Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2023-04

2023-04-01

Masakra na „Akikaze” – zbrodnia wojenna popełniona przez japońską Cesarską Marynarkę Wojenną 18 marca 1943 roku, w czasie wojny na Pacyfiku. Masakra odbyła się na pokładzie niszczyciela „Akikaze”, na wodach Archipelagu Bismarcka, a jej ofiarą padło około 60 osób cywilnych. Większość ofiar stanowili katoliccy oraz protestanccy duchowni oraz misjonarze, w większości narodowości niemieckiej, którzy uprzednio pełnili posługę w północno-wschodniej części Nowej Gwinei oraz na Wyspach Admiralicji. Zamordowano także ich służących i podopiecznych, w tym dwoje niemowląt. Masakrze misjonarzy towarzyszyła próba wykorzenienia chrześcijaństwa z zajętej przez Japończyków części Nowej Gwinei. Wkrótce po wywiezieniu duchownych z Wewak japońscy żołnierze gruntownie zniszczyli blisko 90% prowadzonych przez nich plantacji, wraz ze znajdującymi się tam kościołami i ośrodkami zdrowia. Zamordowali także wielu nawróconych na chrześcijaństwo Papuasów. Czytaj więcej…

2023-04-02

Fokker E.IV – niemiecki jednopłatowy samolot myśliwski z okresu I wojny światowej, zaprojektowany i zbudowany w wytwórni Fokker Aeroplanbau w Schwerinie. Oblatana we wrześniu 1915 roku maszyna była następcą modelu Fokker E.III i ostatnim modelem rodziny Fokkerów klasy E opartej na samolocie francuskim Morane-Saulnier H. Uzbrojenie seryjnych samolotów składało się z dwóch zsynchronizowanych stałych karabinów maszynowych lMG08 kalibru 7,92 mm, umieszczonych na grzbiecie kadłuba. Karabiny zasilane były z taśm amunicyjnych umieszczonych w bębnach, a wystrzelone łuski trafiały do pojemnika zamontowanego za silnikiem. Fokker E.IV był pierwszym seryjnym myśliwcem uzbrojonym w więcej niż jeden stały karabin maszynowy. Zbudowany w liczbie 49 egzemplarzy samolot używany był bojowo przez Luftstreitkräfte, jednak nie odniósł sukcesu i został wycofany ze służby na początku 1917 roku. Czytaj więcej…

2023-04-03

Madame Butterfly – opera w trzech aktach Giacoma Pucciniego z 1904 roku na podstawie noweli Madame Butterfly amerykańskiego prawnika oraz pisarza, Johna Luthera Longa. Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. Do ważniejszych arii zalicza się Un bel dì, vedremo. Światowa prapremiera odbyła się 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali pod dyrekcją Cleofonte Campaniniego. Opera spotkała się z negatywnym odbiorem u krytyków. Kilka miesięcy później, po naniesieniu poprawek, miała miejsce druga premiera, która spotkała się z uznaniem publiczności. Madame Butterfly jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie i była wielokrotnie ekranizowana. Czytaj więcej…

2023-04-04

Aleksander Ford (ur. 24 listopada 1908 w Kijowie, zm. 4 kwietnia 1980 w Naples) – polski reżyser filmowy i scenarzysta pochodzenia żydowsko-rosyjskiego, komandor Orderu Odrodzenia Polski. Zaczynał swoją karierę od nakręcenia kilku filmów krótkometrażowych, jednak za jego pierwszy wybitny film uchodzi – obecnie zaginiony – Legion ulicy z 1932 roku. Po sukcesie artystycznym tegoż Ford próbował bezskutecznie realizować ambitne filmy o tematyce społecznej, które były przemontowywane przez polskich producentów. Najwartościowszym zachowanym filmem Forda z okresu międzywojennego była Droga młodych, niedopuszczony do rozpowszechniania przez sanacyjną cenzurę dokument o żydowskim sanatorium. II wojnę światową przetrwał w ZSRR, skąd w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki dotarł do Polski, gdzie nakręcił pierwszy dokument poświęcony obozowi zagłady. W 1969 roku, z powodu rozpoczętej rok wcześniej nagonki antysemickiej, wyjechał z Polski, a za granicą nie odniósł sukcesów artystycznych. Czytaj więcej…

2023-04-05

Funt palestyński – waluta będąca oficjalnym środkiem płatniczym w Mandacie Palestyny w latach 1927–1948, Transjordanii i Izraelu, a także tymczasowo na Cyprze. W okresie mandatu za politykę pieniężną odpowiadała Palestine Currency Board. Emitowała ona banknoty o nominałach: 500 milów, 1 funt, 5, 10, 50 oraz 100 funtów. Emitowane monety były w następujących nominałach: 1 mil, 2 mile, 5, 10, 20, 50 oraz 100 milów. Po powstaniu Izraela emitentem banknotów, na podstawie specjalnej umowy z rządem, został Anglo-Palestine Bank. Na banknotach stosowano zmienioną, hebrajską nazwę waluty, a nie oficjalną z czasów mandatu brytyjską. Nominały obejmowały: 500 milów, 1 funta, 5, 10 oraz 50 funtów. W przypadku monet wyemitowano tylko jeden nominał 25 milów. W Transjordanii funt został zastąpiony w 1949 roku dinarem, w Izraelu w 1952 roku funtem izraelskim, a na Cyprze w 1942 roku powrócono do funta cypryjskiego. Czytaj więcej…

2023-04-06

Alternatywy 4 – polski serial komediowy z 1983 roku w reżyserii Stanisława Barei, emitowany premierowo przez Program Pierwszy Telewizji Polskiej od 30 września do 25 listopada 1986 roku. Treścią serialu są zmagania lokatorów tytułowego warszawskiego bloku z gospodarzem Stanisławem Aniołem (Roman Wilhelmi), który w imię własnych ambicji próbuje im utrudnić życie. W zamierzeniu twórców, serial Alternatywy 4 miał przedstawiać zbiorowy portret społeczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na przykładzie mieszkańców bloku osiedlowego w Warszawie. Za scenariusz do Alternatyw 4 odpowiadali Janusz Płoński oraz Maciej Rybiński, a Bareja uzupełnił scenopis o własne pomysły. Produkcja Alternatyw 4 rozpoczęła się jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. Gdy serial pomimo różnych perturbacji został ukończony w 1983 roku, na skutek działań cenzury jego emisja była wstrzymywana przez ponad trzy lata. Mimo to po Polsce kopie serialu krążyły w nielegalnym obiegu, w postaci nagrań na kasetach wideo. Ostatecznie cenzura ustąpiła, aczkolwiek z oryginalnej wersji na potrzeby premierowej emisji usunięto sceny, które cenzorzy odebrali jako zbyt prześmiewcze i krytyczne względem socjalistycznej rzeczywistości. Czytaj więcej…

2023-04-07

Płaszczanica – bogato zdobiona, haftowana lub malowana tkanina liturgiczna z przedstawieniem umarłego Jezusa Chrystusa i osób otaczających jego ciało. Na obrzeżach płótna umieszczona jest fraza w języku cerkiewnosłowiańskim: Dostojny Józef zdjąwszy z drzewa przeczyste Ciało Twoje, całunem czystym owinął i wonnościami namaściwszy, w nowym złożył grobie lub: W grobie ciałem, w otchłani duszą jako Bóg, w raju zaś z łotrem, na tronie z Ojcem i Duchem byłeś Chryste, wszystko napełniający, Ty, którego żadne słowo opisać nie może. W obrządku wschodnim płaszczanica występuje w liturgii Wielkiego Piątku oraz Wielkiej Soboty. Symbolizuje grób Jezusa, który w chrześcijaństwie jest miejscem zmartwychwstania, i przybliża wiernym misterium paschalne. Na wprowadzenie płaszczanicy do liturgii chrześcijańskiej, a także na niesiony przez nią przekaz ikonograficzny, wpływ wywarł kult Całunu Turyńskiego. Czytaj więcej…

2023-04-08

Onoklea wrażliwa – gatunek roślin należący do rodziny onokleowatych. Zazwyczaj klasyfikowany jest jako jedyny przedstawiciel rodzaju Onoclea. Gatunek występuje współcześnie naturalnie w dwóch różnych odmianach we wschodniej części Ameryki Północnej i we wschodniej Azji, a jako introdukowany także w Europie. Ślady kopalne świadczą o tym, że był w przeszłości gatunkiem niemal kosmopolitycznym. Rośnie w różnych siedliskach naturalnych i antropogenicznych. Uprawiany jest jako roślina ozdobna. Bywa kłopotliwy w uprawie ze względu na ekspansywne rozrastanie się. Mimo wrażliwości liści na mróz jest ona w pełni mrozoodporna – może być z powodzeniem uprawiana w chłodnym klimacie. Liście zarodnionośne bywają stosowane jako dodatek do bukietów suchych kwiatów.Zarodniki i gametofity tego gatunku były wykorzystywane w badaniach nad wczesnymi fazami rozwoju paproci. Czytaj więcej…

2023-04-09

Solaris Urbino 10 – niskopodłogowy autobus miejski klasy midi z serii Solaris Urbino produkowany w latach 2002–2018 przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach w Bolechowie-Osiedlu. Został zaprezentowany jako następca krótszego modelu Urbino 9. Początkowo był produkowany w ramach II generacji rodziny Urbino, a od 2005 roku w ramach III generacji. Po wycofaniu z oferty w 2018 roku zastąpił go model Urbino 10,5. Produkowano wyłącznie wersję napędzaną silnikiem wysokoprężnym. Silnik został umieszczony w zabudowie wieżowej w tylnej części autobusu. W autobusach montowano automatyczne skrzynie biegów Voith lub opcjonalnie ZF Ecolife. Tylna oś jest osią napędową. Autobus oparty jest o nadwozie samonośne ze szkieletem zbudowanym ze stali odpornej na korozję. Na szkielecie zostały zamocowane panele nadwozia ze stali nierdzewnej tego samego typu oraz aluminium. Wszystkie panele boczne oraz panele nadkoli są demontowalne, co ułatwia ewentualną wymianę po uszkodzeniu wskutek kolizji. Czytaj więcej…

2023-04-10

Madame Butterfly – opera w trzech aktach Giacoma Pucciniego z 1904 roku na podstawie noweli Madame Butterfly amerykańskiego prawnika oraz pisarza, Johna Luthera Longa. Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. Do ważniejszych arii zalicza się Un bel dì, vedremo. Światowa prapremiera odbyła się 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali pod dyrekcją Cleofonte Campaniniego. Opera spotkała się z negatywnym odbiorem u krytyków. Kilka miesięcy później, po naniesieniu poprawek, miała miejsce druga premiera, która spotkała się z uznaniem publiczności. Madame Butterfly jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie i była wielokrotnie ekranizowana. Czytaj więcej…

2023-04-11

Aleksander Ford (ur. 24 listopada 1908 w Kijowie, zm. 4 kwietnia 1980 w Naples) – polski reżyser filmowy i scenarzysta pochodzenia żydowsko-rosyjskiego, komandor Orderu Odrodzenia Polski. Zaczynał swoją karierę od nakręcenia kilku filmów krótkometrażowych, jednak za jego pierwszy wybitny film uchodzi – obecnie zaginiony – Legion ulicy z 1932 roku. Po sukcesie artystycznym tegoż Ford próbował bezskutecznie realizować ambitne filmy o tematyce społecznej, które były przemontowywane przez polskich producentów. Najwartościowszym zachowanym filmem Forda z okresu międzywojennego była Droga młodych, niedopuszczony do rozpowszechniania przez sanacyjną cenzurę dokument o żydowskim sanatorium. II wojnę światową przetrwał w ZSRR, skąd w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki dotarł do Polski, gdzie nakręcił pierwszy dokument poświęcony obozowi zagłady. W 1969 roku, z powodu rozpoczętej rok wcześniej nagonki antysemickiej, wyjechał z Polski, a za granicą nie odniósł sukcesów artystycznych. Czytaj więcej…

2023-04-12

Funt palestyński – waluta będąca oficjalnym środkiem płatniczym w Mandacie Palestyny w latach 1927–1948, Transjordanii i Izraelu, a także tymczasowo na Cyprze. W okresie mandatu za politykę pieniężną odpowiadała Palestine Currency Board. Emitowała ona banknoty o nominałach: 500 milów, 1 funt, 5, 10, 50 oraz 100 funtów. Emitowane monety były w następujących nominałach: 1 mil, 2 mile, 5, 10, 20, 50 oraz 100 milów. Po powstaniu Izraela emitentem banknotów, na podstawie specjalnej umowy z rządem, został Anglo-Palestine Bank. Na banknotach stosowano zmienioną, hebrajską nazwę waluty, a nie oficjalną z czasów mandatu brytyjską. Nominały obejmowały: 500 milów, 1 funta, 5, 10 oraz 50 funtów. W przypadku monet wyemitowano tylko jeden nominał 25 milów. W Transjordanii funt został zastąpiony w 1949 roku dinarem, w Izraelu w 1952 roku funtem izraelskim, a na Cyprze w 1942 roku powrócono do funta cypryjskiego. Czytaj więcej…

2023-04-13

Alternatywy 4 – polski serial komediowy z 1983 roku w reżyserii Stanisława Barei, emitowany premierowo przez Program Pierwszy Telewizji Polskiej od 30 września do 25 listopada 1986 roku. Treścią serialu są zmagania lokatorów tytułowego warszawskiego bloku z gospodarzem Stanisławem Aniołem (Roman Wilhelmi), który w imię własnych ambicji próbuje im utrudnić życie. W zamierzeniu twórców, serial Alternatywy 4 miał przedstawiać zbiorowy portret społeczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na przykładzie mieszkańców bloku osiedlowego w Warszawie. Za scenariusz do Alternatyw 4 odpowiadali Janusz Płoński oraz Maciej Rybiński, a Bareja uzupełnił scenopis o własne pomysły. Produkcja Alternatyw 4 rozpoczęła się jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. Gdy serial pomimo różnych perturbacji został ukończony w 1983 roku, na skutek działań cenzury jego emisja była wstrzymywana przez ponad trzy lata. Mimo to po Polsce kopie serialu krążyły w nielegalnym obiegu, w postaci nagrań na kasetach wideo. Ostatecznie cenzura ustąpiła, aczkolwiek z oryginalnej wersji na potrzeby premierowej emisji usunięto sceny, które cenzorzy odebrali jako zbyt prześmiewcze i krytyczne względem socjalistycznej rzeczywistości. Czytaj więcej…

2023-04-14

Płaszczanica – bogato zdobiona, haftowana lub malowana tkanina liturgiczna z przedstawieniem umarłego Jezusa Chrystusa i osób otaczających jego ciało. Na obrzeżach płótna umieszczona jest fraza w języku cerkiewnosłowiańskim: Dostojny Józef zdjąwszy z drzewa przeczyste Ciało Twoje, całunem czystym owinął i wonnościami namaściwszy, w nowym złożył grobie lub: W grobie ciałem, w otchłani duszą jako Bóg, w raju zaś z łotrem, na tronie z Ojcem i Duchem byłeś Chryste, wszystko napełniający, Ty, którego żadne słowo opisać nie może. W obrządku wschodnim płaszczanica występuje w liturgii Wielkiego Piątku oraz Wielkiej Soboty. Symbolizuje grób Jezusa, który w chrześcijaństwie jest miejscem zmartwychwstania, i przybliża wiernym misterium paschalne. Na wprowadzenie płaszczanicy do liturgii chrześcijańskiej, a także na niesiony przez nią przekaz ikonograficzny, wpływ wywarł kult Całunu Turyńskiego. Czytaj więcej…

2023-04-15

Onoklea wrażliwa – gatunek roślin należący do rodziny onokleowatych. Zazwyczaj klasyfikowany jest jako jedyny przedstawiciel rodzaju Onoclea. Gatunek występuje współcześnie naturalnie w dwóch różnych odmianach we wschodniej części Ameryki Północnej i we wschodniej Azji, a jako introdukowany także w Europie. Ślady kopalne świadczą o tym, że był w przeszłości gatunkiem niemal kosmopolitycznym. Rośnie w różnych siedliskach naturalnych i antropogenicznych. Uprawiany jest jako roślina ozdobna. Bywa kłopotliwy w uprawie ze względu na ekspansywne rozrastanie się. Mimo wrażliwości liści na mróz jest ona w pełni mrozoodporna – może być z powodzeniem uprawiana w chłodnym klimacie. Liście zarodnionośne bywają stosowane jako dodatek do bukietów suchych kwiatów.Zarodniki i gametofity tego gatunku były wykorzystywane w badaniach nad wczesnymi fazami rozwoju paproci. Czytaj więcej…

2023-04-16

Solaris Urbino 10 – niskopodłogowy autobus miejski klasy midi z serii Solaris Urbino produkowany w latach 2002–2018 przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach w Bolechowie-Osiedlu. Został zaprezentowany jako następca krótszego modelu Urbino 9. Początkowo był produkowany w ramach II generacji rodziny Urbino, a od 2005 roku w ramach III generacji. Po wycofaniu z oferty w 2018 roku zastąpił go model Urbino 10,5. Produkowano wyłącznie wersję napędzaną silnikiem wysokoprężnym. Silnik został umieszczony w zabudowie wieżowej w tylnej części autobusu. W autobusach montowano automatyczne skrzynie biegów Voith lub opcjonalnie ZF Ecolife. Tylna oś jest osią napędową. Autobus oparty jest o nadwozie samonośne ze szkieletem zbudowanym ze stali odpornej na korozję. Na szkielecie zostały zamocowane panele nadwozia ze stali nierdzewnej tego samego typu oraz aluminium. Wszystkie panele boczne oraz panele nadkoli są demontowalne, co ułatwia ewentualną wymianę po uszkodzeniu wskutek kolizji. Czytaj więcej…

2023-04-17

Madame Butterfly – opera w trzech aktach Giacoma Pucciniego z 1904 roku na podstawie noweli Madame Butterfly amerykańskiego prawnika oraz pisarza, Johna Luthera Longa. Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. Do ważniejszych arii zalicza się Un bel dì, vedremo. Światowa prapremiera odbyła się 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali pod dyrekcją Cleofonte Campaniniego. Opera spotkała się z negatywnym odbiorem u krytyków. Kilka miesięcy później, po naniesieniu poprawek, miała miejsce druga premiera, która spotkała się z uznaniem publiczności. Madame Butterfly jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie i była wielokrotnie ekranizowana. Czytaj więcej…

2023-04-18

Aleksander Ford (ur. 24 listopada 1908 w Kijowie, zm. 4 kwietnia 1980 w Naples) – polski reżyser filmowy i scenarzysta pochodzenia żydowsko-rosyjskiego, komandor Orderu Odrodzenia Polski. Zaczynał swoją karierę od nakręcenia kilku filmów krótkometrażowych, jednak za jego pierwszy wybitny film uchodzi – obecnie zaginiony – Legion ulicy z 1932 roku. Po sukcesie artystycznym tegoż Ford próbował bezskutecznie realizować ambitne filmy o tematyce społecznej, które były przemontowywane przez polskich producentów. Najwartościowszym zachowanym filmem Forda z okresu międzywojennego była Droga młodych, niedopuszczony do rozpowszechniania przez sanacyjną cenzurę dokument o żydowskim sanatorium. II wojnę światową przetrwał w ZSRR, skąd w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki dotarł do Polski, gdzie nakręcił pierwszy dokument poświęcony obozowi zagłady. W 1969 roku, z powodu rozpoczętej rok wcześniej nagonki antysemickiej, wyjechał z Polski, a za granicą nie odniósł sukcesów artystycznych. Czytaj więcej…

2023-04-19

Funt palestyński – waluta będąca oficjalnym środkiem płatniczym w Mandacie Palestyny w latach 1927–1948, Transjordanii i Izraelu, a także tymczasowo na Cyprze. W okresie mandatu za politykę pieniężną odpowiadała Palestine Currency Board. Emitowała ona banknoty o nominałach: 500 milów, 1 funt, 5, 10, 50 oraz 100 funtów. Emitowane monety były w następujących nominałach: 1 mil, 2 mile, 5, 10, 20, 50 oraz 100 milów. Po powstaniu Izraela emitentem banknotów, na podstawie specjalnej umowy z rządem, został Anglo-Palestine Bank. Na banknotach stosowano zmienioną, hebrajską nazwę waluty, a nie oficjalną z czasów mandatu brytyjską. Nominały obejmowały: 500 milów, 1 funta, 5, 10 oraz 50 funtów. W przypadku monet wyemitowano tylko jeden nominał 25 milów. W Transjordanii funt został zastąpiony w 1949 roku dinarem, w Izraelu w 1952 roku funtem izraelskim, a na Cyprze w 1942 roku powrócono do funta cypryjskiego. Czytaj więcej…

2023-04-20

Alternatywy 4 – polski serial komediowy z 1983 roku w reżyserii Stanisława Barei, emitowany premierowo przez Program Pierwszy Telewizji Polskiej od 30 września do 25 listopada 1986 roku. Treścią serialu są zmagania lokatorów tytułowego warszawskiego bloku z gospodarzem Stanisławem Aniołem (Roman Wilhelmi), który w imię własnych ambicji próbuje im utrudnić życie. W zamierzeniu twórców, serial Alternatywy 4 miał przedstawiać zbiorowy portret społeczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na przykładzie mieszkańców bloku osiedlowego w Warszawie. Za scenariusz do Alternatyw 4 odpowiadali Janusz Płoński oraz Maciej Rybiński, a Bareja uzupełnił scenopis o własne pomysły. Produkcja Alternatyw 4 rozpoczęła się jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. Gdy serial pomimo różnych perturbacji został ukończony w 1983 roku, na skutek działań cenzury jego emisja była wstrzymywana przez ponad trzy lata. Mimo to po Polsce kopie serialu krążyły w nielegalnym obiegu, w postaci nagrań na kasetach wideo. Ostatecznie cenzura ustąpiła, aczkolwiek z oryginalnej wersji na potrzeby premierowej emisji usunięto sceny, które cenzorzy odebrali jako zbyt prześmiewcze i krytyczne względem socjalistycznej rzeczywistości. Czytaj więcej…

2023-04-21

Płaszczanica – bogato zdobiona, haftowana lub malowana tkanina liturgiczna z przedstawieniem umarłego Jezusa Chrystusa i osób otaczających jego ciało. Na obrzeżach płótna umieszczona jest fraza w języku cerkiewnosłowiańskim: Dostojny Józef zdjąwszy z drzewa przeczyste Ciało Twoje, całunem czystym owinął i wonnościami namaściwszy, w nowym złożył grobie lub: W grobie ciałem, w otchłani duszą jako Bóg, w raju zaś z łotrem, na tronie z Ojcem i Duchem byłeś Chryste, wszystko napełniający, Ty, którego żadne słowo opisać nie może. W obrządku wschodnim płaszczanica występuje w liturgii Wielkiego Piątku oraz Wielkiej Soboty. Symbolizuje grób Jezusa, który w chrześcijaństwie jest miejscem zmartwychwstania, i przybliża wiernym misterium paschalne. Na wprowadzenie płaszczanicy do liturgii chrześcijańskiej, a także na niesiony przez nią przekaz ikonograficzny, wpływ wywarł kult Całunu Turyńskiego. Czytaj więcej…

2023-04-22

Onoklea wrażliwa – gatunek roślin należący do rodziny onokleowatych. Zazwyczaj klasyfikowany jest jako jedyny przedstawiciel rodzaju Onoclea. Gatunek występuje współcześnie naturalnie w dwóch różnych odmianach we wschodniej części Ameryki Północnej i we wschodniej Azji, a jako introdukowany także w Europie. Ślady kopalne świadczą o tym, że był w przeszłości gatunkiem niemal kosmopolitycznym. Rośnie w różnych siedliskach naturalnych i antropogenicznych. Uprawiany jest jako roślina ozdobna. Bywa kłopotliwy w uprawie ze względu na ekspansywne rozrastanie się. Mimo wrażliwości liści na mróz jest ona w pełni mrozoodporna – może być z powodzeniem uprawiana w chłodnym klimacie. Liście zarodnionośne bywają stosowane jako dodatek do bukietów suchych kwiatów.Zarodniki i gametofity tego gatunku były wykorzystywane w badaniach nad wczesnymi fazami rozwoju paproci. Czytaj więcej…

2023-04-23

Solaris Urbino 10 – niskopodłogowy autobus miejski klasy midi z serii Solaris Urbino produkowany w latach 2002–2018 przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach w Bolechowie-Osiedlu. Został zaprezentowany jako następca krótszego modelu Urbino 9. Początkowo był produkowany w ramach II generacji rodziny Urbino, a od 2005 roku w ramach III generacji. Po wycofaniu z oferty w 2018 roku zastąpił go model Urbino 10,5. Produkowano wyłącznie wersję napędzaną silnikiem wysokoprężnym. Silnik został umieszczony w zabudowie wieżowej w tylnej części autobusu. W autobusach montowano automatyczne skrzynie biegów Voith lub opcjonalnie ZF Ecolife. Tylna oś jest osią napędową. Autobus oparty jest o nadwozie samonośne ze szkieletem zbudowanym ze stali odpornej na korozję. Na szkielecie zostały zamocowane panele nadwozia ze stali nierdzewnej tego samego typu oraz aluminium. Wszystkie panele boczne oraz panele nadkoli są demontowalne, co ułatwia ewentualną wymianę po uszkodzeniu wskutek kolizji. Czytaj więcej…

2023-04-24

Madame Butterfly – opera w trzech aktach Giacoma Pucciniego z 1904 roku na podstawie noweli Madame Butterfly amerykańskiego prawnika oraz pisarza, Johna Luthera Longa. Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. Do ważniejszych arii zalicza się Un bel dì, vedremo. Światowa prapremiera odbyła się 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali pod dyrekcją Cleofonte Campaniniego. Opera spotkała się z negatywnym odbiorem u krytyków. Kilka miesięcy później, po naniesieniu poprawek, miała miejsce druga premiera, która spotkała się z uznaniem publiczności. Madame Butterfly jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie i była wielokrotnie ekranizowana. Czytaj więcej…

2023-04-25

Aleksander Ford (ur. 24 listopada 1908 w Kijowie, zm. 4 kwietnia 1980 w Naples) – polski reżyser filmowy i scenarzysta pochodzenia żydowsko-rosyjskiego, komandor Orderu Odrodzenia Polski. Zaczynał swoją karierę od nakręcenia kilku filmów krótkometrażowych, jednak za jego pierwszy wybitny film uchodzi – obecnie zaginiony – Legion ulicy z 1932 roku. Po sukcesie artystycznym tegoż Ford próbował bezskutecznie realizować ambitne filmy o tematyce społecznej, które były przemontowywane przez polskich producentów. Najwartościowszym zachowanym filmem Forda z okresu międzywojennego była Droga młodych, niedopuszczony do rozpowszechniania przez sanacyjną cenzurę dokument o żydowskim sanatorium. II wojnę światową przetrwał w ZSRR, skąd w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki dotarł do Polski, gdzie nakręcił pierwszy dokument poświęcony obozowi zagłady. W 1969 roku, z powodu rozpoczętej rok wcześniej nagonki antysemickiej, wyjechał z Polski, a za granicą nie odniósł sukcesów artystycznych. Czytaj więcej…

2023-04-26

Funt palestyński – waluta będąca oficjalnym środkiem płatniczym w Mandacie Palestyny w latach 1927–1948, Transjordanii i Izraelu, a także tymczasowo na Cyprze. W okresie mandatu za politykę pieniężną odpowiadała Palestine Currency Board. Emitowała ona banknoty o nominałach: 500 milów, 1 funt, 5, 10, 50 oraz 100 funtów. Emitowane monety były w następujących nominałach: 1 mil, 2 mile, 5, 10, 20, 50 oraz 100 milów. Po powstaniu Izraela emitentem banknotów, na podstawie specjalnej umowy z rządem, został Anglo-Palestine Bank. Na banknotach stosowano zmienioną, hebrajską nazwę waluty, a nie oficjalną z czasów mandatu brytyjską. Nominały obejmowały: 500 milów, 1 funta, 5, 10 oraz 50 funtów. W przypadku monet wyemitowano tylko jeden nominał 25 milów. W Transjordanii funt został zastąpiony w 1949 roku dinarem, w Izraelu w 1952 roku funtem izraelskim, a na Cyprze w 1942 roku powrócono do funta cypryjskiego. Czytaj więcej…

2023-04-27

Alternatywy 4 – polski serial komediowy z 1983 roku w reżyserii Stanisława Barei, emitowany premierowo przez Program Pierwszy Telewizji Polskiej od 30 września do 25 listopada 1986 roku. Treścią serialu są zmagania lokatorów tytułowego warszawskiego bloku z gospodarzem Stanisławem Aniołem (Roman Wilhelmi), który w imię własnych ambicji próbuje im utrudnić życie. W zamierzeniu twórców, serial Alternatywy 4 miał przedstawiać zbiorowy portret społeczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na przykładzie mieszkańców bloku osiedlowego w Warszawie. Za scenariusz do Alternatyw 4 odpowiadali Janusz Płoński oraz Maciej Rybiński, a Bareja uzupełnił scenopis o własne pomysły. Produkcja Alternatyw 4 rozpoczęła się jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. Gdy serial pomimo różnych perturbacji został ukończony w 1983 roku, na skutek działań cenzury jego emisja była wstrzymywana przez ponad trzy lata. Mimo to po Polsce kopie serialu krążyły w nielegalnym obiegu, w postaci nagrań na kasetach wideo. Ostatecznie cenzura ustąpiła, aczkolwiek z oryginalnej wersji na potrzeby premierowej emisji usunięto sceny, które cenzorzy odebrali jako zbyt prześmiewcze i krytyczne względem socjalistycznej rzeczywistości. Czytaj więcej…

2023-04-28

Płaszczanica – bogato zdobiona, haftowana lub malowana tkanina liturgiczna z przedstawieniem umarłego Jezusa Chrystusa i osób otaczających jego ciało. Na obrzeżach płótna umieszczona jest fraza w języku cerkiewnosłowiańskim: Dostojny Józef zdjąwszy z drzewa przeczyste Ciało Twoje, całunem czystym owinął i wonnościami namaściwszy, w nowym złożył grobie lub: W grobie ciałem, w otchłani duszą jako Bóg, w raju zaś z łotrem, na tronie z Ojcem i Duchem byłeś Chryste, wszystko napełniający, Ty, którego żadne słowo opisać nie może. W obrządku wschodnim płaszczanica występuje w liturgii Wielkiego Piątku oraz Wielkiej Soboty. Symbolizuje grób Jezusa, który w chrześcijaństwie jest miejscem zmartwychwstania, i przybliża wiernym misterium paschalne. Na wprowadzenie płaszczanicy do liturgii chrześcijańskiej, a także na niesiony przez nią przekaz ikonograficzny, wpływ wywarł kult Całunu Turyńskiego. Czytaj więcej…

2023-04-29

Onoklea wrażliwa – gatunek roślin należący do rodziny onokleowatych. Zazwyczaj klasyfikowany jest jako jedyny przedstawiciel rodzaju Onoclea. Gatunek występuje współcześnie naturalnie w dwóch różnych odmianach we wschodniej części Ameryki Północnej i we wschodniej Azji, a jako introdukowany także w Europie. Ślady kopalne świadczą o tym, że był w przeszłości gatunkiem niemal kosmopolitycznym. Rośnie w różnych siedliskach naturalnych i antropogenicznych. Uprawiany jest jako roślina ozdobna. Bywa kłopotliwy w uprawie ze względu na ekspansywne rozrastanie się. Mimo wrażliwości liści na mróz jest ona w pełni mrozoodporna – może być z powodzeniem uprawiana w chłodnym klimacie. Liście zarodnionośne bywają stosowane jako dodatek do bukietów suchych kwiatów.Zarodniki i gametofity tego gatunku były wykorzystywane w badaniach nad wczesnymi fazami rozwoju paproci. Czytaj więcej…

2023-04-30

Solaris Urbino 10 – niskopodłogowy autobus miejski klasy midi z serii Solaris Urbino produkowany w latach 2002–2018 przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach w Bolechowie-Osiedlu. Został zaprezentowany jako następca krótszego modelu Urbino 9. Początkowo był produkowany w ramach II generacji rodziny Urbino, a od 2005 roku w ramach III generacji. Po wycofaniu z oferty w 2018 roku zastąpił go model Urbino 10,5. Produkowano wyłącznie wersję napędzaną silnikiem wysokoprężnym. Silnik został umieszczony w zabudowie wieżowej w tylnej części autobusu. W autobusach montowano automatyczne skrzynie biegów Voith lub opcjonalnie ZF Ecolife. Tylna oś jest osią napędową. Autobus oparty jest o nadwozie samonośne ze szkieletem zbudowanym ze stali odpornej na korozję. Na szkielecie zostały zamocowane panele nadwozia ze stali nierdzewnej tego samego typu oraz aluminium. Wszystkie panele boczne oraz panele nadkoli są demontowalne, co ułatwia ewentualną wymianę po uszkodzeniu wskutek kolizji. Czytaj więcej…