Wikipedia

Agenor Maria Adam Gołuchowski

arystokrata polski, austro-węgierski polityk konserwatywny

Agenor Maria Adam Gołuchowski herbu Leliwa, niekiedy „Agenor Gołuchowski Młodszy” (ur. 25 marca 1849 we Lwowie, zm. 28 marca 1921 tamże) – galicyjski hrabia[1], polski prawnik, dyplomata i konserwatywny polityk, II ordynat na Skale, kawaler maltański, minister spraw zagranicznych Austro-Węgier (1895–1906).

Agenor Maria Adam Gołuchowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 marca 1849
Lwów, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

28 marca 1921
Lwów, Polska

Minister spraw zagranicznych Austro-Węgier
Okres

od 16 maja 1895
do 24 października 1906

Poprzednik

Gustav Kálnoky

Następca

Alois Lexa von Aehrenthal

Ambasador Austro-Węgier w Rumunii
Okres

od 1887
do 1894

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Austria) Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Order Korony Żelaznej I klasy (Austro-Węgry) Komandor z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Order Korony Żelaznej III klasy (Austro-Węgry) Order św. Huberta (Bawaria) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Palm Akademickich (Francja) Order Orła Czarnego (Prusy) Order Orła Czarnego (Prusy) I Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Order Królewski Korony (Prusy) Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii Wielka Wstęga Kwiatów Paulowni Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia) Wielka Wstęga Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia) Order Świętego Aleksandra (Bułgaria) Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Korony Rucianej (Saksonia) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Słonia Białego (Tajlandia) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej Order Sokoła Białego (Saksonia-Weimar) Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) Order Podwójnego Smoka (Cesarstwo Chińskie) Order Podwójnego Smoka (Cesarstwo Chińskie) Order Osmana (Imperium Osmańskie) Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Królewskiego Wiktoriańskiego (GCVO) Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania) Order Ernestyński (Saksonia) Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji – Zakon Maltański (SMOM) Kawaler/Dama Honoru i Dewocji – Zakon Maltański (SMOM)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Agenor Maria Adam Gołuchowski urodził się 23[2] lub 25 marca 1849 roku we Lwowie[3]. Członek bardzo wpływowej w Galicji rodziny Gołuchowskich. Wywodził się z rodziny arystokratycznej, zaangażowanej w politykę Austro-Węgier. Jego ojcem był Agenor Romuald Gołuchowski, minister spraw wewnętrznych Cesarstwa Austriackiego i I Ordynat na Skale[4], matką hrabianka Maria Karolina Baworowska (1823–1906). Brat Adam Gołuchowski, był posłem i marszałkiem krajowym Galicji. Od 1872 roku Agenor Gołuchowski Młodszy pracował w austriackiej służbie dyplomatycznej[4]. W 1872 roku został attaché w ambasadzie austriackiej w Berlinie[3]. W latach 1883–1887 pracował w Paryżu jako radca legacyjny w ambasadzie austriackiej[5]. Następnie był ambasadorem w Rumunii od 1887 do 1894 roku[5]. 16 maja 1895 roku Franciszek Józef I powołał go na stanowisko ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier[3]. Jako szef austro-węgierskiej dyplomacji koncentrował swą uwagę głównie na sprawach bałkańskich. Dążył do pokojowego uregulowania stosunków między Austro-Węgrami a Imperium Rosyjskim[5] i w stosunkach tych szukał porozumienia w spornych kwestiach[6]. Sprzyjał mu w tym ówczesny kurs rosyjskiej polityki zagranicznej. Petersburg poprzez osobę ambasadora Piotra Kapnista dążył do traktatowego ustanowienia statusu quo w regionie[6]. Do rosyjskich zapewnień, że państwo Romanowów pragnie przede wszystkim pokoju podchodził z rezerwą[7]. Negocjacje w tej sprawie toczyły się zarówno w czasie wizyty cesarza Mikołaja II w Wiedniu (1896), jak i rewizyty Franciszka Józefa w Petersburgu (1897)[8][9]. Wykonując obowiązki szefa dyplomacji zyskał zaufanie monarchy, co pozwoliło mu pozostać na stanowisku przez przeszło dekadę[5].

W ś.p. Agenorze Gołuchowskim tracimy jednego z najlepszych, najbardziej zasłużonych synów ojczyzny. (...) Obrał zawód dyplomatyczny z pewnością nie dla ambicji osobistych, lecz w przekonaniu, że w tym zawodzie, mało dostępnym wówczas dla synów polskiej ziemi, nie tylko państwu austriackiemu, ale zarazem i naszym interesom narodowym niepoślednie zdoła oddać usługi. (...) Dał się poznać jako jeden z najwybitniejszych i najzdolniejszych dyplomatów. (...) W 1895 roku powołało go zaufanie monarchy na najważniejsze stanowisko ministra spraw zewnętrznych monarchii, na którym utrzymał się przez stosunkowo długi czas, bo aż lat 11. (...) Nic tak jaskrawo nie wskazuje jak rozumną i przezorną była polityka Agenora Gołuchowskiego, jak owe liczne błędy i nieszczęsne eksperymenta, które popełnili dwa jego następcy. (...) Zakończył swoje życie w wieku późnym, lecz przecież przedwcześnie, bo w pełni sił umysłowych, które mógł i pragnął zawsze zużytkować dla ukochanej Ojczyzny. Pamięć jego zasług i szlachetnych intencji żyć będzie, za działalność publiczną niewygasła należy mu się wdzięczność. (...) Żegnamy go wszyscy, żegna go Ojczyzna z głębokim żalem. Niech mu ziemia rodzinna, którą tak ukochał, lekką będzie, a niech cześć ogólna, na którą tak pięknie zasłużył, opromienia jego pamięć[10].

Leon Piniński, Mowa pogrzebowa nad trumną Agenora Gołuchowskiego

W 1897 roku zawarto porozumienie austriacko-rosyjskie, dotyczące sytuacji na Bałkanach[11]. Na jego podstawie ustalono, że Austro-Węgry i Rosja będą współpracować by zachować dotychczasową sytuację na Bałkanach, a jeśli okazałoby się to niemożliwe, wtedy wspólnie doprowadzą do neutralizacji państw półwyspu[11]. Układ ten miał stanowić moratorium dla rywalizacji rosyjsko-austriackiej w tej części Europy[12]. Podobne porozumienie zostało zawarte w 1903 roku, ale interesy między Wiedniem i Petersburgiem były na tyle rozbieżne, że rywalizacja obu mocarstw narastała. W 1901 roku interweniował u rządu niemieckiego w sprawie dzieci wrzesińskich, w 1902 podpisał traktat z Niemcami i Włochami o odnowieniu Trójprzymierza[4]. Jako minister starał się też, zgodnie ze swoimi możliwościami, wspierać sprawę polską[5]. W 1897 i 1900 roku zawarł porozumienie z Włochami w sprawie zachowania statusu quo w kwestii albańskiej[3]. W trakcie pierwszego kryzysu marokańskiego wspierał politykę Cesarstwa Niemieckiego, co u cesarza Wilhelma II wyrobiło mu opinię „doskonałego sekundanta” (glänzender Sekundant)[3]. W 1903 roku, przekonał Franciszka Józefa, by na zbliżającym się konklawe użył przysługującego mu prawa ekskluzywy[4]. Gołuchowski wraz z Janem Puzyną obawiali się, że wybór prorosyjskiego kardynała Mariano Rampolli del Tindaro wpłynie na pogorszenie się sytuacji Polaków na terenie Imperium Rosyjskiego[4]. Franciszek Józef wyraził zgodę i Puzyna zablokował na konklawe wybór Rampollego[4]. Gołuchowski brał także udział w konferencji w Algeciras, podczas której był jedną z pierwszoplanowych postaci[5]. Piastowanie funkcji ministerialnej zakończył 24 października 1906 roku[3].

Od 1875 roku, tj. od śmierci ojca, Gołuchowski Młodszy zasiadał w Izbie Panów[5]. Od 1907 roku przewodniczył polskiej grupie w izbie wyższej. Nie zasłynął większą aktywnością na polu parlamentarnym[3]. W czasie I wojny światowej bronił polskich interesów w swym dawnym ministerstwie i w komendzie głównej, starając się wykorzystać swoje wpływy polityczne i towarzyskie[5]. Było to o tyle trudne, że przeciwstawiały mu się koła wojskowe, które zdobyły wówczas znaczne wpływy w monarchii habsburskiej[10]. W 1915 r., bez powodzenia, forsował kandydaturę gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego na stanowisko namiestnika Galicji. Propozycja ta została jednak odrzucona przez cesarza[13][a]. Gołuchowski był także przewodniczącym Komisji Politycznej Koła Polskiego. Pod jego przewodnictwem polscy posłowie zamanifestowali swój sprzeciw wobec pokoju brzeskiego w 1918 roku[5]. Porozumienie to otwarcie uznał za zdradę i w specjalnej deklaracji on i grupa posłów ogłosiła „wypowiedzenie zerwania związku z rządem austriackim”[10].

W II Rzeczypospolitej brał udział w dyskusjach politycznych, zarówno we Lwowie, jak i w Warszawie, ale podeszły już wiek nie pozwalał mu na większą aktywność[10]. Ubolewał, że młode państwo polskie nie chce korzystać z doświadczeń, jakie zebrał w swojej długiej karierze dyplomatycznej i urzędniczej[10]. Agenor Maria Gołuchowski zmarł 28 marca 1921 roku w swoim pałacu we Lwowie[5]. Pochowany został 2 kwietnia 1921 roku na cmentarzu Łyczakowskim[5][15]. W pogrzebie wzięli udział m.in. Karol Olpiński, Józef Haller, Walery Maryański, Stanisław Zimny, a także przedstawiciele Francuskiej Misji Wojskowej z pułkownikiem de Renty oraz mieszkańcy miasta, ziemiaństwo, delegaci instytucji państwowych i miejskich[15]. Msza żałobna została odprawiona w archikatedrze lwowskiej[15]. Mowę pogrzebową wygłosił Leon Piniński[10].

Wyróżnienia i odznaczenia edytuj

 
Agenor Maria Gołuchowski w swoim gabinecie, 1901 rok

W kwietniu 1896 w Wiedniu został odznaczony przez cesarza niemieckiego Wilhelma II Orderem Czarnego Orła[16]. W 1897 roku odznaczony został Orderem Świętego Huberta[17]. Należał do Zakonu Maltańskiego[18]. W 1897 roku odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Stefana (nr. 1434)[19]. Otrzymał także Order Korony Żelaznej I Klasy (1893)[20][21] i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa w 1883[22]. 27 kwietnia 1897 roku cesarz Mikołaj II osobiście wręczył mu insygnia Orderu Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania[23]. Był też kawalerem Orderu Złotego Runa od 1896[24][25].

Honorowy obywatel miasta Krakowa, Rzeszowa, Lubaczowa[26] oraz Oświęcimia.

Rodzina edytuj

Z poślubioną w 1885 roku w Paryżu prawnuczką Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, księżniczką Anną z Muratów (1863–1940) miał trzech synów:

  1. Agenora Marię Joachima Gołuchowskiego (1886–1956), III ordynata na Skale
  2. Wojciecha Agenora Gołuchowskiego (1888–1960), polityka, senatora II RP
  3. Karola Marię Agenora Gołuchowskiego (1892)

Wszyscy trzej synowie byli oficerami C. K. Armii podczas I wojny światowej[27], a potem Wojska Polskiego II RP[28].

Od 1906 poprzez krewnych żony był spowinowacony z królem angielskim Edwardem VII[29].

Odznaczenia edytuj

Na podstawie źródła[1]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Ówczesne zaangażowanie Gołuchowskiego w sprawy Polski szerzej opisał gen. Rozwadowski w swych wspomnieniach[14].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Almanach 1908 ↓, s. 373, 376, 377.
  2. ↑ Almanach 1908 ↓, s. 376.
  3. ↑ a b c d e f g Philipp Charwarth, Der Untergang einer mittelmäßigen Macht, die Großmacht sein wollte. Ein Lesebuch Berlin-Kreuzberg 2011, s. 262-263.
  4. ↑ a b c d e f Gabriel Maciejewski: Kariera Gołuchowskich. 2012-04-19. [dostęp 2012-04-25]. (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Agenor Gołuchowski, Gazeta Lwowska, 1 kwietnia 1921, s. 4.
  6. ↑ a b Pantenburg I. P., Im Schatten des Zweibundes: Probleme österreichisch-ungarischer Bündnispolitik 1897 – 1908, Wiedeń 1996, s. 227.
  7. ↑ Grenville J. A. S. Goluchowski, Salisbury, and the Mediterranean Agreements, 1895-1897, w: The Slavonic and East European Review, Vol. 36, No. 87 (Jun., 1958), s. 361-362.
  8. ↑ Walters E. (red.), Austro-Russian Relations under Goluchowski, 1895-1906: The Terms of Balkan Agreement, w: The Slavonic and East European Review, Vol. 31, No. 77, s. 522-523.
  9. ↑ Walters E. (red.), Austro-Russian Relations under Goluchowski, 1895-1906: The Terms of Balkan Agreement, w: The Slavonic and East European Review, Vol. 31, No. 77, s. 524.
  10. ↑ a b c d e f Nad grobem ś.p. Agenora Gołuchowskiego, Gazeta Lwowska, 4 kwietnia 1921, s. 4.
  11. ↑ a b Walters E. (red.), Austro-Russian Relations under Goluchowski, 1895-1906: The Terms of Balkan Agreement, w: The Slavonic and East European Review, Vol. 31, No. 77, s. 503-504.
  12. ↑ Walters E. (red.), Austro-Russian Relations under Goluchowski, 1895-1906: The Aftermath of the Balkan Agreement (I), w: The Slavonic and East European Review, Vol. 32, No. 78, s. 188.
  13. ↑ M. Patelski, Generał Broni Tadeusz Jordan Rozwadowski żołnierz i dyplomata, Warszawa 2002.
  14. ↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7181-899-8
  15. ↑ a b c Pogrzeb ś.p. Agenora Gołuchowskiego, „Gazeta Lwowska”, 3 kwietnia 1921, s. 6.
  16. ↑ Kronika. Dzienniczek ważniejszych wydarzeń. „Gazeta Sanocka”. Nr 57, s. 4, 3 maja 1896. 
  17. ↑ Łoza S., Order domowy rycerski pw. świętego Huberta, w: „Broń i Barwa”, 1935, r. II, nr 3, s. 63.
  18. ↑ Czerwiński P., Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 160.
  19. ↑ Archive.is: Magyar Királyi Szent István Rend. [dostęp 2013-08-11]. (węg.).
  20. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń, 1918, s. 81
  21. ↑ Genealogia.grocholski.pl: Rodzina Gołuchowski herbu Leliwa. [dostęp 2013-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]. (pol.).
  22. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 161
  23. ↑ Najjaśniejszy Pan w Petersburgu, Gazeta Lwowska, 30 kwietnia 1897, s. 2.
  24. ↑ Wiadomości z miasta i prowincyi, Postęp, 10 marca 1900, s. 3.
  25. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1918, s. 50.
  26. ↑ Rocznik Lubaczowski, Tom V, str. 61, Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubaczowskiej, 1994.
  27. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 559, 567, 582, 617, 621.
  28. ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 616, 664. [dostęp 2023-02-10].
  29. ↑ Hr. Gołuchowski kuzynem królewskim. „Nowości Illustrowane”. Nr 6, s. 6, 10 lutego 1906. 

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Agenor_Maria_Adam_Gołuchowski&oldid=73220420”