Wikipedia

Władysław Owoc

oficer Wojska Polskiego

Władysław Owoc[a], ps. Fructus, Paweł, Gaweł, Wujek, Wysociński, Schmidt, Majewski, Karol Gola, Stary, Jeszcze (ur. 30 marca 1887 w Brzozowie, zm. 8 kwietnia 1980 w Paryżu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego i Armii Krajowej, działacz narodowy i niepodległościowy, członek Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego, Narodowej Organizacji Wojskowej, Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.

Władysław Owoc
Fructus, Paweł, Gaweł, Wujek, Wysociński, Schmidt, Majewski, Karol Gola, Stary, Jeszcze
Ilustracja
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

30 marca 1887
Brzozów

Data i miejsce śmierci

8 kwietnia 1980
Paryż

Przebieg służby
Lata służby

1909–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
C. K. Obrona Krajowa
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Jednostki

1 Pułk Strzelców Krajowych
5 Dywizja Strzelców Polskich
84 Pułk Strzelców Poleskich
6 Pułk Piechoty Legionów

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna domowa w Rosji
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa,
działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Medal Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Wojska (czterokrotnie) Krzyż Armii Krajowej Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami
Multimedia w Wikimedia Commons
Major Władysław Owoc w ubraniu z przestrzelinami po zamachu z 1933
Dom zgromadzenia sióstr Sercanek w Krakowie – miejsce działalności konspiracyjnej działaczy narodowych podczas okupacji

Życiorys

edytuj

Urodził się 30 marca 1887 w Brzozowie, jako syn Marcina (młynarz, zmarły przed 1906) i Petroneli z domu Szałajko (pracująca jako młynarka)[1][2][3]. Miał brata Kazimierza (ur. 1892)[4]. W 1909 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Karol Friser, Jakub Mikoś, Jan Scherff, Stanisław Sinkowski, Zygmunt Wrześniowski, Karol Zaleski)[5][6][7][8]. Jednocześnie był członkiem młodzieżowej organizacji narodowej „Pet” („Przyszłość”) i tajnej Narodowej Demokracji. Po zdaniu matury w 1909 dostał się na studia prawnicze.

Studia musiał przerwać z powodu powołania do C. K. Armii w charakterze jednorocznego ochotnika. W szeregach C. K. Obrony Krajowej pod koniec 1912 został mianowany kadetem w rezerwie piechoty z dniem 1 stycznia 1913[9][10]. Był przydzielony do 1 pułku Strzelców Krajowych z Trientu[11][12]. Podczas I wojny światowej w lutym 1915 został awansowany na stopień porucznika w rezerwie piechoty obrony krajowej z dniem 1 marca 1915[13][14]. Do 1918 figurował jako oficerem 1 pułku Strzelców Cesarza[14][15]. W 1915 dostał się do niewoli rosyjskiej. W 1918 wstąpił na terenie Rosji do 5 Dywizji Strzelców Polskich pod dowództwem płk. Waleriana Czumy. Do stycznia 1920 walczył w jej składzie z bolszewikami na obszarze Syberii, a następnie – z resztkami dywizji – przez Władywostok i Gdańsk dotarł do Polski. Zdążył jeszcze wziąć udział w decydującej fazie Bitwy Warszawskiej.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[16]. W 1923 pełnił funkcję p.o. dowódcy I batalionu 84 pułku piechoty w Pińsku[17], w 1924 nadał służył w tej jednostce[18]. 1 grudnia 1924 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 104. lokatą w korpusie oficerów piechoty[19][20]. W maju 1925 roku został przeniesiony do 70 pułku piechoty w Pleszewie na stanowisko kwatermistrza[21]. W maju 1927 roku został przeniesiony do 6 pułku piechoty Legionów w Wilnie na stanowisko komendanta składnicy wojennej[22][23]. W następnym roku zajmowane przez niego stanowisko służbowe został przemianowane na komendanta kadry batalionu zapasowego[24]. Z dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr III został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 października 1929[25]. Decyzja o tym miała zostać podjęta z powodów politycznych[26]. W 1934 pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Grodno z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III, w grupie oficerów stanu spoczynku przewidzianych do użycia w czasie wojny[27].

W życiu cywilnym zaangażował się w działalność w ramach Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego na terenie powiatów sokólskiego, grodzieńskiego i wołkowyskiego oraz na Rzeszowszczyźnie. W 1930 został sekretarzem w lokalnych strukturach SN w Brzozowie, a w połowie lat 30. – prezesem zarządu powiatowego SN[28] i jednocześnie członkiem Rady Naczelnej SN. Prowadził biuro porad prawnych w Brzozowie[29].

Nocą 14 maja 1933 na ulicy[30] został ranny w zamachu (śmierć poniósł wówczas inny działacz narodowy w Brzozowie, Jan Chudzik[31][32][33][34]). Major Owoc został ranny w plecy (stwierdzono 21 ran na płucach po trafieniach śrucinkami z broni śrutowej w plecy)[35][36][37][38]. Tuż po zamachu został przewieziony do szpitala w Sanoku[35][39]. Powrócił do zdrowia latem 1933[40]. W procesie w sprawie zamachu przed Sądem Okręgowym w Sanoku 18 do 26 września 1933 W. Owoc wyznaczył pełnomocników, którymi zostali adwokaci Jan Pieracki i Stanisław Zieliński (obaj posłowie na Sejm RP i działacze Stronnictwa Narodowego)[41]. Sprawa była głośna w Polsce i relacjonowano jej przebieg także za granicą[42].

Po rekonwalescencji kontynuował działalność polityczną. Przeciwko niemu były wytaczane procesy (w których był skazywany), później uchylone w postępowaniu kasacyjnym. Został skazany przez starostwo na karę 15 zł grzywny za wypowiedź, iż Strzelec jest organizacją szkodliwą; następnie sąd okręgowy zwiększył karę do 50 zł, opierając się na art. 18 prawa o wykroczeniach sankcjonującego obrazę Państwa Polskiego; po wniesieniu wniosku przez mjr. Owoca Sąd Najwyższy dokonał kasacji wyroku[43][44]. Tuż przed wyborami parlamentarnymi 6 września 1935 został aresztowany w Brzozowie, umieszczony w areszcie, a po siedmiu godzinach zwolniony, zaś jego mieszkanie w tym czasie zostało poddane rewizji[45]. W dniu 18 lipca 1938 podczas zgromadzenia publicznego SN w swoim przemówienia podniósł zarzut mówiący o znieważeniu ze strony wójta tamtejszej gminy Michała Fedyczyńskiego podwładnych, po czym został oskarżony o zniesławienie tegoż z art. 255 k.k., zaś w procesie przed Sądem Grodzkim w Sanoku, podczas którego był broniony przez mec. Zygmunta Kruszelnickiego (działacza SN), po przesłuchaniu kilkudziesięciu świadków w marcu 1939 został prawomocnie uniewinniony od zarzutu zniesławienia wójta[46]. W 1938 został wybrany radnym rady miasta Brzozowa[47].

Po wybuchu II wojny światowej został powołany do Wojska Polskiego 1 września 1939 i w czasie kampanii wrześniowej pełnił funkcję dowódcy 103 Batalionu Wartowniczego w Rzeszowie. 12 września 1939 został wzięty do niewoli przez Niemców, po czym oswobodził się podczas transportu i przybył do Brzozowa. Po nastaniu okupacji niemieckiej ziem polskich samodzielnie od początku listopada 1939 podjął działalność konspiracyjną. Został komendantem Narodowej Organizacji Wojskowej w powiatach Sanok, Brzozów, Jasło, Krosno, Gorlice, był głównym organizatorem i pierwszym komendantem Podokręgu Krośnieńskiego NOW. W tym czasie był aktywnym uczestnikiem tajnych narad organizowanych przez ks. Floriana Zająca na plebanii w Bączalu Dolnym[48]. Zagrożony aresztowaniem przeniósł się z Brzozowa do Krakowa w lipcu 1940 i na początku 1941 został komendantem Okręgu Krakowskiego Organizacji Wojskowej Stronnictwa Narodowego / NOW (jego poprzednikiem był ppor. Franciszek Szwed). Podczas swojej pracy organizacyjnej wielokrotnie zmieniał miejsce pobytu i tożsamość. Działał w kamienicy Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (Sercanki) przy ówczesnej ulicy Jabłonowskich w Krakowie (obecnie plac Władysława Sikorskiego 14). Po scaleniu NOW z AK, wszedł w skład komendy Okręgu Krakowskiego AK jako oficer ds. scalenia. 3 maja 1943 otrzymał awans na stopień podpułkownika.

Na początku 1945 przez cztery miesiące sprawował funkcję Komendanta Głównego NZW. W latach 1945–1946 był dwukrotnie aresztowany przez WUBP w Krakowie. W maju 1946 nielegalnie przedostał się z Polski do zachodnich Niemiec wspólnie z żoną i dwiema córkami, a stamtąd do Francji. Zamieszkał w Paryżu, gdzie do końca życia udzielał się w emigracyjnym Stronnictwie Narodowym (był członkiem Komitetu Politycznego i Wydziału Wykonawczego SN oraz reprezentantem Stronnictwa we francuskim przedstawicielstwie Rady Politycznej).

Zmarł 8 kwietnia 1980. Został pochowany w Iksy pod Paryżem.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Obrony Krajowej był określany w języku niemieckim jako „Ladislaus Owoc”.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1905/1906 (zespół 7, sygn. 39). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 610.
  2. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1901/1902 (zespół 7, sygn. 29). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 120.
  3. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 748.
  4. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 82.
  5. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 54.
  6. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 135, s. 4, 17 czerwca 1909. 
  7. ↑ Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 47.
  8. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-22].
  9. ↑ Neujahrs-Avancement bei der Landwehr. „Prager Tagblatt”. Nr 358, s. 4, 28 grudnia 1912. (niem.). 
  10. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913. Wiedeń: 1913, s. 198.
  11. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913. Wiedeń: 1913, s. 365.
  12. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1914. Wiedeń: 1914, s. 307.
  13. ↑ Militärzeitung. „Die Zeit”. Nr 4455, s. 2, 19 lutego 1915. (niem.). 
  14. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 53.
  15. ↑ a b Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 386.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 407.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 367.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 319.
  19. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 131 z 17 grudnia 1924 roku. W 1928 sklasyfikowany z 89. lokatą, a w 1934 roku z 52. lokatą.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 175.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925 roku, s. 264, 274.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 145, tu podano, że został przeniesiony na stanowisko kwatermistrza.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 11 czerwca 1927 roku, s. 175, tu sprostowano, że został przeniesiony na stanowisko komendanta składnicy wojennej.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 22.
  25. ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 16, s. 328, 18 października 1929. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
  26. ↑ Tomasz Jan Biedroń. „Annales Academiae Paedagogica Cracoviensis. Studia ad Educationem Defnesoriam Pertinentia I”. Folia 24, s. 114, 2005. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej. ISSN 1643-6512. 
  27. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 327, 890.
  28. ↑ Komunikat S. N. z Sanoka. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 82B, s. 4, 23 marca 1939. 
  29. ↑ Zamordowanie kandydata notarialnego. „Gazeta Lwowska”. Nr 134, s. 7, 17 maja 1933. 
  30. ↑ Stanisław Bulza: Zwycięstwo Prawdy – pamięci Adama Doboszyńskiego (1904-1949), Wielkiego Polaka. 2014-01-11. [dostęp 2015-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  31. ↑ Proces w Sanoku. „Gazeta Wągrowiecka”. Nr 219, s. 1, 22 września 1933. 
  32. ↑ Kto strzelał w Brzozowie. „Głos Narodu”. Nr 237, s. 1, 4 września 1933. 
  33. ↑ Damian Szymczak: Zabić endeka. Gazeta Polska Codziennie, 2014-01-13. [dostęp 2015-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
  34. ↑ Grzegorz Gościński: Jan Chudzik. owp.org.pl. [dostęp 2015-05-01].
  35. ↑ a b Z kraju i ze świata. Zamordowanie działacza narodowego mag. Jana Chudzika. „Szczerbiec”. Nr 17, s. 5, 25 maja 1933. 
  36. ↑ Z kraju. Morderstwo w Brzozowie. „Kurier Warszawski”. Nr 135, s. 4, 17 maja 1933. 
  37. ↑ Zamordowanie działacza narodowego w Małopolsce. „Orędownik Wielkopolski”. Nr 113, s. 4, 17 maja 1933. 
  38. ↑ Jerzy Paciorkowski. Podżegacze z Brzozowa. „Policja 997”. Nr 3 (108), s. 38, Marzec 2014. ISSN 1734-1167. 
  39. ↑ Śledztwo w sprawie zajść w Brzozowie. „Głos Narodu”. Nr 132, s. 1, 17 maja 1933. 
  40. ↑ Z kraju i ze świata. Mjr Owoc powrócił do zdrowia. „Szczerbiec”. Nr 22, s. 3, 10 sierpnia 1933. 
  41. ↑ O mord w Brzozowie (sprawozdanie z procesu przed sądem przysięgłych w Sanoku). Lwów: 1933, s. 3-4.
  42. ↑ Militärzeitung. „Neues Wiener Journal”. Nr 14317, s. 13, 29 września 1933. (niem.). 
  43. ↑ Z sądów. O znieważenie „Strzelca”. „Kurier Warszawski”. Nr 162, s. 12, 15 czerwca 1934. 
  44. ↑ Czy „Strzelec” jest pojęciem narodu. Ważny wyrok Sądu Najwyższego. „Orędownik Wielkopolski”. Nr 134, s. 1, 16 czerwca 1934. 
  45. ↑ Aresztowania i rewizje w Brzozowie. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 106B, s. 5, 10 września 1935. 
  46. ↑ Wójt działał na szkodę gminy. Mjr. Owoc przeprowadził dowód prawdy. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 82B, s. 4, 23 marca 1939. 
  47. ↑ Krzysztof Hajduk: Brzozów i powiat brzozowski w latach 1918–1939. Rzeszów: Edytorial, 2017, s. 140. ISBN 978-83-65551-23-8.
  48. ↑ Stanisław Bartmiński, Krasiczyn, dzieje parafii i społeczeństwa naszkicowane przez starego proboszcza, Krasiczyn-Przemyśl, 2010.
  49. ↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
  50. ↑ O mord w Brzozowie (sprawozdanie z procesu przed sądem przysięgłych w Sanoku). Lwów: 1933, s. 28.
  51. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 269.
  52. ↑ Aus dem Verordnungsblatt Nr. 56 für die k.k. Landwehr. „Neue Freie Presse”. Nr 18226, s. 17, 20 maja 1915. (niem.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Owoc&oldid=74852785”