Wacław Jan Przeździecki
Wacław Jan Przeździecki (ur. 15 lipca 1883 w Leśmierzu, zm. 29 czerwca 1964 w Penley) – generał brygady Wojska Polskiego.
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 lipca 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 czerwca 1964 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1918–1936 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca dywizji |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
         
| |
Życiorys
edytujUrodził się 15 lipca 1883 w majątku Leśmierz, w powiecie łęczyckim ówczesnej guberni kaliskiej, w rodzinie szlacheckiej h. Pierzchała, pozbawionej przez władze rosyjskie majątku ziemskiego. Rodzicami byli Jan, pracownik cukrowni, i Matylda z Kleinszmidt-Zarzyckich.
Kształcił się w Wyższej Szkole Rzemieślniczej w Łodzi – ukończył ją w 1903, a następnie w Instytucie Technologicznym w Charkowie, skąd w 1904 wydalono go za przynależność do organizacji niepodległościowej. W latach 1904–1906 uczył się w szkole wojskowej w Kazaniu, po jej ukończeniu w stopniu podporucznika otrzymał przydział do 260 pułku piechoty w Batumi, jako adiutant przy batalionie szkoły podoficerskiej. W 1913 awansował na kapitana. W czasie I wojny światowej dowodził kompanią, a następnie batalionem. Po ciężkim ranieniu w Prusach został uznany za niezdolnego do służby liniowej i zwolniony z armii. Od maja 1915 przebywał w Warszawie, gdzie pracował w komisji wojskowej. Po rewolucji lutowej działał w różnych polskich organizacjach w Rosji, m.in. w I Korpusie Polskim. W czerwcu 1917 był członkiem Polskiego Wojskowego Komitetu Wykonawczego[1]. Był między innymi szefem sztabu twierdzy Bobrujsk, a później szefem sztabu 2 Dywizji Strzelców Polskich.
25 października 1918 został przyjęty przez Radę Regencyjną do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 22 marca 1917[2]. 21 listopada 1918 został wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału (Oddziału) I Organizacyjnego Sztabu Generalnego w Warszawie. 18 grudnia 1918 został przesunięty na stanowisko szefa Oddziału VII Naukowego SG.
Na początku 1919, razem z grupą oficerów byłego I Korpusu Polskiego w Rosji, został skierowany do Poznania celem udzielenia pomocy w organizacji Armii Wielkopolskiej. 15 stycznia 1919 został oficerem do zleceń głównodowodzącego Siłami Zbrojnymi w byłym zaborze pruskim, generała porucznika Józefa Dowbor-Muśnickiego. 6 marca 1919 został mianowany dowódcą 5 pułku strzelców wielkopolskich[3]. 23 marca 1919 został mianowany inspektorem piechoty 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich[4]. 6 czerwca 1919 Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, na wniosek głównodowodzącego, przyjął go oficjalnie do Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim, w stopniu pułkownika[5].
W czasie wojny z bolszewikami dowodził kolejno: XXIX Brygadą Piechoty (lipiec 1919 – lipiec 1920), XIII Brygadą Piechoty (lipiec – sierpień 1920)[6] i XXIV Brygadą Piechoty (wrzesień 1920 – październik 1921). 11 czerwca 1920 Naczelny Wódz zatwierdził go w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”, a 21 czerwca 1920 Minister Spraw Wojskowych zezwolił mu „korzystać tytularnie ze stopnia pułkownika”[7]. Dowodząc XXIV Brygadą Piechoty pozostawał w ewidencji 54 pułku piechoty[8].
1 września 1921 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy piechoty dywizyjnej 27 Dywizji Piechoty w Kowlu[9]. W latach 1921–1922 był słuchaczem I Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. 3 maja 1922 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 108. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. We wrześniu 1922, po ukończeniu kursu i uzyskaniu „pełnych kwalifikacji do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego”, został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr 2 na stanowisko I oficera sztabu generała dywizji Lucjana Żeligowskiego[11]. Pełniąc służbę w Inspektoracie Armii Nr 2 pozostawał oficerem nadetatowym 55 pułku piechoty w Lesznie[12][13].
20 sierpnia 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go dowódcą 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku[14]. 16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 17. lokatą w korpusie generałów[15][16]. Z dniem 30 czerwca 1936 został przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze mieszkał w folwarku Natalin, w gminie Podorosk (powiat wołkowyski), który otrzymał w ramach osadnictwa wojskowego[17].
Po wybuchu II wojny światowej 1939 podczas kampanii wrześniowej ochotniczo organizował formacje rezerwowe. W połowie września został dowódcą Ośrodka Zapasowego Suwalskiej i Podlaskiej Brygad Kawalerii (jego poprzednikiem na tej funkcji był płk Edmund Heldut-Tarnasiewicz). Po agresji ZSRR na Polskę był dowódcą obrony Grodna przed nacierającą Armią Czerwoną. 23 września 1939 wydał podległym sobie oddziałom rozkaz przekroczenia granicy litewskiej. Przekroczył granicę Litwy i został tam internowany. W 1940 został wywieziony przez NKWD i umieszczony w obozie kozielskim. Na rozkaz Berii został przewieziony do Moskwy i osadzony w więzieniu na Łubiance. Otrzymał propozycję podjęcia się utworzenia polskiej armii u boku Armii Czerwonej. Po uwarunkowaniu przyjęcia propozycji od uzyskania zgody rządu polskiego rozmowy przerwano, a generała przewieziono do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu.
Po układzie Sikorski-Majski i tzw. amnestii zwolniony, w latach 1942–1947 przebywał w Palestynie. Postrzegany jako piłsudczyk nie uzyskał, pomimo kilkakrotnych próśb, zgody na przyjęcie do służby wojskowej. Zmarł 29 czerwca 1964 w Penley, w Wielkiej Brytanii. Został pochowany na cmentarzu w Pwllheli (hrabstwo Caernarfonshire, Walia).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6689 – 1922[18]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1928 „za usługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”[19]
- Krzyż Niepodległości – 2 maja 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[20][21]
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[22]
- Amarantowa wstążka – 22 czerwca 1918
- Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1931 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”[23]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[22]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[22]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[22]
- Odznaka Pamiątkowa I Korpusu Polskiego w Rosji
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych
- Krzyż Kawalerski francuskiego Orderu Legii Honorowej[22]
- Medal Zwycięstwa – 14 stycznia 1925[24]
Przypisy
edytuj- ↑ Henryk Bagiński, Wojsko Polskie na wschodzie 1914–1920, Warszawa 1921, s. 117.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej z 28 października 1918 r., Nr 1, poz. 10.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr 61 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim z 6 marca 1919 r.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr 78 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim z 23 marca 1919 r.
- ↑ Tygodnik Urzędowy z 24 czerwca 1919 r., Nr 23, dekret nr 135.
- ↑ Witold Jarno, Okręg Generalny nr III Kielce w latach 1918–1921, s. 104.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 30 czerwca 1920 r., Nr 24, s. 524.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r., s. 170, 832.
- ↑ Obsada dowództw. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.59, s. 132 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-28].
- ↑ Rocznik oficerski 1923, s. 396.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 16 września 1922, s. 720.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 71, 281.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 39, 257, 340.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 1 września 1926 r., Nr 35, s. 285.
- ↑ Rocznik oficerski 1928, s. 13.
- ↑ Rocznik oficerski 1932, s. 13, 490.
- ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 162. [dostęp 2015-04-10].
- ↑ Wiadomości bieżące. Z miasta. Nowi kawalerowie Virtuti militari. „Kurjer Warszawski”, s. 5, Nr 147 z 31 maja 1922.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 102, poz. 123.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 281, 11 listopada 1933.
- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 248. [dostęp 2021-08-11].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 stycznia 1925, s. 12.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Mieczysław Cieplewicz, Przeździecki Wacław Jan [w:] Polski Słownik Biograficzny, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk, t. XXIX s. 71–72 wersja elektroniczna IPSB.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
- Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.
- Witold Jarno, Okręg Generalny nr III Kielce w latach 1918–1921, Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2003, ISBN 83-88679-31-7.