Abdus Salam
Abdus Salam (ur. 29 stycznia 1926 w Jhang, zm. 21 listopada 1996 w Oksfordzie)[2] – pakistański fizyk teoretyczny, laureat Nagrody Nobla, profesor fizyki teoretycznej w Imperial College London, założyciel i dyrektor International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście[3].
| ||
 Abdus Salam (z lewej) i Syed Qasim Mahmood, pakistański pisarz, encyklopedysta i dziennikarz | ||
| Data i miejsce urodzenia | 29 stycznia 1926 Jhang | |
| Data i miejsce śmierci | 21 listopada 1996 Oksford | |
| Przyczyna śmierci | choroba Parkinsona | |
| Miejsce spoczynku | Rabwah (Pendżab) | |
| Zawód, zajęcie | fizyk | |
| Narodowość | pakistańska | |
| Tytuł naukowy | profesor | |
| Alma Mater | Government College University w Lahore, University of Cambridge | |
| Stanowisko | dyrektor International Centre for Theoretical Physics | |
| Wyznanie | muzułmańskie | |
| ||
| Odznaczenia | ||
    _-_ribbon_bar.gif){kind=small}  
| ||
Ojciec Abdusa Salama był urzędnikiem w Wydziale Edukacji w ubogim rolniczym regionie. Abdus Salam jako czternastolatek przystąpił do egzaminu wstępnego na University of the Punjab i uzyskał na nim najwyższy wynik w historii uczelni. Uzyskał stypendium, które pozwoliło mu na podjęcie studiów w Government College na University of the Punjab (obecnie Government College University, Lahore). Studia ukończył w 1946, uzyskując tytuł MA. W tym samym roku wyjechał na stypendium do St John’s College, wchodzącego w skład University of Cambridge. Tam, w 1949 roku, uzyskał stopień BA w dziedzinie matematyki i fizyku[4].
W 1950 roku został wyróżniony Smith's Prize, nagrodą przyznawaną przez University of Cambridge osobom przed doktoratem, za wybitny wkład w dziedzinie fizyki. Stopień doktora fizyki teoretycznej uzyskał w 1952 roku, jego rozprawa dotyczyła elektrodynamiki kwantowej[4].
W 1951 roku wrócił do Pakistanu, aby wykładać matematykę w Government College, rok później objął stanowisko kierownika Zakładu Matematyki na University of the Punjab. W 1954 roku opuścił Pakistan i ponownie wyjechał do Cambridge, gdzie w 1957 roku został profesorem fizyki teoretycznej na Imperial College London. Stanowisko to łączył z funkcją dyrektora International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście, którego był współzałożycielem[5].
Abdus Salam za pomocą hipotetycznych równań opisał zależności pomiędzy siłą elektromotoryczną, a oddziaływaniami słabymi. Postulował istnienie cząstek elementarnych, takich jak Bozon W czy Bozon Z. Do podobnych wniosków doszli Sheldon Lee Glashow oraz Steven Weinberg, którzy stosowali inne metody badawcze. Istnienie tych bozonów zostało potwierdzone przez eksperymenty prowadzone w CERNie w 1983 roku[5].
Od 1966 blisko współpracował z gen. Władysławem Turowiczem, komendantem pakistańskiego Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), przy rozwijaniu programu rakietowego i kosmicznego (satelity, astronauci). Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego[6].
Nagrodę Nobla otrzymał w 1979, wraz z Sheldonem Lee Glashowem i Stevenem Weinbergiem, za niezależne prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych[7]. Był pierwszym muzułmańskim i pakistańskim laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał również wiele innych honorowych tytułów oraz wysokich odznaczeń[8].
Po śmierci, spowodowanej chorobą Parkinsona, jego ciało zostało przetransportowane do Rabwah w Pendżabie i tam złożone w pobliżu grobu rodziców.
OdznaczeniaEdytuj
- Order Pakistanu (1959)[8]
- Order Imtiaz (Pakistan, 1979)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Naukowej (Brazylia, 1994)[9]
- Order Niepodległości (Jordania, 1980)[8]
- Order Andrésa Bella (Wenezuela, 1980)[8]
- Honorowy Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania, 1989)[8]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy, 1980)[8]
Doktoraty honoroweEdytuj
28 maja 1981 Uniwersytet Wrocławski przyznał mu tytuł doktora honoris causa[10]. Jego nazwisko znajduje się na liście uczelni, które przyznały ten tytuł, zamieszczonej na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego[8]:
- University of the Punjab, Lahaur (1957)
- Uniwersytet Edynburski (1971)
- Università degli Studi di Trieste (Włochy, 1979)
- University of Islamabad (Pakistan, 1979)
- Universidad Nacional de Ingenieria w Limie (1980)
- Uniwersytet Świętego Marka w Limie (1980)
- Universidad Nacional de San Antonio Abad del Cusco (Peru, 1980)
- Universidad Simón Bolívar w Caracas (1980)
- Yarmouk University w Irbidzie (1980)
- Uniwersytet Stambulski (1980)
- Guru Nanak Dev University w Amritsarze (1981)
- Muslim University w Aligarh (1981)
- Banaras Hindu University w Waranasi (1981)
- University of Chittagong (Bangladesz, 1981)
- Uniwersytet Wrocławski (1981)
- University of Bristol (1981)
- University of Maiduguri (Nigeria, 1981)
- Uniwersytet Filipiński (1982)
- Uniwersytet Chartumski (1983)
- Uniwersytet Complutense w Madrycie (1983)
- City College of New York (1984)
- University of Nairobi (Kenia, 1984)
- Universidad Nacional de Cuyo w Mendozie (1985)
- Universidad Nacional de La Plata (Argentyna, 1985)
- University of Cambridge (1985)
- Uniwersytet w Göteborgu (1985)
- Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy (1986)
- Uniwersytet w Glasgow (1986)
- University of Science and Technology w Hefei (1986)
- City, University of London (1986)
- Panjab University w Czandigarh (1987)
- Medicina Alternativa Institute w Kolombo (1987)
- National University of Benin w Kotonu (1987)
- University of Exeter (Wielka Brytania, 1987)
- Uniwersytet w Gandawie (1988)
- Bendel State University w Ekpomie (1990)
- Uniwersytet Ghany (1990)
- University of Warwick (1991)
- Université Cheikh Anta Diop w Dakarze (1991)
- Universidad Nacional de Tucumán w San Miguel de Tucumán (1991)
- University of Lagos (Nigeria, 1992)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem, jednak z urodzenia należał do ruchu Ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.
- ↑ Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts (ang.). Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05].
- ↑ Abdus Salam – Biographical (ang.). Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05].
- ↑ a b Abdus Salam. Biographical (ang.). W: nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17].
- ↑ a b Abdus Salam Pakistani physicist (ang.). W: Encyclopaedia Britannica [on-line]. [dostęp 2019-12-17].
- ↑ The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz (ang.). Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09].
- ↑ Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces (ang.). Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05].
- ↑ a b c d e f g Abdus Salam Curriculum Vitae (ang.). Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05].
- ↑ Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico (port.). Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25].
- ↑ Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego (pol.). mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11].
BibliografiaEdytuj
- Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts (ang.). Nobel Media AB.
- Andrzej Wróblewski. Noblista heretyk. „Wiedza i Życie”, s. 63, marzec 2010. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0137-8929.
Linki zewnętrzneEdytuj
- ICTP Mission & History • An institute run by scientists for scientists, www.ictp.it
- Spirit of Abdus Salam Award Recipients Announced, Three long-time ICTP staff share recognition ICTP founder and Nobel Laureate Abdus Salam, 30/01/2014, Trieste, Italy, www.ictp.it