Bohdan Poręba

polski reżyser

Bohdan Poręba, właśc. Jerzy Bogusław Poręba (ur. 5 kwietnia 1934 w Wilnie, zm. 25 stycznia 2014 w Warszawie) – polski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, polityk, publicysta.

Bohdan Poręba
Prawdziwe imię i nazwisko

Jerzy Bogusław Poręba[1]

Data i miejsce urodzenia

5 kwietnia 1934
Wilno

Data i miejsce śmierci

25 stycznia 2014
Warszawa

Zawód

reżyser, scenarzysta

Lata aktywności

1954–2007

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Strona internetowa

Życiorys edytuj

Wykształcenie i twórczość zawodowa edytuj

Młodość edytuj

Urodził się w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Wincenty, w czasie I wojny światowej w wieku 16 lat wstąpił do Legionów Polskich. W okresie przedwojennym był działaczem Związku Inwalidów Wojennych RP w Wilnie, podczas okupacji należał do ZWZ i AK. Po wojnie nie ujawnił się i do momentu przejścia na emeryturę pracował jako urzędnik w „Społem[2][3]. Matka Bohdana Poręby była nauczycielką.

Cały okres II wojny światowej spędził w Wilnie. Wówczas pobierał naukę szkolną w domu oraz na tajnych kompletach[4]. Od 1944 uczęszczał do wileńskiego gimnazjum[4]. W maju 1945 wraz z rodziną został wysiedlony z Wileńszczyzny i osiadł w Bydgoszczy. Działał w harcerstwie. Był m.in. drużynowym 5. Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej[2]. W 1951 ukończył I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie im. Ludwika Waryńskiego w Bydgoszczy[5].

Studia i pierwsze polskie filmy fabularne edytuj

W 1955 ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

Jako reżyser zadebiutował w połowie lat 50. Reżyserował filmy jeszcze w trakcie studiów (m.in. film dokumentalny o niewidomych I dla nas słońce świeci). Jego pierwszym filmem, zrobionym po uzyskaniu dyplomu był Apel poległych, mający spełniać rolę epitafium dla żołnierzy polskich poległych na wszystkich frontach II wojny światowej, w tym w powstaniu warszawskim oraz w formacjach polskich na Zachodzie, o których mówienie było wcześniej zakazane. W 1957 otrzymał nagrodę Polskiej Krytyki Filmowej „Złota Syrenka” za film Wyspa wielkiej nadziei. W 1963 wyreżyserował film Daleka jest droga, który opowiadał o żołnierzach gen. Stanisława Maczka (który wówczas był pozbawiony polskiego obywatelstwa). Został wówczas na kilka lat odsunięty od robienia filmów. Podjął więc pracę w teatrze, w którym był m.in. reżyserem spektaklu Dziś do Ciebie przyjść nie mogę złożonego z piosenek partyzanckich.

Powrót do robienia filmów edytuj

Po powrocie do robienia filmów, został autorem filmu Gniewko, syn rybaka, a w 1970 był reżyserem filmu o buncie warszawskich hutników Prawdzie w oczy. W 1973 wyreżyserował film Hubal o polskich partyzantach z początków II wojny światowej, za który otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia środowiska filmowego. Od 1975 do 1998 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Profil” (faktycznie zaprzestał działalności po 1990). Od 1986 do 1989 kierował Teatrem Dramatycznym w Gdyni. W latach 1987–1989 pełnił funkcję członka Komitetu Kinematografii[6]. Był także producentem m.in. Zamachu stanu, Nad Niemnem i Sekretu Enigmy.

W latach 90. krótko prowadził działalność gospodarczą, następnie przeszedł na emeryturę.

XXI wiek edytuj

W 2005 wyreżyserował dramat Lusi Ogińskiej (poetka, żona Ryszarda Filipskiego) pt. Zmartwychwstanie, który był emitowany w Telewizji Trwam, a pierwotnie wystawiony na kongresie Samoobrony RP[7].

W 2010 powstał film dokumentalny Prawda, dobro i piękno. Film o Bohdanie Porębie, w reżyserii Ksawerego Szczepanika, który opowiada o losach Bohdana Poręby. W tym samym roku ukazał się wywiad – rzeka z Bohdanem Porębą Obronić Polskość!

Działalność polityczna edytuj

PRL edytuj

W latach 1969–1990 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, był także członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W latach 80. był jednym z założycieli i głównych ideologów Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”. Działał również w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Jako jeden z nielicznych na ostatnim Zjeździe PZPR głosował przeciwko rozwiązaniu tej partii, popierał linię polityczną Albina Siwaka (tzw. narodowy komunizm). W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego[8].

W filmie Stanisława Barei Miś parodią Poręby była postać reżysera Zagajnego (w tej roli Janusz Zakrzeński). Także w serialach Alternatywy 4 i Zmiennicy wyśmiewano się ze środowiska ZP „Grunwald” i samego Poręby wytykając mu rzekomy antysemityzm i lojalność wobec PRL-owskiej rzeczywistości[9].

III RP edytuj

 
Grób Bohdana Poręby na cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie

W latach 90. współpracował m.in. z Andrzejem Lepperem, Stanisławem Tymińskim i gen. Tadeuszem Wileckim, starając się powołać Blok Ludowo-Narodowy. Przed wyborami parlamentarnymi w 1993 kierował kampanią wyborczą Samoobrony – Leppera. W wyborach tych kandydował bez powodzenia do Sejmu z listy tego ugrupowania w województwie bydgoskim (otrzymał 902 głosy). Następnie wraz z grupą rozłamowców z partii Przymierze Samoobrona, współtworzył Front Narodowej Samoobrony[10].

Działał w krakowskim Stowarzyszeniu Nie dla Unii Europejskiej, był współproducentem i reżyserem kontrowersyjnych (o mocnym akcencie antyniemieckim) klipów antyunijnych w czasie przedreferendalnym. Po 2000 związał się ze środowiskiem Bolesława Tejkowskiego, zostając członkiem zarządu Polskiego Komitetu Słowiańskiego, wchodzącego w skład Soboru Wszechsłowiańskiego z siedzibą w Moskwie. Był członkiem władz Stronnictwa Narodowego, a następnie prezesem Stronnictwa Narodowego – Organizacji Politycznej Narodu. Zasiadł także we władzach Kresowego Ruchu Patriotycznego, Stowarzyszenia Patriotycznego „Wola – Bemowo” oraz Ruchu Obrony Godności Narodu Polskiego.

Przed wyborami parlamentarnymi w 2001 został ogłoszony kandydatem do Senatu z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego[11], ale ostatecznie ubiegał się bezskutecznie o mandat senatorski jako kandydat niezależny, zaś w wyborach parlamentarnych w 2005 ponownie kandydował do Sejmu z ramienia Samoobrony RP w okręgu konińskim[12]. W 2007 wstąpił do Obozu Wielkiej Polski, gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ds. kultury narodowej. Został ponadto członkiem Polskiej Wspólnoty Narodowej oraz honorowym członkiem Frontu Narodowo-Robotniczego. Objął również funkcję wiceprezesa stowarzyszenia Wierni Polsce Suwerennej.

W wyborach samorządowych w 2010 bez powodzenia kandydował do warszawskiej rady miejskiej z listy Polski Patriotycznej[13].

Publikował w prasie narodowej, m.in. w „Myśli Polskiej”, „Naszym Dzienniku”, „Tygodniku Ojczyzna” oraz „Nowej Myśli Polskiej”.

Śmierć i pogrzeb edytuj

Zmarł 25 stycznia 2014 w Warszawie[14]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (kwatera W-XX-1-9-2).

Życie prywatne edytuj

Był dwukrotnie żonaty[4][15]. Miał syna Macieja (ur. 1966)[16], specjalistę ds. umundurowania w kinematografii polskiej i rosyjskiej (pracującego m.in. przy serialu 1920. Wojna i miłość), działacza partii Zmiana oraz publicystę internetowego[17].

Filmografia edytuj

Reżyser edytuj

Scenarzysta edytuj

  • Prawdzie w oczy (1970)
  • Nad Odrą (1965)
  • Lunatycy (1959)

Odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. Bohdan Poręba w bazie IMDb (ang.)
  2. a b Bartosz Wróblewski, Bohdan Poręba. Najbardziej nielubiany polski filmowiec, wyborcza.pl [dostęp 2019-06-27].
  3. Bohdan Poręba - reżyser filmu, teatru, telewizji wspomina I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie im. Waryńskiego, Gazeta Pomorska, 7 października 2012 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  4. a b c Bohdan Poręba.relacjebiograficzne.pl
  5. Wspomnienie o Bohdanie Porębie, bydgoszcz24.pl [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  6. Bohdan Poręba w bazie Filmweb
  7. Zachować pamięć i narodową kulturę. samoobrona.org.pl, 26 kwietnia 2005. [dostęp 2010-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-09)].
  8. Wysoki aparatczyk PZPR gościem na zjeździe Ruchu Narodowego
  9. Poręba chce zmartwychwstać. Z reżyserem Bohdanem Porębą rozmawia Grzegorz Sroczyński, „Duży Format. Dodatek do Gazety Wyborczej” z 4 marca 2008, s. 12. [dostęp: 28 marca 2008]
  10. Żyrinowski w poniedziałek. rp.pl, 27 stycznia 1994.
  11. Bohdan Poręba - reżyser i członek Stronnictwa Narodowego zapowiedział, że wystartuje w wyborach do senatu jako niezależny kandydat i stworzy własny komitet wyborczy w okręgu konińskim. lm.pl, 18 lipca 2001. [dostęp 2021-01-17].
  12. Serwis PKW – Wybory 2005
  13. Serwis PKW – Wybory 2010
  14. Reżyser filmu „Hubal” – Bohdan Poręba nie żyje!
  15. Богдан Поремба, КиноЛоцман.ru [dostęp 2019-06-27] (ros.).
  16. Maciej Poręba (1966-), www.chronologia.pl [dostęp 2019-07-04].
  17. Maciej Poręba, FilmPolski [dostęp 2019-06-27] (pol.).
  18. Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2

Linki zewnętrzne edytuj