Bohdan Poręba
Bohdan Poręba, właśc. Jerzy Bogusław Poręba (ur. 5 kwietnia 1934 w Wilnie, zm. 25 stycznia 2014 w Warszawie) – polski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, polityk, publicysta.
Prawdziwe imię i nazwisko |
Jerzy Bogusław Poręba[1] |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Zawód | |
Lata aktywności |
1954–2007 |
Odznaczenia | |
| |
Strona internetowa |
Życiorys
edytujWykształcenie i twórczość zawodowa
edytujMłodość
edytujUrodził się w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Wincenty, w czasie I wojny światowej w wieku 16 lat wstąpił do Legionów Polskich. W okresie przedwojennym był działaczem Związku Inwalidów Wojennych RP w Wilnie, podczas okupacji należał do ZWZ i AK. Po wojnie nie ujawnił się i do momentu przejścia na emeryturę pracował jako urzędnik w „Społem”[2][3]. Matka Bohdana Poręby była nauczycielką.
Cały okres II wojny światowej spędził w Wilnie. Wówczas pobierał naukę szkolną w domu oraz na tajnych kompletach[4]. Od 1944 uczęszczał do wileńskiego gimnazjum[4]. W maju 1945 wraz z rodziną został wysiedlony z Wileńszczyzny i osiadł w Bydgoszczy. Działał w harcerstwie. Był m.in. drużynowym 5. Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej[2]. W 1951 ukończył I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie im. Ludwika Waryńskiego w Bydgoszczy[5].
Studia i pierwsze polskie filmy fabularne
edytujW 1955 ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.
Jako reżyser zadebiutował w połowie lat 50. Reżyserował filmy jeszcze w trakcie studiów (m.in. film dokumentalny o niewidomych I dla nas słońce świeci). Jego pierwszym filmem, zrobionym po uzyskaniu dyplomu był Apel poległych, mający spełniać rolę epitafium dla żołnierzy polskich poległych na wszystkich frontach II wojny światowej, w tym w powstaniu warszawskim oraz w formacjach polskich na Zachodzie, o których mówienie było wcześniej zakazane. W 1957 otrzymał nagrodę Polskiej Krytyki Filmowej „Złota Syrenka” za film Wyspa wielkiej nadziei. W 1963 wyreżyserował film Daleka jest droga, który opowiadał o żołnierzach gen. Stanisława Maczka (który wówczas był pozbawiony polskiego obywatelstwa). Został wówczas na kilka lat odsunięty od robienia filmów. Podjął więc pracę w teatrze, w którym był m.in. reżyserem spektaklu Dziś do Ciebie przyjść nie mogę złożonego z piosenek partyzanckich.
Powrót do robienia filmów
edytujPo powrocie do robienia filmów, został autorem filmu Gniewko, syn rybaka, a w 1970 był reżyserem filmu o buncie warszawskich hutników Prawdzie w oczy. W 1973 wyreżyserował film Hubal o polskich partyzantach z początków II wojny światowej, za który otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia środowiska filmowego. Od 1975 do 1998 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Profil” (faktycznie zaprzestał działalności po 1990). Od 1986 do 1989 kierował Teatrem Dramatycznym w Gdyni. W latach 1987–1989 pełnił funkcję członka Komitetu Kinematografii[6]. Był także producentem m.in. Zamachu stanu, Nad Niemnem i Sekretu Enigmy.
W latach 90. krótko prowadził działalność gospodarczą, następnie przeszedł na emeryturę.
XXI wiek
edytujW 2005 wyreżyserował dramat Lusi Ogińskiej (poetka, żona Ryszarda Filipskiego) pt. Zmartwychwstanie, który był emitowany w Telewizji Trwam, a pierwotnie wystawiony na kongresie Samoobrony RP[7].
W 2010 powstał film dokumentalny Prawda, dobro i piękno. Film o Bohdanie Porębie, w reżyserii Ksawerego Szczepanika, który opowiada o losach Bohdana Poręby. W tym samym roku ukazał się wywiad – rzeka z Bohdanem Porębą Obronić Polskość!
Działalność polityczna
edytujPRL
edytujW latach 1969–1990 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, był także członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W latach 80. był jednym z założycieli i głównych ideologów Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”. Działał również w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Jako jeden z nielicznych na ostatnim Zjeździe PZPR głosował przeciwko rozwiązaniu tej partii, popierał linię polityczną Albina Siwaka (tzw. narodowy komunizm). W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego[8].
W filmie Stanisława Barei Miś parodią Poręby była postać reżysera Zagajnego (w tej roli Janusz Zakrzeński). Także w serialach Alternatywy 4 i Zmiennicy wyśmiewano się ze środowiska ZP „Grunwald” i samego Poręby wytykając mu rzekomy antysemityzm i lojalność wobec PRL-owskiej rzeczywistości[9].
III RP
edytujW latach 90. współpracował m.in. z Andrzejem Lepperem, Stanisławem Tymińskim i gen. Tadeuszem Wileckim, starając się powołać Blok Ludowo-Narodowy. Przed wyborami parlamentarnymi w 1993 kierował kampanią wyborczą Samoobrony – Leppera. W wyborach tych kandydował bez powodzenia do Sejmu z listy tego ugrupowania w województwie bydgoskim (otrzymał 902 głosy). Następnie wraz z grupą rozłamowców z partii Przymierze Samoobrona, współtworzył Front Narodowej Samoobrony[10].
Działał w krakowskim Stowarzyszeniu Nie dla Unii Europejskiej, był współproducentem i reżyserem kontrowersyjnych (o mocnym akcencie antyniemieckim) klipów antyunijnych w czasie przedreferendalnym. Po 2000 związał się ze środowiskiem Bolesława Tejkowskiego, zostając członkiem zarządu Polskiego Komitetu Słowiańskiego, wchodzącego w skład Soboru Wszechsłowiańskiego z siedzibą w Moskwie. Był członkiem władz Stronnictwa Narodowego, a następnie prezesem Stronnictwa Narodowego – Organizacji Politycznej Narodu. Zasiadł także we władzach Kresowego Ruchu Patriotycznego, Stowarzyszenia Patriotycznego „Wola – Bemowo” oraz Ruchu Obrony Godności Narodu Polskiego.
Przed wyborami parlamentarnymi w 2001 został ogłoszony kandydatem do Senatu z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego[11], ale ostatecznie ubiegał się bezskutecznie o mandat senatorski jako kandydat niezależny, zaś w wyborach parlamentarnych w 2005 ponownie kandydował do Sejmu z ramienia Samoobrony RP w okręgu konińskim[12]. W 2007 wstąpił do Obozu Wielkiej Polski, gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego ds. kultury narodowej. Został ponadto członkiem Polskiej Wspólnoty Narodowej oraz honorowym członkiem Frontu Narodowo-Robotniczego. Objął również funkcję wiceprezesa stowarzyszenia Wierni Polsce Suwerennej.
W wyborach samorządowych w 2010 bez powodzenia kandydował do warszawskiej rady miejskiej z listy Polski Patriotycznej[13].
Publikował w prasie narodowej, m.in. w „Myśli Polskiej”, „Naszym Dzienniku”, „Tygodniku Ojczyzna” oraz „Nowej Myśli Polskiej”.
Śmierć i pogrzeb
edytujZmarł 25 stycznia 2014 w Warszawie[14]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (kwatera W-XX-1-9-2).
Życie prywatne
edytujBył dwukrotnie żonaty[4][15]. Miał syna Macieja (ur. 1966)[16], specjalistę ds. umundurowania w kinematografii polskiej i rosyjskiej (pracującego m.in. przy serialu 1920. Wojna i miłość), działacza partii Zmiana oraz publicystę internetowego[17].
Filmografia
edytujReżyser
edytuj- Siwa legenda (1991)
- Penelopy (1988)
- Złoty pociąg (1986)
- Katastrofa w Gibraltarze (1983)
- Polonia Restituta (1982) – serial telewizyjny
- Polonia Restituta (1980) – film
- Gdzie woda czysta i trawa zielona (1977)
- Jarosław Dąbrowski (1975)
- Hubal (1973)
- Prawdzie w oczy (1970)
- Gniewko, syn rybaka (1969–1970, na podstawie scenariusza Poręby w 1977 zrealizowano serial Znak orła w reżyserii Huberta Drapelli)
- Nad Odrą (1965)
- Daleka jest droga (1963)
- Droga na Zachód (1961)
- Lunatycy (1959)
- Wyspa wielkiej nadziei (1957)
- Apel poległych (1956)
- I dla nas słońce świeci (1956)
- Nord FF1 (1954)
Scenarzysta
edytuj- Prawdzie w oczy (1970)
- Nad Odrą (1965)
- Lunatycy (1959)
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1983)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1978)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej[18]
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
- Odznaka „Za Zasługi dla Warszawy”
Nagrody
edytuj- Nagroda na FPFF w Gdyni Nagroda publiczności: 1977 Gdzie woda czysta i trawa zielona
Przypisy
edytuj- ↑ Bohdan Poręba w bazie IMDb (ang.)
- ↑ a b Bartosz Wróblewski , Bohdan Poręba. Najbardziej nielubiany polski filmowiec [online], wyborcza.pl [dostęp 2019-06-27] .
- ↑ Bohdan Poręba – reżyser filmu, teatru, telewizji wspomina I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie im. Waryńskiego [online], Gazeta Pomorska, 7 października 2012 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
- ↑ a b c Bohdan Poręba.relacjebiograficzne.pl.
- ↑ Wspomnienie o Bohdanie Porębie [online], bydgoszcz24.pl [dostęp 2020-04-09] (pol.).
- ↑ Bohdan Poręba w bazie Filmweb
- ↑ Zachować pamięć i narodową kulturę. samoobrona.org.pl, 26 kwietnia 2005. [dostęp 2010-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-09)].
- ↑ Wysoki aparatczyk PZPR gościem na zjeździe Ruchu Narodowego.
- ↑ Poręba chce zmartwychwstać. Z reżyserem Bohdanem Porębą rozmawia Grzegorz Sroczyński, „Duży Format. Dodatek do Gazety Wyborczej” z 4 marca 2008, s. 12. [dostęp: 28 marca 2008].
- ↑ Żyrinowski w poniedziałek. rp.pl, 27 stycznia 1994.
- ↑ Bohdan Poręba – reżyser i członek Stronnictwa Narodowego zapowiedział, że wystartuje w wyborach do senatu jako niezależny kandydat i stworzy własny komitet wyborczy w okręgu konińskim. lm.pl, 18 lipca 2001. [dostęp 2021-01-17].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2005.
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2010.
- ↑ Reżyser filmu „Hubal” – Bohdan Poręba nie żyje!
- ↑ Богдан Поремба [online], КиноЛоцман.ru [dostęp 2019-06-27] (ros.).
- ↑ Maciej Poręba (1966-) [online], www.chronologia.pl [dostęp 2019-07-04] .
- ↑ Maciej Poręba [online], FilmPolski [dostęp 2019-06-27] (pol.).
- ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bohdan Poręba w bazie filmpolski.pl
- Bohdan Poręba na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Krzysztof Zwoliński , Narodowy komunista, reżyser, autor „Hubala”. Czy diabłu palił tylko ogarek, czy zaprzedał mu duszę? [online], Tygodnik TVP, 27 sierpnia 2021 [dostęp 2021-09-02] .