Zenon Chruszcz
Zenon Chruszcz (ur. 8 października 1905 w Borysławiu, zm. 8 września 1984 w Sanoku) – polski sportowiec, żołnierz, nauczyciel, tłumacz.
 starszy sierżant
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1941–1948 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
Armia Polska na Wschodzie |
| Jednostki |
5 Wileńska Dywizja Piechoty→5 Kresowa Dywizja Piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa (kampania wrześniowa, kampania włoska: bitwa o Monte Cassino, bitwa o Ankonę) |
| Późniejsza praca |
nauczyciel |
| Odznaczenia | |
        
| |
Życiorys
edytuj2.jpg)
.jpg)
Urodził się 8 października 1905 w Boryslawiu[1][2]. Był synem Michała i Katarzyny z domu Czarny[3]. W latach 20. był sportowcem „Sokoła” w Drohobyczu, zawodnikiem drużyny piłkarskiej Sokół i Junak[4][5], startował w zawodach rzutu dyskiem[6]. Uzyskał wykształcenie średnie[7].
Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej[8]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów i wywieziony do ZSRR i przebywał na ziemi kazachskiej[8]. Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 odzyskał wolność, po czym we wrześniu 1941 wstąpił do formowanej Armii Polskiej w ZSRR gen. Władysława Andersa[9][2]. W Tatiszczewie został wtedy żołnierzem 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty[9]. W jej strukturze 17 marca 1942 wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów[9][2]. W sierpniu 1942 wraz z wojskiem ewakuował się do Persji, a po trzech tygodniach do Iraku[9]. Po ewakuacji służył w Armii Polskiej na Wschodzie[9]. Po ukończeniu SPRS 20 stycznia 1943 został przydzielony do 5 Kresowego Batalionu Saperów[9]. Przebywał kolejno w Iraku, Palestynie, Egipcie (Bliski Wschód) do marca 1944, gdy jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie wraz z 2 Korpusem Polskim dotarł do Włoch (Taranto)[9][9][2]. Po przemianowaniu służył w 5 Kresowej Dywizji Piechoty[10][11]. Brał udział w kampanii włoskiej na froncie zachodnim, w kwietniu 1944 w działaniach nad rzeką Sangro, w maju 1844 w walkach w bitwie o Monte Cassino i Piedimonte[9]. Od czerwca 1944 do 21 kwietnia 1945 uczestniczył w działaniach na odcinku Adriatyckim, m.in.: Caserta, Benevento, Foggia, Termoli, Pescara, Benedetto, Formo, Loretto, Crescia, w bitwie o Ankonę[9] i o Padwę[2]. Służył w oddziale saperów[12]. Od kwietnia 1945 do czerwca 1946 przebywał w obozach szkoleniowych nad Morzem Adriatyckim[9].
W czerwcu 1946 wraz z 2 Korpusem wyjechał do Wielkiej Brytanii i służył w szeregach Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w Monks' Common w Sussex[9]. 22 września 1948 został zdemobilizowany[9][2]. Dosłużył stopnia starszego sierżanta[12][13] (po wojnie w okresie PRL był przedstawiany w stopniu sierżanta podchorążego[3]). W Wojskowym Ośrodku Wyszkolenia opanował język angielski[2]. Od 6 lipca 1947 pracował w miesięczniku „The Sussex Illustrated” w Loxwood[9]. Od 1948 do 1958 parał się innymi pracami w Londynie[9].
25 czerwca 1958 powrócił do Polski[9] i osiedlił się w Sanoku[2]. Od 1 września 1959 do sierpnia 1980 był nauczycielem języka angielskiego w tamtejszym Technikum Ekonomicznym i Hotelarskim[9][14] (w 1977 zatrudniony na część etatu)[15]. Na przełomie lat 60./70. dokonywał tłumaczeń na języka angielski fragmentów oraz spisu treści czasopisma „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, wydawanego przez Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku[16]. Należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego (w roku 1963-1964 był społecznym inspektorem pracy ZNP w TE)[17], Towarzystwa Szkoły Świeckiej w Sanoku i PTTK[17]. Był członkiem koła ZBoWiD w Sanoku[7][18] i udzielał się jako prelegent tej organizacji[7][19]. W 1976 otrzymał zaświadczenie kombatanckie[1]. W maju 1980 na łamach rzeszowskiego dziennika „Nowiny” wypowiedział się przeciw narastającym aktom bandytyzmu, chuligaństwa i terroru w Polsce[18]. Był bezpartyjny[3][7].
Jego żoną była Emilia, z domu Myćka (1910–1992), stomatolog, od 1950 do 1992 dentystka szkolna w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku[20], była jedną z lekarzy, udzielających w 1956 r. pomocy medycznej ks. prymasowi kard. Stefanowi Wyszyńskiemu, wówczas internowanemu w pobliskiej Komańczy[21][22]. Jego szwagierką była Maria Kril.
Zenon Chruszcz zmarł 8 września 1984[23][24]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku 11 września 1894[24].
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1981)[25]
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1976)[25]
- Krzyż Zasługi z Mieczami[26]
- Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino nr 25284 (1945)[27]
- Gwiazda za Wojnę 1939–1945[28]
- Krzyż Wojenny za Męstwo Wojskowe (1946)[29]
- Gwiazda Italii[30]
- Medal Wojny 1939–1945 (1947)[31]
- Odznaka Pamiątkowa 5 Kresowej Dywizji Piechoty (1946)[29]
- Odznaka Saperów 5 Kresowej Dywizji Piechoty (1946)[29]
- inne odznaczenia zagraniczne państw zachodnich[1]
- Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” (1982)[32]
- Honorowa Odznaka Ruchu Przyjaciół Harcerstwa (1982)[25]
- List pochwalny za długoletnią pracę społeczną na rzecz ZBoWiD (1980)[33]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 33.
- ↑ a b c d e f g h Boczar 1995 ↓, s. 271.
- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 33, 35.
- ↑ Kronika sportowa. Zawody o mistrzostwo klasy „B”. Sokół – Betar 5:0. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborski”. Nr 19, s. 3, 26 maja 1928.
- ↑ Sport. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborski”. Nr 5, s. 6, 21 lutego 1930.
- ↑ Święto przysposobienia wojskowego. Wyniki zawodów. „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski”. Nr 18, s. 4, 23 czerwca 1929.
- ↑ a b c d ZBoWiD 1986 ↓, s. 263.
- ↑ a b Brygidyn 1989 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Deklaracje ↓, s. 36.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 35.
- ↑ Tu podano 3 Dywizję Strzelców Karpackich, zob. Witold Szymczyk. Na Monte Cassino. „Nowiny”. Nr 110, s. 2, 18-20 maja 1990.
- ↑ a b Brygidyn 1990 ↓, s. 5.
- ↑ Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Sanok: 1994, s. 120. ISBN 83-87282-47-2.
- ↑ Boczar 1995 ↓, s. 272.
- ↑ Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie (1945-1995). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 80, 84. ISBN 83-903469-0-7.
- ↑ Translated by Zenon Chruszcz. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 10, s. 114, 1969. (ang.).
Translated by Zenon Chruszcz. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 11, s. 71, 1970. (ang.).
Translated by Zenon Chruszcz. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 16, s. 4, 1972. (ang.).
Wstęp. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 22, s. 2, 1976.
Wstęp. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 23, s. 2, 1977.
Wstęp. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 24, s. 2, 1978.
Jerzy Czajkowski –bibliografia. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2014-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)]. - ↑ a b Deklaracje ↓, s. 39.
- ↑ a b Zenon Chruszcz. Mówią ludzie pracy... Bandytyzmowi musimy się przeciwstawić. „Nowiny”. Nr 102, s. 1-2, 25 maja 1981.
- ↑ Komitet Organizacyjny Fundacji Sztandaru. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Zarząd Koła w Sanoku. 1986, s. 112.
- ↑ Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie. 1945–1995. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 87. ISBN 83-903469-0-7.
- ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. W dobie stalinowskiego terroru w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 787.
- ↑ Leczyłem kardynała Wyszyńskiego. Wywiad z doktorem Stanisławem Lewkiem. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 81. ISBN 987-83-906746-7-6.
- ↑ Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie (1945-1995). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 84. ISBN 83-903469-0-7.
- ↑ a b Księga cmentarna nr 1. Matejki Rymanowska od 1973 do 2004 (stare cmentarze), Sanok, (poz. 896).
- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 37.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 33, 35 (5 Kres.Dyw.Piech.).
- ↑ Deklaracje ↓, s. 33, 35, 37, 187 (Kres.Dyw.Piech., 1945).
- ↑ Deklaracje ↓, s. 33, 35, 37 (14 Wlkp.Bryg.Panc, 1945).
- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 35, 37.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 33, 35, 37 (14 Wlkp.Bryg.Panc).
- ↑ Deklaracje ↓, s. 35, 37 (14 Wlkp.Bryg.Panc, 1945).
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 315.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 276.
Bibliografia
edytuj- Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych C Chrząszcz-Cypcarz 1971-1984, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 49). s. 1-173.
- Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 1-335.
- Andrzej Brygidyn. Wierni przysiędze i żołnierskim honorem (XV). Przez nieprzebyte tajgi i bezgraniczne stepy zdążali. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 34, s. 5, 10–20 grudnia 1989.
- Andrzej Brygidyn. Wierni przysiędze i żołnierskim honorem (XIX). Z Monte Cassino klucz Do Rzymu (I). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 2, s. 5, 10-20 stycznia 1990.
- Marek Boczar: Sylwetki nauczycieli z długoletnim stażem. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 269-278. ISBN 83-903469-0-7.
- Do Polski przez Monte Cassino. W: Andrzej Brygidyn: Sanockie reminiscencje. Sanok: 2013, s. 31–32. ISBN 978-83-903080-2-9.