ZAKSA Kędzierzyn-Koźle
ZAKSA SA – polski męski klub siatkarski z siedzibą w Kędzierzynie-Koźlu, założony 8 marca 1994 na bazie sekcji piłki siatkowej Chemika Kędzierzyn-Koźle, od 16 lutego 2004 działający jako spółka akcyjna. 9-krotny mistrz kraju, 10-krotny zdobywca Pucharu Polski, 3-krotny triumfator Superpucharu Polski i 3-krotny zwycięzca Ligi Mistrzów. Od sezonu 2024/2025 drużyna występuje pod nazwą ZAKSA Kędzierzyn-Koźle.
| Pełna nazwa |
ZAKSA Spółka Akcyjna | ||
|---|---|---|---|
| Przydomek |
Koziołki, Trójkolorowi | ||
| Maskotka |
kozioł Zaksiołek | ||
| Barwy |
niebiesko-biało-czerwone | ||
| Data założenia |
1947 | ||
| Debiut w najwyższej lidze |
Mostostal – AZS Yawal Częstochowa 3:1 (1995/96) | ||
| Liga | |||
| Państwo | |||
| Siedziba | |||
| Adres |
ul. Mostowa 1A | ||
| Hala sportowa | |||
| Właściciel | |||
| Prezes |
Jadwiga Cichoń | ||
| Trener | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
.jpg)
.jpg)
Historia
edytujChronologia nazw
edytujChemik Kędzierzyn-Koźle
- 1947: Klub Sportowy (KS) Bierawianka
- 1951: KS Unia Kędzierzyn
- 1952: Kolejarz Kędzierzyn (KS Unia przekazała sekcję siatkówki do klubu Kolejarz)
- 1956: KS Unia Kędzierzyn (powrót sekcji siatkówki do KS Unia)
- 1968: Międzyzakładowy Klub Sportowy (MZKS) Chemik Kędzierzyn (połączenie z KS Unia Blachownia w jeden klub)
- 1976: MZKS Chemik Kędzierzyn-Koźle (Kędzierzyn oraz Koźle połączyły się, tworząc Kędzierzyn-Koźle)
- 1991: KS Chemik Kędzierzyn-Koźle
- 1993: KS Kędzierzyn (w czerwcu 1993 r. sekcja przestała istnieć)
ZAKSA
- 1994: KS Mostostal Zabrze w Kędzierzynie-Koźlu (utworzony na bazie rozwiązanej sekcji siatkówki KS Chemik)
- 1995: KS Mostostal ZA Kędzierzyn-Koźle
- 1998: Mostostal Azoty Kędzierzyn-Koźle
- 2005: Mostostal-Azoty SSA Kędzierzyn-Koźle
- 2007: ZAKSA Kędzierzyn-Koźle
- 2019: Grupa Azoty ZAKSA Kędzierzyn-Koźle
- 2024: Orlen ZAKSA Kędzierzyn-Koźle[1]
Początki siatkówki
edytujPoczątki siatkówki w Kędzierzynie sięgają 1947 r., gdy utworzono klub sportowy „Bierawianka”, który w 1951 r. zmienił nazwę na KS Unia Kędzierzyn. Jednak siatkówka rodziła się w Kędzierzynie w wielkich bólach. Nie było sali i sprzętu, mimo wszystko znaleźli się ludzie, którzy poświęcili się swojej pasji. Z powodu kiepskiej sytuacji finansowej w rok po założeniu sekcję przejął „Kolejarz” Kędzierzyn. „Unia” odzyskała siatkarzy dopiero w 1956 r. W 1969 r. doszło do fuzji Unii Kędzierzyn z Unią Blachownia, w wyniku której powstał MZKS Chemik Kędzierzyn. W 1971 r. otwarto nową halę widowiskowo-sportową, wybudowaną z funduszy miejscowych zakładów przemysłowych, która miała stać się centrum rozwoju halowych dyscyplin sportu. Paradoksalnie jednak w następnym roku rozwiązano w Kędzierzynie sekcję siatkówki. W 1973 r. siatkówka znów zagościła w Kędzierzynie. Jednak już w 1978 r. zespół seniorów już pod nazwą Chemika Kędzierzyn awansował do II ligi. W 1980 r. drużyna na rok wróciła do niższej klasy rozgrywek, aby po roku znów zawitać do grona drugoligowców. W 1991 r. siatkarze Chemika odnieśli kolejny sukces – był nim awans do serii B I ligi. W 1993 r., grając jeszcze w Serii B, zespół Chemika wystąpił w finale Pucharu Polski w Opolu, zajmując 4. miejsce[2].
Ekstraklasa
edytujW 1994 r. rozpoczęła się już era Mostostalu. Miłośnicy siatkówki w Kędzierzynie – wśród których był wieloletni Prezes kędzierzyńskiej drużyny Kazimierz Pietrzyk, wówczas kierownik sekcji drużyny siatkówki Chemika Kędzierzyn i dyrektor filii Mostostalu Zabrze – na bazie sekcji siatkówki Chemika Kędzierzyn – Koźle utworzyli 8 marca 1994 profesjonalny klub o nazwie: KS Mostostal Zabrze w Kędzierzynie – Koźlu, który 14 marca 1994 zarejestrowany został w Urzędzie Wojewódzkim w Opolu. Ich marzeniem był awans do serii A i walka o najwyższe trofea w Polsce. Już w 1995 r. te plany spełniły się. Pierwszy sezon w Serii A nie przyniósł większych sukcesów, chociaż samo utrzymanie w gronie najlepszych drużyn siatkarskich Polski można uznać za spore osiągnięcie. Młoda stażem drużyna z Kędzierzyna spisywała się rewelacyjnie w całym następnym sezonie. Najpierw wywalczyła awans do turnieju finałowego Pucharu Polski rozgrywanego w Radomiu. Tam podopieczni Leszka Milewskiego doszli aż do finału ze Stilonem Gorzów, który jednak przegrali. Siatkarze Mostostalu również niespodziewanie wywalczyli awans do finału, jednak tym razem faworytem był AZS Częstochowa[2]. Pierwsze mistrzostwo Polski zdobyli rok później pokonując w finale Morze Szczecin. W kolejnym sezonie Mostostal znowu musiał uznać wyższość AZS-u Częstochowa. Przez kolejne 4 lata Mostostal nie schodził z mistrzowskiego tronu, zarówno w lidze jak i w pucharze Polski. Trzy razy z rzędu zdobyli podwójną koronę. Do tych sukcesów doszły jeszcze występy na arenie międzynarodowej. W 2000 r. stanęli na 3. miejscu Pucharu CEV, a w 2003 r. w Lidze Mistrzów. To był ostatni wielki sukces klubu do 2011 r., gdy klub wywalczył wicemistrzostwo Polski i zajął 2. miejsce w Pucharze CEV. Kolejne lata to już na stałe powrót do czołówki ligi i walka o medale. W 2016 r. rozpoczęła się druga złota seria klubu, który przez następne 4 lata wygrywał fazę zasadniczą i grał w finale ligi trzykrotnie go wygrywając. W tym czasie Zaksa wygrała również dwukrotnie Puchar Polski, a w sezonie 2017/18 grała ona w Final Four Ligi Mistrzów. Na początek sezonu jubileuszowego 25-lecia klubu drużyna wygrała Superpuchar Polski. Z powodu pandemii koronawirusa sezon został zakończony przedwcześnie i bez wyłonienia tytuły mistrzowskiego. W momencie zakończenia ligi ZAKSA znajdowała się na pierwszym miejscu w tabeli. Kolejny sezon był najlepszy w całej dotychczasowej historii klubu, rozpoczął go sukces w Superpucharze Polski, następnie kędzierzynianie zwyciężyli w Pucharze Polski. Dominowali oni również w rozgrywkach krajowych - zakończyli oni fazę zasadniczą na pierwszym miejscu z bilansem 23 zwycięstw i jedynie 3 porażek oraz z przewagą 14 punktów nad drugim Jastrzębskim Węglem. Ostatecznie jednak po przegranym finale drużyna musiała zadowolić się tytułem wicemistrzów Polski. Jednak największym sukcesem w tym sezonie było dostanie się do finału najważniejszych klubowych rozgrywek siatkarskich - Ligi Mistrzów. Po łatwym sukcesie w fazie grupowej przyszła kolej na fazę play-off w, której ZAKSA zmierzyła się z obrońcą tytułu Cucine Lube Civitanova. Po dwóch emocjonujących meczach oraz złotym secie drużyna awansowała do półfinału, w którym czekali już na nich siatkarze wielokrotnego zdobywcy Ligi Mistrzów i mistrza Rosji Zenita Kazań. Po dwóch meczach zakończonych porażką obu gospodarzy 3:2 i wielkich emocjach stan rywalizacji wynosił 1:1 i konieczne było rozegranie po raz kolejny złotego seta. W nim lepsi okazali się kędzierzynianie i pierwszy raz w historii klubu awansowali oni do finału Ligi Mistrzów. Pokonali oni w nim włoskie Itas Trentino 3:1 będąc tym samym pierwszym polskim klubem od 43 lat, który zwyciężył w Lidze Mistrzów. W grudniu 2021 r. powstał pomnik, który ma przypominać triumf siatkarzy z Kędzierzyn-Koźla[3]. W styczniu 2022 r. w 87. Plebiscycie Przeglądu Sportowego klub z Kędzierzyna-Koźla został drużyną roku 2021[4]. W lutym 2022 r. trzeci raz z rzędu (w sezonie 2019/20 turniej finałowy Pucharu Polski nie odbył się z powodu pandemii) drużyna triumfowała w finale Pucharu Polski, było to rekordowe w historii dziewiąte zwycięstwo w tych rozgrywkach. Kolejnym sukcesem było wygranie siódmy raz z rzędu sezonu zasadniczego Plusligi. Równie owocne okazały się dla Zaksy rozgrywki Ligi Mistrzów, po pokonaniu Jastrzębskiego Węgla w półfinale drużyna kędzierzynian drugi sezon z rzędu awansowała do wielkiego finału rozgrywek. W finale drugi raz z rzędu spotkała się Zaksa z włoskim Itas Trentino i obroniła tytuł.
Klub Kibica
edytujKlub Kibica założono 16 października 1997. Rejestracja w sądzie nastąpiła 30 października 1998. W maju 2001 r. Klub Kibica otrzymał od Polskiego Komitetu Olimpijskiego honorową nagrodę fair play. Jesienią 2007 r. został rozwiązany. Następnie funkcjonował pod nazwą „Stowarzyszenie Sympatyków Piłki Siatkowej w Kędzierzynie-Koźlu”, lecz rozwiązano go 2 stycznia 2011, po przegranym 2:3 meczu ze Skrą Bełchatów.
Bilans sezon po sezonie
edytuj| Sezon | Miejsce | Puchary |
|---|---|---|
| 1977/1978 – III liga | awans do II ligi | |
| 1978/1979 – II liga | ||
| 1979/1980 – II liga | spadek do III ligi | |
| 1980/1981 – III liga | awans do II ligi | |
| 1981/1982 – II liga | ||
| 1982/1983 – II liga | ||
| 1983/1984 – II liga | ||
| 1984/1985 – II liga | ||
| 1985/1986 – II liga | ||
| 1986/1987 – II liga | ||
| 1987/1988 – II liga | ||
| 1988/1989 – II liga | ||
| 1989/1990 – II liga | ||
| 1990/1991 – II liga | awans do I ligi serii B | |
| 1991/1992 – I liga seria B | ||
| 1992/1993 – I liga seria B | ||
| 1993/1994 – I liga seria B | ||
| 1994/1995 – I liga seria B | awans do I ligi serii A | |
| 1995/1996 – I liga seria A | 7 | |
| 1996/1997 – I liga seria A |  2 |
Finał Pucharu Polski
|
| 1997/1998 – I liga seria A |  1 |
|
| 1998/1999 – I liga seria A | 2 |
|
| 1999/2000 – I liga seria A | 1 |
 Puchar Polski 3. miejsce w Pucharze CEV
|
| 2000/2001 – Polska Liga Siatkówki | 1 |
Puchar Polski
|
| 2001/2002 – Polska Liga Siatkówki | 1 |
Puchar Polski
|
| 2002/2003 – Polska Liga Siatkówki | 1 |
3. miejsce w Lidze Mistrzów
|
| 2003/2004 – Polska Liga Siatkówki | 6 | |
| 2004/2005 – Polska Liga Siatkówki | 5 | |
| 2005/2006 – Polska Liga Siatkówki | 8 | |
| 2006/2007 – Polska Liga Siatkówki | 6 | |
| 2007/2008 – Polska Liga Siatkówki | 6 | |
| 2008/2009 – PlusLiga | 4 | |
| 2009/2010 – PlusLiga | 4 | |
| 2010/2011 – PlusLiga | 2 |
Finał Pucharu Polski Finał Pucharu CEV
|
| 2011/2012 – PlusLiga |  3 |
|
| 2012/2013 – PlusLiga | 2 |
Puchar Polski
|
| 2013/2014 – PlusLiga | 4 | Puchar Polski
|
| 2014/2015 – PlusLiga | 6 | |
| 2015/2016 – PlusLiga | 1 |
Finał Pucharu Polski
|
| 2016/2017 – PlusLiga | 1 |
Puchar Polski
|
| 2017/2018 – PlusLiga | 2 |
|
| 2018/2019 – PlusLiga | 1 |
Superpuchar Polski
|
| 2019/2020 – PlusLiga | 1 | Superpuchar Polski
|
| 2020/2021 – PlusLiga | 2 |
Puchar Polski 1. miejsce w Lidze Mistrzów
|
| 2021/2022 – PlusLiga | 1 |
Puchar Polski 1. miejsce w Lidze Mistrzów
|
| 2022/2023 – PlusLiga | 2 |
Puchar Polski 1. miejsce w Lidze Mistrzów
|
| 2023/2024 – PlusLiga | 10 | Superpuchar Polski
|
Poziom rozgrywek:
pierwszy, najwyższy ogólnokrajowy
drugi
trzeci
czwarty
Występy w europejskich pucharach
edytujSukcesy
edytuj
)),_22.12.2023.jpg)
,_%C5%9Alepsk_Malow_Suwa%C5%82ki_-_Grupa_Azoty_ZAKSA_K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle,_22.12.2023.jpg)
,_%C5%9Alepsk_Malow_Suwa%C5%82ki_-_Grupa_Azoty_ZAKSA_K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle,_22.12.2023_(1).jpg)
PlusLigi_(20232024)))_ze_%C5%9Alepskiem_Malow_Suwa%C5%82ki,_22.12.2023.jpg)
_ze_%C5%9Alepskiem_Malow_Suwa%C5%82ki,_22.12.2023.jpg)
_ze_%C5%9Alepskiem_Malow_Suwa%C5%82ki,_22.12.2023_(2).jpg)
_ze_%C5%9Alepskiem_Malow_Suwa%C5%82ki,_22.12.2023_(4).jpg)
_ze_%C5%9Alepskiem_Malow_Suwa%C5%82ki,_22.12.2023.jpg)
1. miejsce (9x): 1998, 2000, 2001, 2002, 2003, 2016, 2017, 2019, 2022
2. miejsce (7x): 1997, 1999, 2011, 2013, 2018, 2021, 2023[5]
3. miejsce (1x): 2012
- Zwycięstwo (10x): 2000, 2001, 2002, 2013, 2014, 2017, 2019, 2021, 2022, 2023
- Finał (3x): 1997, 2011, 2016
3. miejsce (1x): 2000
- Pierwszy trener:
Andrea Giani - Trener przygotowania fizycznego: Piotr Pietrzak
- Statystyk: Mateusz Musiał
- Dyrektor sportowy: Wojciech Serafin
- Team Manager: Paweł Niebylski
| Nr | Imię i nazwisko | Data ur. | Wzrost | Pozycja |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  Bartosz Kurek
|
29.08.1988 | 205 | atakujący |
| 2 | Kajetan Kubicki
|
09.02.2003 | 190 | rozgrywający |
| 5 | Marcin Janusz
|
31.07.1994 | 195 | rozgrywający |
| 7 |  Igor Grobelny
|
08.06.1993 | 194 | przyjmujący |
| 10 | Mateusz Rećko
|
30.05.1998 | 196 | atakujący |
| 12 |  Andreas Takvam
|
04.06.1993 | 201 | środkowy |
| 13 | Rafał Szymura
|
29.08.1995 | 196 | przyjmujący |
| 15 |  David Smith
|
15.05.1985 | 201 | środkowy |
| 16 | Mateusz Poręba
|
24.04.1999 | 203 | środkowy |
| 18 | Maciej Nowowsiak
|
20.09.2001 | 189 | libero |
| 21 | Karol Urbanowicz
|
24.02.2001 | 200 | środkowy |
| 22 | Erik Shoji
|
24.08.1989 | 184 | libero |
| 23 | Jakub Szymański
|
25.03.1998 | 200 | przyjmujący |
| 99 |  Daniel Chițigoi
|
10.03.2005 | 203 | przyjmujący |
Prezesi klubu
edytuj| Nazwisko | Od | Do |
|---|---|---|
| Kazimierz Pietrzyk | 1994 | 2012 |
| Sabina Nowosielska | 2012 | 2014 |
| Mirosław Ptasiński | 2014 | 2015 |
| Paweł Rosak | 2015 | 2015 |
| Sebastian Świderski | 2015 | 2021 |
| Piotr Szpaczek | 2022 | 2024 |
| Jadwiga Cichoń | 2024 |
Zawodnicy
edytujMistrzowskie składy
edytuj- KS Mostostal ZA Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 1997/1998
- 1 Sławomir Skrzypiec
- 2 Roland Dembończyk
- 3 Marcin Prus
- 4 Michał Chadała
- 5 Sławomir Gerymski
- 6 Andrzej Solski
- 7 Rafał Musielak
- 8 Leszek Kurowski
- 9 Bogusław Mienculewicz
- 10 Wojciech Serafin
- 11 Paweł Papke
- I trener Jan Such
- II trener Andrzej Kubacki
- Mostostal-Azoty Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 1999/2000
- 2 Roland Dembończyk
- 3 Piotr Lipiński
- 5 Michał Chadała
- 6 Sławomir Gerymski
- 7 Igor Woronin
- 8 Rafał Musielak
- 9 Przemysław Lach
- 10 Robert Szczerbaniuk
- 11 Marcin Prus
- 12 Wojciech Serafin
- 14 Paweł Papke
- I trener Waldemar Wspaniały
- II trener Andrzej Kubacki
- Mostostal-Azoty Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2000/2001
- 2 Roland Dembończyk
- 3 Piotr Lipiński
- 4 Marcin Prus
- 5 Michał Chadała
- 6 Sławomir Gerymski
- 7 Dušan Kubica
- 8 Rafał Musielak
- 9 Przemysław Lach
- 10 Robert Szczerbaniuk
- 12 Wojciech Serafin
- 13 Sebastian Świderski
- 14 Paweł Papke
- I trener Waldemar Wspaniały
- II trener Andrzej Kubacki
- Mostostal-Azoty Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2001/2002
- 2 Roland Dembończyk
- 3 Piotr Lipiński
- 4 Marcin Prus
- 6 Marek Kardoš
- 7 Dušan Kubica
- 8 Rafał Musielak
- 9 Wojciech Serafin
- 11 Robert Szczerbaniuk
- 12 Jarosław Stancelewski
- 13 Sebastian Świderski
- 14 Paweł Papke
- 16 Aleksander Januszkiewicz
- 17 Bartłomiej Soroka
- I trener Waldemar Wspaniały
- II trener Andrzej Kubacki
- Mostostal-Azoty Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2002/2003
- 2 Roland Dembończyk
- 3 Piotr Lipiński
- 6 Marek Kardoš
- 7 Dušan Kubica
- 8 Rafał Musielak
- 9 Wojciech Serafin
- 10 Robert Szczerbaniuk
- 12 Jarosław Stancelewski
- 13 Sebastian Świderski
- 14 Paweł Papke
- 16 Aleksander Januszkiewicz
- 17 Bartłomiej Soroka
- I trener Waldemar Wspaniały
- II trener Andrzej Kubacki
- ZAKSA Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2015/2016
- 1 Paweł Zatorski
- 2 Kevin Tillie
- 4 Krzysztof Rejno
- 6 Dawid Konarski
- 7 Rafał Buszek
- 8 Jurij Hładyr
- 9 Łukasz Wiśniewski
- 12 Grzegorz Bociek
- 13 Kamil Semeniuk
- 14 Grzegorz Pająk
- 15 Sam Deroo
- 16 Benjamin Toniutti
- 18 Korneliusz Banach
- 19 Patryk Czarnowski
- I trener Ferdinando De Giorgi
- II trener Oskar Kaczmarczyk
- II trener Michał Chadała
- ZAKSA Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2016/2017
- 1 Paweł Zatorski
- 2 Kevin Tillie
- 3 Dominik Witczak
- 6 Dawid Konarski
- 7 Rafał Buszek
- 9 Łukasz Wiśniewski
- 10 Mateusz Bieniek
- 11 Bartosz Jastrowicz
- 12 Grzegorz Bociek
- 13 Kamil Semeniuk
- 14 Grzegorz Pająk
- 15 Sam Deroo
- 16 Benjamin Toniutti
- 17 Aleksander Maziarz
- 18 Korneliusz Banach
- 19 Patryk Czarnowski
- I trener Ferdinando De Giorgi
- II trener Oskar Kaczmarczyk
- II trener Michał Chadała
- ZAKSA Kędzierzyn-Koźle – mistrz Polski 2018/2019
- 1 Paweł Zatorski
- 2 Łukasz Kaczmarek
- 3 Łukasz Walawender
- 4 Przemysław Stępień
- 5 James Shaw
- 6 Benjamin Toniutti
- 8 Sławomir Jungiewicz
- 9 Łukasz Wiśniewski
- 10 Mateusz Bieniek
- 11 Aleksander Śliwka
- 12 Brandon Koppers
- 13 Rafał Szymura
- 14 Grzegorz Wójtowicz
- 15 Sam Deroo
- 16 Tomasz Kalembka
- 17 Mateusz Sacharewicz
- 19 Maciej Walczak
- 20 Kamil Szymura
- I trener Andrea Gardini
- II trener Michał Chadała
Obcokrajowcy w klubie
edytuj
Trenerzy
edytuj.jpg)
_(cropped).jpg)
| Nazwisko | Od | Do |
|---|---|---|
| Leszek Milewski |
1993 | 1997 |
| Jan Such |
1997 | 1999 |
| Waldemar Wspaniały |
1999 | 2004 |
 Rastislav Chudík |
2004 | 2005 |
| Wojciech Drzyzga |
2005 | 2006 |
| Andrzej Kubacki |
2006 | 2008 |
| Krzysztof Stelmach |
2008 | 2012 |
 Daniel Castellani |
2012 | 2013 |
| Sebastian Świderski |
2013 | 2015 |
 Ferdinando De Giorgi |
2015 | 2017 |
| Andrea Gardini |
2017 | 2019 |
 Nikola Grbić |
2019 | 2021 |
| Gheorghe Crețu |
2021 | 2022 |
 Tuomas Sammelvuo |
2022 | 2024 |
| Adam Swaczyna |
2024 | 2024 |
| Andrea Giani[7] |
2024 |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zastrzyk finansowy legendarnego klubu – jest nowy sponsor. siatka.org. (pol.).
- ↑ a b Jacek Żuk: Historia ZAKSY Kędzierzyn-Koźle. [dostęp 2012-05-10].
- ↑ ZAKSA ma swój pomnik! Upamiętniono historyczny triumf polskiego klubu. polsatsport.pl. (pol.).
- ↑ Grupa Azoty ZAKSA Kędzierzyn-Koźle Drużyną Roku 2021. polsatsport.pl. (pol.).
- ↑ PL: Jastrzębski Węgiel rozbił ZAKSĘ i został mistrzem Polski. siatka.org. (pol.).
- ↑ LIGI POLSKIE>SEZON 2024/2025>TRANSFERY > PLUSLIGA. siatka.org. (pol.).
- ↑ Andrea Giani oficjalnie przedstawiony w ZAKSIE. siatka.org. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Mecner Krzysztof: 80 lat polskiej siatkówki – Od „przebijanki” do ligi światowej. Olsztyn: HAKUS. ISBN 83-86926-08-2.
- Marcin Kalita, Paweł Wołosik, Kamil Drąg, Kamil Składowski: Polska siatkówka. Ringier Axel Springer Polska, s. 72-73. ISBN 978-83-7813-410-7.