Barwotlina

Barwotlina
	; Phycella cyrtanthoides
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	Barwotlina
	Nazwa systematyczna
	Phycella Lindl.; Bot. Reg. 11: t. 928 (1825)
	Typ nomenklatoryczny
	non designatus
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Barwotlina (Phycella Lindl.) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych. Obejmuje 13 gatunków, występujących endemicznie w północno-zachodniej Argentynie oraz środkowym i północnym Chile^[3]. Rośliny zasiedlają różne typy siedlisk, takie jak zarośla pustynne, zarośla twardolistne, lasy, a w wysokich Andach także torfowiska i potoki^[5].

Morfologia edytuj

Budowa Phycella brevituba

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne, o wysokości 20–100 cm^[5].

Pęd: Jajowata cebula^[5].

Liście: Równowąskie, równowąskolancetowate lub taśmowate, pojawiające się po przekwitnięciu roślin lub przed i obumierające w czasie kwitnienia, o długości 30–60 cm i szerokości 3–30 mm, płaskie lub okrągłe i wypełnione gąbczastą parenchymą, o wierzchołku ostrym do tępego^[5].

Kwiaty: Zebrane od 1 do 9 w baldachowaty kwiatostan, wyrastający na okrągłym na przekroju, pustym w środku głąbiku, o długości 20–30 cm, wsparty dwiema wolnymi, lancetowatymi podsadkami, o długości 3-7 cm. Każdy kwiat wsparty jest równowąskolancetowatą przysadką. Okwiat lekko lub znacznie grzbiecisty, rurkowaty do lejkowatego, czerwony, ciemnoróżowy, biały, kremowy lub rzadziej żółty z czerwonymi podłużnymi liniami wzdłuż lancetowatych listków lub zabarwiony zielonożółtawo u ich nasady, o długości 3-7 cm. Listki okwiatu zrośnięte u nasady w rurkę o długości do 2 cm, wierzchołkowo rozwarte. Przykoronek, jeśli obecny, tworzą podługowato-szydłowate przydatki przeciwległe pręcikom. Pręciki wolne, o nitkowatych nitkach, zebrane w wiązkę, różnej długości, wierzchołkowo wygięte. Zalążnia dolna. Szyjka słupka nitkowata, prosta lub wygięta wpierw w dół, a wierzchołkowo w górę, zakończona główkowatym znamieniem^[5].

Owoce: Torebki zawierają płaskie, czarne, błoniasto oskrzydlone nasiona^[5].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Hippeastreae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae^[6].

Wykaz gatunków^[3]

Phycella amoena (Phil.) Nic.García
Phycella arzae (Phil.) Nic.García
Phycella australis Ravenna
Phycella brevituba Herb.
Phycella chilensis (L'Hér.) Grau ex Nic.García
Phycella cyrtanthoides (Sims) Lindl.
Phycella davidii Ravenna) Nic.García
Phycella fulgens (Hook.f.) Nic.García
Phycella germainii (Phil.) Nic.García
Phycella lutea (Phil.) Nic.García
Phycella maulensis (Ravenna) Nic.García & J.M.Watson
Phycella ornata (Miers) Nic.García
Phycella scarlatina Ravenna

Nazewnictwo edytuj

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa φύκος (phykos – glon, wodorost)^[7].

Nazwy zwyczajowe w języku polskim: Polska nazwa rodzaju Phycella: barwotlina, wskazana została w Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich... Erazma Majewskiego wydanym w roku 1894^[8], w Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin z roku 1900 Józefa Rostafińskiego^[9], a także w Słowniku języka polskiego Zdanowicza i Orgelbranda z 1861 r.^[10] i Słowniku języka polskiego Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego z 1902 r.^[11]

Synonimy taksonomiczne^[3]

Placea Miers, Edwards's Bot. Reg. 27: t. 50 (1841)
Rhodophiala C.Presl, Abh. Königl. Böhm. Ges. Wiss., ser. 5, 3: 545 (1845)
Miltinea Ravenna, Bot. Australis 2: 8 (2003)

Zastosowanie edytuj

Phycella australis zawiera alkaloidy wykazujące działanie neuroprotekcyjne^[12].

Lektyna wiążąca mannozę, wyizolowana z cebulek P. australis, wykazuje ostrą aktywność owadobójczą wobec mszyc^[13].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nicolás García, Alan W. Meerow, Silvia Arroyo‐Leuenberger, Renata S. Oliveira i inni. Generic classification of Amaryllidaceae tribe Hippeastreae. „TAXON”. 68 (3), s. 481–498, 2019. Wiley. DOI: 10.1002/tax.12062. ISSN 0040-0262. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
↑ Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. T. 3 (M-Q). CRC Press, 2000. ISBN 0-8493-2676-1. (ang.).
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 1: T. 1.: Słownik polsko – łaciński. Warszawa: Druk Noskowskiego, 1889, s. 10. (pol.).
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 404. (pol.).
↑ Aleksander Zdanowicz: Słownik języka polskiego: A-O. T. 1. Wilno: Maurycy Orgelbrand, 1861, s. 53.
↑ Jan Aleksander Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki: Słownik języka polskiego. T. 1. Warszawa: Drukarnia E. Lubowskiego i s-ki, 1902, s. 101.
↑ Lina M. Trujillo-Chacón, Julio E. Alarcón-Enos, Carlos L. Céspedes-Acuña, Luis Bustamante i inni. Neuroprotective activity of isoquinoline alkaloids from of Chilean Amaryllidaceae plants against oxidative stress-induced cytotoxicity on human neuroblastoma SH-SY5Y cells and mouse hippocampal slice culture. „Food and Chemical Toxicology”. 132, s. 110665, 2019. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.fct.2019.110665. ISSN 0278-6915. (ang.).
↑ Nelson Zapata, Els J.M Van Damme, Marisol Vargas, Luis Devotto i inni. Insecticidal activity of a protein extracted from bulbs of Phycella australis Ravenna against the aphids Acyrthosiphon pisum Harris and Myzus persicae Sulzer. „Chilean journal of agricultural research”. 76 (2), s. 188–194, 2016. SciELO Agencia Nacional de Investigacion y Desarrollo (ANID). DOI: 10.4067/s0718-58392016000200008. ISSN 0718-5839. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nicolás García, Alan W. Meerow, Silvia Arroyo‐Leuenberger, Renata S. Oliveira i inni. Generic classification of Amaryllidaceae tribe Hippeastreae. „TAXON”. 68 (3), s. 481–498, 2019. Wiley. DOI: 10.1002/tax.12062. ISSN 0040-0262. (ang.).

[grin-6] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).

[crc-7] Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. T. 3 (M-Q). CRC Press, 2000. ISBN 0-8493-2676-1. (ang.).

[majewski-8] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 1: T. 1.: Słownik polsko – łaciński. Warszawa: Druk Noskowskiego, 1889, s. 10. (pol.).

[rostaf-9] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 404. (pol.).

[slownik-10] Aleksander Zdanowicz: Słownik języka polskiego: A-O. T. 1. Wilno: Maurycy Orgelbrand, 1861, s. 53.

[slownik2-11] Jan Aleksander Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki: Słownik języka polskiego. T. 1. Warszawa: Drukarnia E. Lubowskiego i s-ki, 1902, s. 101.

[neuro-12] Lina M. Trujillo-Chacón, Julio E. Alarcón-Enos, Carlos L. Céspedes-Acuña, Luis Bustamante i inni. Neuroprotective activity of isoquinoline alkaloids from of Chilean Amaryllidaceae plants against oxidative stress-induced cytotoxicity on human neuroblastoma SH-SY5Y cells and mouse hippocampal slice culture. „Food and Chemical Toxicology”. 132, s. 110665, 2019. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.fct.2019.110665. ISSN 0278-6915. (ang.).

[mszyce-13] Nelson Zapata, Els J.M Van Damme, Marisol Vargas, Luis Devotto i inni. Insecticidal activity of a protein extracted from bulbs of Phycella australis Ravenna against the aphids Acyrthosiphon pisum Harris and Myzus persicae Sulzer. „Chilean journal of agricultural research”. 76 (2), s. 188–194, 2016. SciELO Agencia Nacional de Investigacion y Desarrollo (ANID). DOI: 10.4067/s0718-58392016000200008. ISSN 0718-5839. (ang.).

[3]

[5]

[1]

[2]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]