Wikipedia

Wachlarzykowate (motyle)

rodzina motyli

Wachlarzykowate (Crambidae) – rodzina motyli z nadrodziny Pyraloidea(inne języki), obejmuje ponad 10 000 opisanych gatunków w 1017 rodzajach i 15 podrodzinach.

Wachlarzykowate
Crambidae[1]
Latreille, 1810[2]
Okres istnienia: priabon–dziś
37.71/0
37.71/0
Motyl o złożonych skrzydłach na liściu
Crambus pascuella, Rosja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

sześcionogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

motyle

Nadrodzina

Pyraloidea(inne języki)

Rodzina

wachlarzykowate

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Występowanie edytuj

Wachlarzykowate są obecne niemal na całym świecie, zwłaszcza w strefach umiarkowanych[3]. Poza Europą stwierdzono je także w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii[3]. Gąsienica kopalnego gatunku Baltianania yantarnia(inne języki) została znaleziona w Rosji, w bursztynie bałtyckim pochodzącym z priabonu[4].

Morfologia edytuj

Przynależność do rodziny wachlarzykowatych najłatwiej wykazać na podstawie chetotaksji gąsienic[5] (obecność jednej lub dwu szczecinek L na 9. segmencie odwłoka[6]) oraz po budowie narządów tympanalnych u osobników dorosłych[5]. Narządy te są typu „otwartego”[6], z obecnym praecinctorium[6]. Inną cechą rozpoznawczą jest m.in. wolna żyłka R5 na przednich skrzydłach[7].

Motyle małe lub średniej wielkości[8], na ogół o jasnym ubarwieniu, najczęściej w odcieniach brązu, żółci i bieli, czasem z metalicznymi plamkami[8]. Wielu przedstawicieli rodziny wyposażonych w wąskie przednie skrzydła[8] składa je w sposób mogący się kojarzyć ze składaniem wachlarza, gdy tylne skrzydła są szersze niż przednie[9]. U większości gatunków obecne przyoczka[8], głaszczki wargowe długie i wyprostowane[8], głaszczki szczękowe dobrze wykształcone[8]. Jaja kształtu melona, żeberkowane bądź gładkie[10]. Gąsienice gładkie, słabo owłosione[10].

Tryb życia edytuj

Gąsienice są głównie endofagami, tj. żerują wewnątrz roślin[11]. Wachlarzykowate żerują na bardzo wielu gatunkach roślin należących do różnych rodzin, przede wszystkim na wiechlinowatych[3]; greckie słowo crambos, od którego pochodzi naukowa nazwa rodziny, oznacza „suchy”, „wysuszony”, co nawiązuje zapewne do suchych trawiastych habitatów zamieszkiwanych przez wachlarzykowate[12]. Natomiast np. przedstawiciele podrodziny Glaphyriinae(inne języki) żerują głównie na kapustowatych i kaparowatych[13]. Hoploscopinae(inne języki) i Musotiminae(inne języki) żerują na paprociach[13]. Wiele gatunków żeruje blisko korzeni[3] bądź wewnątrz łodyg[3] roślin żywicielskich. Niekiedy powodują poważne szkody w rolnictwie w przypadku żerowania np. na owsie czy kukurydzy[3]. Gąsienice m.in. drążą tunele w łodygach, które wyściełają oprzędem[10]. Poczwarki otoczone kokonem w tychże tunelach[10]. Dorosłe osobniki latają w okolicy zachodu Słońca[10], ale także w ciągu dnia[14][10]. Lot często jest krótki i kończy się ukryciem np. na łodydze trawy[15].

Naturalnymi wrogami wachlarzykowatych są m.in. chrząszcze (np. Calosoma calidum(inne języki)[16]), parazytoidalne błonkówki i muchówki[16], owadożerne ptaki (np. piwik leśny(inne języki)[16]). Gąsienice Omphisa fuscidentalis(inne języki) żerujące na bambusie są spożywane m.in. w Chinach i Tajlandii[17].

Systematyka edytuj

Karol Linneusz umieścił przedstawicieli rodziny w rodzaju Tinea(inne języki)[16], podobnie postąpił Jacob Hübner(inne języki)[18]. Johan Christian Fabricius opisał rodzaj Crambus(inne języki) w 1798 roku[18]. Rodzina została opisana w 1810 roku przez Pierre’a André Latreille’a w dziele pt. Considérations générales sur l'ordre naturel des animaux composant les classes des crustacés, des arachnides, et des insectes[19]. Pomimo tego np. James Francis Stephens(inne języki) uznawał przedstawicieli wachlarzykowatych za molowate[20].

Rodzina należy do nadrodziny Pyraloidea(inne języki)[6], wykazano monofiletyzm wobec rodziny omacnicowatych[6]. Rodzina obejmuje 10347 gatunków ujętych w 1017 rodzajach (stan na 2021 rok)[11]. Najliczniejsze rodziny to: Spilomelinae (4132 gatunki)[21], Crambinae (2066 gatunków)[11], Pyraustinae (1249 gatunków)[21]. Rodzajem typowym rodziny jest Crambus(inne języki)[19]. W Polsce występują co najmniej 152 gatunki z tej rodziny[22].

Podział na podrodziny:

Galeria edytuj

  •  
    Gąsienica Diatraea crambidoides
  •  
    Gąsienice Saucrobotys futilalis
  •  
    Poczwarka Saucrobotys futilalis
  •  
    Elophila nymphaeata (Acentropinae), Rosja
  •  
    Chilo suppressalis (Crambinae), Tajwan
  •  
    Crambus silvella
  •  
    Glaphyria sesquistrialis (Glaphyriinae), USA
  •  
    Phanomorpha dapsilis (Heliothelinae), Australia
  •  
    Hoploscopa matheae (Hoploscopinae), Malezja
  •  
    Diplopseustis perieresalis (Lathrotelinae), Nowa Zelandia
  •  
    Linosta centralis (Linostinae), Kostaryka
  •  
    Midila quadrifenestrata (Midilinae), Gujana Francuska
  •  
    Musotima ochropteralis (Musotiminae), Australia
  •  
    Cyneda zębata (Odontiinae), Rosja
  •  
    Przezierka pokrzywianka, (Pyraustinae), Wielka Brytania
  •  
    Donacaula forficella (Schoenobiinae), Rosja
  •  
    Scoparia pyralella (Scopariinae), Wielka Brytania
  •  
    Aethaloessa calidalis (Spilomelinae), Indie

Przypisy edytuj

  1. ↑ Crambidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ PBDB [online], paleobiodb.org [dostęp 2022-08-06].
  3. ↑ a b c d e f Fernald 1896 ↓, s. 3.
  4. ↑ PBDB [online], paleobiodb.org [dostęp 2022-08-07].
  5. ↑ a b Léger i inni 2021 ↓, s. 84.
  6. ↑ a b c d e Léger i inni 2021 ↓, s. 85.
  7. ↑ pyraloidea | systematics [online], www.pyraloidea.org [dostęp 2022-08-05].
  8. ↑ a b c d e f Fernald 1896 ↓, s. 11.
  9. ↑ Maksymilian Siła Nowicki, Motyle Galicyi, Lwów: Nakładem Włodzimierza hr. Dzieduszyckiego, 1865, XXXVI–XXXVII.
  10. ↑ a b c d e f Fernald 1896 ↓, s. 12.
  11. ↑ a b c d e Léger i inni 2021 ↓, s. 93.
  12. ↑ Peter J. Jarvis, The Pelagic dictionary of natural history of the British Isles : descriptions of all species with a common name, wyd. 1st, Exeter 2020, ISBN 978-1-78427-196-1, OCLC 1140119108 [dostęp 2022-08-07].
  13. ↑ a b Léger i inni 2021 ↓, s. 91.
  14. ↑ Dona Pickard, Urban agriculture for improving the quality of life examples from Bulgaria, Cham: Springer, 2022, s. 122, ISBN 978-3-030-94743-9, OCLC 1314621162 [dostęp 2022-08-07].
  15. ↑ Howard M. Frost, Butterfly Conservation, Butterfly Conservation Yorkshire, The butterflies of Yorkshire, Wareham: Butterfly Conservation, 2005, s. 45, ISBN 0-9548249-0-3, OCLC 61301710 [dostęp 2022-08-07].
  16. ↑ a b c d Fernald 1896 ↓, s. 4.
  17. ↑ Bamboo worms (Omphisa Fuscidentalis) [online], Edible Insects For Sale [dostęp 2022-08-07] (ang.).
  18. ↑ a b Fernald 1896 ↓, s. 5.
  19. ↑ a b AfroMoths [online], www.afromoths.net [dostęp 2022-08-06].
  20. ↑ Fernald 1896 ↓, s. 6.
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Léger i inni 2021 ↓, s. 94.
  22. ↑ Wachlarzykowate [online], www.medianauka.pl [dostęp 2022-08-07] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wachlarzykowate_(motyle)&oldid=70321514”