Żółw oliwkowy
Żółw oliwkowy (Lepidochelys olivacea) – gatunek gada z rodziny żółwi morskich (Cheloniidae), najmniejszy z całej rodziny. Jest najliczniejszym żółwiem na świecie i jednym z najbardziej wykorzystywanych przez ludzi (polowania, handel jajami).
Lepidochelys olivacea[1] | |||
(Eschscholtz, 1829) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
żółw oliwkowy | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
Zasięg występowania | |||
Żółw oliwkowy ma najbardziej zaokrąglony karapaks spośród żółwi morskich, często jest on szerszy niż dłuższy. Podobnie jak inne żółwie morskie, składa jaja na plażach, jednak nie robi tego w pojedynkę, a w bardzo licznych grupach. Jest głównie mięsożercą, czasami odżywia się również pokarmem roślinnym w zależności od dostępności pożywienia. Pomiędzy okresami godowymi i lęgowymi odbywa długie migracje, często przekraczające kilka tysięcy kilometrów. Żółwie oliwkowe występują w Oceanie Atlantyckim, Indyjskim i Spokojnym.
Etymologia i taksonomia nazwy
edytujPierwszy opis naukowy sporządził w 1829 roku Johann Friedrich von Eschscholtz – niemiecki zoolog i entomolog. Łacińska nazwa gatunkowa odnosi się do karapaksu o kolorze oliwkowym. Stąd także polska nazwa gatunkowa. Nazwa rodzajowa pochodzi z greki i oznacza „łuskowanego żółwia”[2]. Żółw oliwkowy jest jednym z dwóch gatunków rodzaju Lepidochelys oraz jednym z sześciu obecnie żyjących przedstawicieli rodziny Cheloniidae.
Anatomia i morfologia
edytujMłode osobniki są barwy szarej lub szarobrązowej, która z wiekiem przechodzi w oliwkowo-zieloną. Kolor ten jest źródłem zarówno polskiej nazwy zwyczajowej, jak i naukowej. Na kolistym karapaksie, zazwyczaj nie przekraczającym 70 cm długości[4], umieszczone jest od 6 do 9 rogowych tarcz żebrowych, których liczba może być asymetryczna. Karapaks posiada również 5 par przybrzeżnych płyt oraz 3 lub 4 krawędziowe, z tyłu ostro zakończone. Łączenia między nimi są stosunkowo gładkie. Spód żółwia jest zazwyczaj żółtawy lub zielono-żółty. Głowa w porównaniu do małej skorupy wydaje się nieproporcjonalnie duża. Masa dorosłego osobnika nie przekracza 45 kilogramów[4].
Występowanie
edytujŻółwia oliwkowego można spotkać zazwyczaj w tropikalnych wodach Oceanu Spokojnego, Indyjskiego i na południu Atlantyku. Gady te odbywają długie migracje, przebywając pomiędzy sezonami godowymi, nierzadko ponad 4 tysiące kilometrów. Zazwyczaj przebywają na otwartych wodach strefy pelagialnej o głębokości dochodzącej do 3000 metrów, choć obserwuje się je czasem również w płytkich wodach przybrzeżnych[5]. Plaże indyjskiego stanu Orisa są jednym z miejsc, w których żółwie oliwkowe składają jaja. Plaże Devi, Gahirmatha i Rushikulya są pełne żółwi w okresie godowym. Również na plażach stanu Tamil Nadu i wyspy St. Martin zaobserwowano żółwie oliwkowe składające jaja. Innym odwiedzanym przez te żółwie miejscem jest 20-kilometrowa plaża w indyjskim stanie Kerala rozciągająca się od Pavyoli od ujścia rzeki Kottapuzham, 45 km na północ od miasta Kalkuta. Co roku zjawiają się tam setki, a nawet tysiące żółwi. Mniejsze arribadas odbywają się również na zachodzie Meksyku, w Gwatemali, Wenezueli, Francuskiej Gujanie, Surinamie, Kongu, Angoli, Malezji, Pakistanie oraz Sri Lance[6].
Rozmnażanie
edytujJak większość żółwi morskich, również żółw oliwkowy posiada dużą skorupę chroniącą go przed drapieżnikami głównie podczas składania jaj na plażach. Żółwie te osiągają dojrzałość płciową średnio po 12–15 latach[4], od tego czasu co rok samice pojawiają się na plażach w ogromnych skupiskach zwanych po hiszpańsku arribadas[7]. Masowe wizyty żółwic na plażach powtarzają się od dwóch do siedmiu razy w czasie jednego sezonu lęgowego trwającego od stycznia do marca. Pojawianie się ich w licznych skupiskach ma związek z zapewnieniem potomstwu większych szans na przetrwanie pierwszych chwil życia między wykluciem i dotarciem do wody.
Każda z samic wykopuje średnio od dwóch do czterech gniazd i składa w każdym do 100 jaj[4]. Nierzadko żółwie wybierają do budowy gniazd małe i wąskie plaże – przy nadmiernej ciasnocie samice wzajemnie niszczą sobie jaja, czasem także rozkopują cudze gniazda by założyć własne. Młode wylęgają się po około 50–60 dniach[4]. Po wykluciu mierzą około 3,5–4 cm i ważą do 30 g[4]. Natychmiastowo po wydostaniu się z gniazda kierują się w stronę morza. Żółwie powracają w miejsce, w którym przyszły na świat, by dać życie kolejnemu pokoleniu.
Pokarm
edytujŻółwie oliwkowe są wszystkożerne, żywią się zarówno homarami, krabami, małymi krewetkami, rybami i ślimakami, jak i algami oraz innym pokarmem roślinnym. Czasami również polują na meduzy w płytkich wodach przybrzeżnych, zazwyczaj jednak żywią się z dala od brzegu, przy czym schodzą na głębokość nawet 150 metrów[5].
Wielkość populacji
edytujDegradacja żółwich gniazd, polowania oraz rybołówstwo w ogromnym stopniu przyczyniły się do spadku populacji żółwia oliwkowego. Mimo to, jest to najliczniejszy żółw na Ziemi, a przy tym również najbardziej wykorzystywany przez ludzi. Według Grupy Specjalistów ds. Żółwi Morskich (MTSG) z Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), liczebność ich populacji spadła o ponad 50% od lat 60. XX wieku, choć w niektórych miejscach zanotowano duży wzrost. Od 1967 roku populacje składające jaja na wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego (Surinamu, Gujany i Gujany Francuskiej) zmniejszyły się o ponad 80%. Brak jednak danych ze wschodnich brzegów Atlantyku. Wzdłuż całego zachodniego wybrzeża Afryki, miejscowe ludy regularnie żywią się jajami i żółwim mięsem. Działalność ta prowadzona jest jednak na zbyt niską skalę, by zauważalnie zaszkodzić światowej populacji[8].
Przed rokiem 1950 roczne ilości gniazd żółwia oliwkowego na pacyficznych wybrzeżach Meksyku przekraczały nieraz ponad dziesięć milionów. W latach 60. XX wieku rozwój rybołówstwa i zbieranie jajek na tych terenach przyczyniło się do znacznego obniżenia liczby zakładanych gniazd. Przez kolejne 20 lat odbywały się jedynie pojedyncze arribadas, jedynie na plażach La Escobilla. W Gwatemali liczba gniazd zmniejszyła się o około 34% w latach 1981–1997[9]. Największe masowe przybycia miały miejsce jednak na indyjskiej plaży Gahirmatha w stanie Orisa. Od 2002 do 2007 roku w Gahirmatha odbyły się tylko 2 arribadas. Spadek populacji żółwi oliwkowych miał miejsce również na plażach Bangladeszu, Mjanmy, Malezji i Pakistanu. W szczególności ucierpiało gniazdowisko w malezyjskim stanie Terengganu, gdzie liczba przybywających samic zmniejszyła się z około tysiąca do kilkunastu rocznie[10].
W niektórych miejscowych populacje liczebność jednak wzrasta. W brazylijskim stanie Sergipe ścisła ochrona żółwich gniazdowań doprowadziła do dużego wzrostu ich liczebności w ciągu 20 lat. Także w meksykańskim La Escobilla, dzięki zakazowi żółwich polowań w 1990 roku ich populacja znacznie się powiększyła. Ilość gniazd żółwia oliwkowego z 50 tysięcy w 1988 roku wzrosła do ponad 700 tysięcy w 1994 roku, a w 2000 osiągnęła ponad milion okazów[11]. W 2007 roku na plaże Gahirmatha przybyło aż 130 tysięcy żółwi[12]. Jednak mimo ochrony, wciąż zmniejsza się populacja żółwi oliwkowych w Atlantyku. Inaczej jest w wodach Pacyfiku, gdzie odnotowuje się wzrost ich liczebności. Notowane są też przypadki pojawiania się lęgów tych żółwi w nowych miejscach, np. nad Morzem Czerwonym w Erytrei[13][14].
Ochrona
edytujZagrożenia
edytujPoławianie ryb i krewetek na dużą skalę jest jednym z największych zagrożeń czyhających na żółwie. Gady te zaplątują się w sieci i podczas długiego ciągnięcia za łodzią rybacką, duszą się i toną. Innymi zagrożeniami są kłusownictwo, zabudowa plaż i ich zanieczyszczenie. Prawdopodobnie największy problem stanowi zbieranie jaj do celów konsumpcyjnych na skale handlową, często jaja konfiskowane są przez straże graniczne. Największy udaremniony przemyt miał miejsce w październiku 1996 roku w Meksyku, gdzie zatrzymano ciężarówkę wiozącą ponad 50 tysięcy jaj zebranych tylko na jednej plaży[4].
Duże porty takich firm jak TATA Steel i POSCO oraz rozbudowa instalacji portowych, związanych z transportem gazu LNG, stanowią duże niebezpieczeństwo dla tych stworzeń. W swojej obronie firma TATA Steel (port Dhamra) wykazała, że na terenie ich portu nie wykazano obecności żółwi[15][16]. W 2000 roku National Environment Appellate Authority przeprowadziło badania czystości obszaru portu i okolicznych wód. NEAA wykazała, że port pomaga chronić środowisko i zrzesza się z innymi organizacjami ochraniającymi tamtejszą przyrodę. Jednakże, pewna liczba narodowych i międzynarodowych organizacji ekologicznych uznała, że port, poprzez bliskość do dwóch obszarów chronionych, stanowi niedopuszczalne ekologiczne zagrożenie. Nie mniej niż 5 km od portu znajduje się rezerwat Bhitarkanika, jeden z największych indyjskich lasów namorzynowych. Także nie dalej niż 15 km od niego znajdują się odwiedzane przez żółwie plaże rezerwatu Gahirmatha. Organizacja Greenpeace z dr. Paulem Johnstonem i dr. Davidem Santillo na czele zaprzeczają wcześniejszym badaniom, twierdząc między innymi, że są dowody na obecność żółwi w wodach otaczających port[17][18]. Nie tylko żółwie oliwkowe są zagrożone, dotyczy to także skrzypłoczy oraz innych zagrożonych gatunków gadów i płazów, w tym ziemnowodnego gatunku żaby Fejervarya cancrivora[19]. Do dzisiaj spór ten nie został rozstrzygnięty.
Innym zagrożeniem jest sama natura. Przykładowo na plaży la Escobilla w Meksyku, huragan Paulina zniszczył w 1997 roku ponad pół miliona gniazd, co odpowiada 40 milionom jaj i 10 milionom młodych żółwi oliwkowych.
Do niedawna jaja, jak i młode żółwie były pożerane przez bezdomne psy, szakale oraz zbierane przez ludzi. Z czasem mieszkańcy terenów odwiedzanych przez żółwie zaczęli się nimi interesować, co zapoczątkowało ich ochronę. W różnych miejscach istnieją organizacje zrzeszające ochotników, chroniących żółwie w sezonie godowym i lęgowym. Złożone jaja są zbierane i umieszczane w specjalnych wylęgarniach. Gdy nadchodzi odpowiedni czas, pomagają również małym żółwikom dotrzeć spokojnie do wody, odstraszając przy tym ptaki, kraby i inne drapieżniki.
W latach 1982–1983 morze wyrzuciło ponad 7 tysięcy żółwich zwłok na 15-kilometrową plażę podczas okresów gniazdowań. Pomiędzy 1993 a 1999 rokiem doliczono się około 46 tysięcy martwych żółwic na plażach stanu Orisa, z czego w samym sezonie 1997–1998 aż 13 575 sztuk, a pod koniec 1999 roku kolejnych 10 tysięcy[20]. Winą za te przypadki masowego padania żółwi obarcza się ludzi poławiających krewetki, którzy w sieciach swych topią żółwie. Kolejne zwłoki 252 żółwi odkryto 17 lutego 2002 roku na indyjskiej plaży Gundalba[21]. Także wokół Centralnej Ameryki odnajduje się martwe żółwie, średnio 60 tysięcy rocznie, z czego większość stanowią właśnie żółwie oliwkowe[22].
Status zagrożenia
edytujŻółw oliwkowy jest uznawany w Czerwonej Księdze IUCN za gatunek narażony na wyginięcie (ang. vulnerable – VU), a przez australijski Environment Protection and Biodiversity Conservation Act w 1999 i Queensland's Nature Conservation Act w 1992 – za gatunek zagrożony.
Ochrona międzynarodowa
edytujGatunek ten jest objęty załącznikiem I konwencji waszyngtońskiej (CITES) i aneksem A UE[23].
Przypisy
edytuj- ↑ Lepidochelys olivacea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e P. Uetz & J. Hallermann, Lepidochelys olivacea, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-02-13] (ang.).
- ↑ Lepidochelys olivacea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g NOAA Fisheries: podstawowe informacje o żółwiu oliwkowym. [dostęp 2008-10-27]. (ang.).
- ↑ a b P.T. Plotkin, R.A. Byles, D.W. Owens: Post breeding movements of male olive ridley sea turtles Lepidochelys olivacea from a nearshore breeding area. In Bjorndal, K.A., Bolten, A.B., Johnson, D.A., and Eliazar, P.J. (Compilers). Proceedings of the Fourteenth Annual Symposium on Sea Turtle Biology and Conservation. NOAA Technical Memorandum NMFS-SEFSC-351, 1994, s. 119.
- ↑ UNEP-WCMC Species Database. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)]. (ang.).
- ↑ James R. Spotila: Sea Turtles: A Complete Guide to Their Biology, Behavior, and Conservation. JHU Press, 2004. ISBN 0-8018-8007-6.
- ↑ P.T. Plotkin: Biology and Conservation of Ridley Sea Turtles. The Johns Hopkins University Press, 2007.
- ↑ C. Muccio: Hacia Una Estrategia Nacional Para la Recuperación de Torugas Marinas en Guatemala. Guatemala: Asociación Rescate y Conservación de Vida Silvestre. 1999.
- ↑ C.J. Limpus: Global overview of the status of marine turtles:1 1995 viewpoint. W: Bjorndal, K. (red.) Biology and Conservation of Sea Turtles. Smithsonian Institution Press, 1995.
- ↑ M.R. Márquez, M.A. Carrasco, M.C. Jiménez: The marine turtles of Mexico: An Update. In Kinan, I. (Ed.). Proceedings of the Western Pacific Sea Turtle Cooperative Research and Management Workshop. Hawaje: App. IV. Pp 281–285. Honolulu: Western Pacific Regional Fishery Management Council, 2002.
- ↑ Mahmud Fahad: "সেণ্ট মার্টিন্সের কাছিমের দুঃসময়" (in Bengali), Prothom Alo. Mahfuz Anam, 2007.
- ↑ Nicolas Pilcher. An Update on Eritrea’s Marine Turtle Programme and First Record of Olive Ridley Turtle Nesting in the Red Sea. „Marine Turtle Newsletter”, s. 111, 2007.
- ↑ The Eritrean Turtle Team Finds Hatched ‘Oliver idly’ in Rastarma. [dostęp 2008-10-24].
- ↑ B. Pandav, B.C. Choudhury, C.S. Kar: A Status survey of Olive Ridley Sea Turtle and their nesting beaches along the Orissa Coast, India. Report published by the Wildlife Institute of India., 1994.
- ↑ B. Pandav, B.C. Choudhury: Conservation and management of olive ridley sea turtle (Lepidochelys olivacea) in Orissa. Final Report. Wildlife Institute of India., 2000.
- ↑ TATA’S Dhamra port EIA seriously flawed, project must not go ahead: Greenpeace
- ↑ Critique of the Environmental Impact Assessment: Greenpeace. [dostęp 2008-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-01)].
- ↑ Greenpeace: Biodiversity assessment of Dhamra Port. [dostęp 2008-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-27)].
- ↑ B. Wright, B. Mohanty: Operation Kachhapa: An NGO initiative for Sea Turtle Conservation in Orissa. In Shanker, K., and Choudhury, B. C. (Eds.). Sea Turtles of the Indian Subcontinent. Hyderabad, India: Universities Press, pp 290–302, 2006.
- ↑ B. Wright, B. Mohanty: Olive ridley mortality in gillnets in Orissa. Kachhapa 6:18, 2002.
- ↑ R.M. Arauz: A description of the Central American shrimp fisheries with estimates of incidental capture and mortality of sea turtles. W: Keinath, J.A., D.E. Barnard, J.A. Musick, and B.A. Bell: Proceedings of the Fifteenth Annual Symposium on Sea Turtle Biology and Conservation. NOAA Technical Memorandum NMFS-SEFSC-387. 1996, s. 5–9.
- ↑ Lepidochelys olivacea, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2024-02-13] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona w pełni poświęcona żółwiowi oliwkowemu. [dostęp 2022-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-17)]. (ang.).
- Ogólne informacje o rozmnażaniu żółwia oliwkowego. [dostęp 2008-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-21)]. (ang.).
- Ogólny opis żółwia oliwkowego. [dostęp 2008-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-09-06)]. (ang.).
- Strona NOAA Fisheries zawierając mnóstwo informacji o zagrożonych gatunkach morskich stworzeń. (ang.).
- Greenpeace: Życie i śmierć na plażach stanu Orisa. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)]. (ang.).