytułem księcia. Księciem był również jego następca, Ferdynand I Koburg, od początku swych rządów aż do roku 1908, kiedy to oficjalnie proklamowano wskrzeszenie carstwa.

Były premier Bułgarii (w latach 2001–2005) Symeon Sakskoburggotski, będący jako dziecko carem przez trzy lata (19431946), nigdy oficjalnie z tego tytułu nie zrezygnował, choć się nim już nie posługuje.

Chanat edytuj

Dynastia Dulo edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
1 Asparuch   ok. 640 701 681 701 Kubrat
?
2 Terweł ? ok. 718 701 ok. 718 Asparuch
?
3 Kormesij ? ? ok. 718 738 Terweł (?)
?
4 Sewar ? 753 738 753 Kormesij
?

Dynastia Ukil edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
5 Kormisosz ? 756 753 756 ?
?
6 Winech ? 762 756 762 ?
?

Dynastia Ugain edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
7 Telec ? 765 762 765 ?
?

Dynastia Ukil edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
8 Sabin ? ? 765 765 ?
?
9 Umar ? ? 766 766 ?
?
10 Toktu ? 767 766 767 ?
?
11 Pagan ? 768 767 768 ?
?
12 Telerig   706 777 768 777 ?
?
13 Kardam 735 ok. 803 777 ok. 803 ?
?

Dynastia Kruma edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
14 Krum   ? 13 kwietnia 814 803 13 kwietnia 814 ?
?
15 Omurtag   ? 831 814 831 Krum
?
16 Małamir ? 836 831 836 Omurtag
?
17 Presjan ? 852 836 852 Zwinica
?
18 Borys I Michał   ? 2 maja 907 852 889 Presjan
?
19 Włodzimierz Rasate   ? ? 889 893 Borys I Michał
Maria
20 Symeon I   ok. 864 27 maja 927 893 913 Borys I Michał
Maria

Pierwsze Carstwo Bułgarii edytuj

Dynastia Kruma edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
(20) Symeon I   ok. 864 27 maja 927 913 27 maja 927 Borys I Michał
Maria
21 Piotr I   po 912 30 stycznia 969 927 969 Symeon I
?
22 Borys II   931 977 969 971 Piotr I
Maria Lekapena
W latach 971–976 Bułgaria włączona do Bizancjum[a]
23 Roman
(Symeon II)[b]
  ok. 930 997 977 991 (997) Piotr I
Maria Lekapena

Dynastia Komitopuli edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
24 Samuel   ? 6 października 1014 997 6 października 1014 Mikołaj
Ripsymia
25 Gabriel Radomir   po 970 sierpień 1015 15 października 1014 sierpień 1015 Samuel
Agata Chryzelia
26 Iwan Władysław   ok. 864 luty 1018 sierpień 1015 luty 1018 Aaron Komitopul
?
27 Presjan II[c]   997 1061 1018 1018 Iwan Władysław
Maria
W latach 1018–1185 Bułgaria włączona do Bizancjum

Samozwańczy carowie Bułgarii edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
28 Piotr II Delian   po 1008 1041 1040 1041 Gabriel Radomir
?
29 Konstantyn Bodin
(Piotr III)
  ? 1101 1072 1072 Michał I
?

Drugie Carstwo Bułgarii (1185–1396) edytuj

Dynastia Asenowiczów edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
30 Piotr IV Asen   ? 1197 1185 1188 ?
?
31 Asen I   ? 1196 1188 1196 ?
?
(30) Piotr IV Asen   ? 1197 1196 1197 ?
?
32 Iwan II Kałojan   ok. 1170 8 października 1207 1197[d] 8 października 1207 ?
?
33 Borił   ? po 1218 1207 1218 ?
?
34 Iwan Asen II   ok. 1190 24 czerwca 1241 1218 24 czerwca 1241 Asen I
Helena
35 Koloman I Asen 1234 sierpień 1246 1241 sierpień 1246 Iwan Asen II
Anna Maria
36 Michał I Asen   1238/41 1256 1246 1256 Iwan Asen II
Irena Komnena Dukaina
37 Koloman II Asen ? 1256 1256 1256 Aleksander
?
38 Mico Asen ? ? 1256 1257 ?
?
39 Konstantyn I Tich   ? 1277 1257 1277 Tichomir
?
40 Michał II Tich 1271 ? 1277 1279 Konstantyn I Tich
Maria
41 Iwajło ? 1280 1277 1280 ?
?
42 Iwan Asen III ok. 1259 1303 1279 1280 Mico Asen
Maria

Dynastia Terterowiczów edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
43 Jerzy I Terter ? po 1301 1280 1292 ?
?
44 Smilec ? 1298 1292 1298 ?
?
45 Iwan IV Smilec ? ok. 1330 1298 1299 Smilec
Smilcena Paleologina
46 Czaka ? 1300 (?) 1299 1300 Nogaj
?
47 Teodor Swetosław Terter   ok. 1270 1322 1300 1321 Jerzy I Terter
Maria Terter
48 Jerzy II Terter ? 1323 1321 1323 Teodor Swetosław Terter
Eufrozyna Tatarka

Dynastia Szyszmanowiczów edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
49 Michał III Szyszman   ok. 1280 23 lipca 1330 1323 1330 Szyszman
?
50 Iwan Stefan 1300/01 1373 sierpień 1330 styczeń/luty 1331 Michał III Szyszman
Anna Neda
51 Iwan Aleksander   ? 17 lutego 1371 1331 17 lutego 1371 Stracimir
Keraca Petrica

Aby pozbawić syna z pierwszego małżeństwa, Iwana Stracimira, praw do korony Iwan Aleksander nadał mu w 1355 roku władzę w prowincji widyńskiej. W 1363 roku Iwan Aleksander podzielił swe państwo pomiędzy synów: starszy Iwan Stracimir otrzymał ziemię widyńską aż do Iskyru. Iwan Szyszman, ulubieniec ojca, został władcą większej części państwa ze stolicą Tyrnowem. Car rozporządził, że po jego śmierci starszy syn ma podlegać młodszemu. W 1371, po śmierci ojca, Iwan Stracimir ogłosił się carem niezależnego carstwa i zaczął prowadzić własną, niezależną politykę. W 1388 carstwo zostało uzależnione od Imperium Osmańskiego.

Carstwo Bułgarskie w Tyrnowie edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
52 Iwan Szyszman   ok. 1350 3 czerwca 1395 1371 1393 Iwan Aleksander
Sara Teodora
Imperium Osmańskie zajmuje Tyrnowo w 1393

Carstwo Bułgarskie w Widyniu (Carstwo Widyńskie) edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
53 Iwan Sracimir   1324 1397 1356 1396 Iwan Aleksander
Teodora
Imperium Osmańskie zajmuje Widyń w 1396
54 Konstantyn II Asen 1369 17 września 1422 1396 (?) 1417 (?) Iwan Stracimir
Anna

Księstwo Bułgarii (1878–1908) edytuj

Dynastia Battenbergów edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
55 Aleksander I Battenberg   5 kwietnia 1857
Werona,
Cesarstwo Austriackie
17 listopada 1893
Graz,
Austro-Węgry
29 kwietnia 1879 7 września 1886 Aleksander
Julia Hauke

Dynastia Koburska (linia Sachsen-Coburg-Gotha dynastii Wettynów) edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
56 Ferdynand I Koburg   26 lutego 1861
Wiedeń,
Cesarstwo Austriackie
10 września 1948
Coburg,
Aliancka Okupacja Niemiec
7 lipca 1887 5 października 1908 August Koburg
Klementyna Orleańska

Trzecie Carstwo Bułgarii (1908–1946) edytuj

Dynastia Koburska (linia Sachsen-Coburg-Gotha dynastii Wettynów) edytuj

# Imię Lata życia Czas rządów Rodzice
urodzony zmarł od do
56 Ferdynand I Koburg   26 lutego 1861
Wiedeń,
Cesarstwo Austriackie
10 września 1948
Coburg,
Aliancka Okupacja Niemiec
5 października 1908 3 października 1918 August Koburg
Klementyna Orleańska
57 Borys III   30 stycznia 1894
Sofia,
Carstwo Bułgarii
28 sierpnia 1943
Sofia,
Carstwo Bułgarii
3 października 1918 28 sierpnia 1943 Ferdynand I Koburg
Maria Luiza Burbon-Parmeńska
58 Symeon II   16 czerwca 1937
Sofia,
Carstwo Bułgarii
28 sierpnia 1943 15 września 1946 Borys III
Joanna Sabaudzka

Bułgaria po 1946 edytuj

Osobny artykuł: Ludowa Republika Bułgarii.

Zobacz też edytuj

Bibliografia edytuj

Uwagi edytuj

  1. Bracia Komitopuli: Mojżesz, Dawid, Aaron i Samuel oderwali zachodnie prowincje państwa bułgarskiego jeszcze w 969 roku, tworząc własne niezależne carstwo zachodniobułgarskie.
  2. Brat Borysa II, car w macedońskiej części Bułgarii, usunięty, zmarł w 997 w bizantyjskiej niewoli.
  3. Przez część historyków uważany za ostatniego władce pierwszego carstwa.
  4. Koronowany 8 listopada 1204.