Wikipedia

Charlie Chaplin

angielski aktor i reżyser kina niemego (1889–1977)

Charlie Chaplin, właśc. Charles Spencer Chaplin, KBE (ur. 16 kwietnia 1889 w Londynie, zm. 25 grudnia 1977 w Vevey) – brytyjski aktor i reżyser okresu kina niemego, później także filmów udźwiękowionych; producent, scenarzysta i kompozytor muzyki filmowej. Ikona kultury popularnej[1]. Jeden z najwybitniejszych i najlepiej rozpoznawalnych aktorów i reżyserów w historii światowego kina[2][3][4]. American Film Institute umieścił go na 10. miejscu w rankingu „50 największych legend amerykańskiego ekranu” (The 50 Greatest American Screen Legends)[5].

Charlie Chaplin
Ilustracja
Imię i nazwisko

Charles Spencer Chaplin

Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1889
Londyn

Data i miejsce śmierci

25 grudnia 1977
Vevey

Zawód

aktor, reżyser, producent filmowy, scenarzysta, kompozytor

Współmałżonek


1. Mildred Harris (23 października 1918 – 19 listopada 1920)
2. Lita Grey (26 listopada 1924 – sierpień 1927)
3. Paulette Goddard (1936 – 1942, rozwód)
4. Oona O’Neill (16 czerwca 1943 – do śmierci w 1977)

Lata aktywności

1913–1977

Odznaczenia
Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Karykatura Charlesa Chaplina
Chaplin i Jackie Coogan w filmie Brzdąc (1921)

Życiorys edytuj

Młodość, rodzina edytuj

Urodził się 16 kwietnia 1889 ok. godz. 20:00 na East Lane w Walworth w Londynie[6][a]. Jego ojcem był Charles Chaplin, a matką Hannah Harriette Hill, występująca również pod pseudonimem Lily Harley (oboje w ćwierci romskiego pochodzenia[8]). Oboje rodzice byli aktorami wodewilowymi[9], rozstali się rok po narodzinach Charlesa juniora, który odtąd pozostawał pod opieką matki[10].

Pierwsze miesiące życia spędził przy St. George’s Road na West Square w Lambeth[11]. Wychowywał się ze starszym o cztery lata bratem, Sydneyem, synem Hannah z poprzedniego związku[12]. W 1884 ich matka podupadła na zdrowiu i straciła posadę w teatrze, po czym zaczęła dorabiać jako krawcowa[13]. Żyli w skrajnie trudnych warunkach i narastającej biedzie, przeprowadzając się do coraz mniejszych pokoi (mieszkali m.in. na Oakley Street)[14]. W 1886 matce Charliego nie udało się znaleźć pracy, dlatego w 1896 we troje trafili do przytułku[15]. Po kilku tygodniach zostali przeniesieni do Szkoły dla Sierot i Ubogich Dzieci w Hanwell[16]. Będąc nastolatkiem, z powodu trudnej sytuacji materialnej podjął pracę w warsztacie samochodowym w Lambeth. Opuściwszy przytułek, ponownie zamieszkał z bratem i matką[17]. Po tym, jak Hannah dostała obłędu i została umieszczona w szpitalu psychiatrycznym w Cane Hill, trafił z bratem pod opiekę ojca i macochy, Louise, która źle ich traktowała, m.in. nie wpuszczała ich na noc do domu (mieszczącym się przy Kennington Road 287), przez co konieczna była interwencja Towarzystwa Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem[18]. Charlie z tego związku ojca ma młodszego prawie o cztery lata brata przyrodniego, z którym jednak nie stworzył żadnych więzi[19]. Matka ponownie zajęła się synem po wyjściu szpitala psychiatrycznego; zamieszkali przy ul. Pownall Palace 3 w londyńskiej dzielnicy Kennington[20]. Jako dziecko chorował na astmę[21]. W 1901 jego ojciec zmarł (w wieku 37 lat) z powodu alkoholizmu[9], a matka ponownie trafiła do Cane Hill z powodu obłędu[22]. 12-letnim Charliem zajęła się jego ciotka, a następnie brat Sydney, który wrócił z kilkutygodniowej wyprawy statkiem pasażerskim (na którym pracował jako trębacz)[23]. Hannah zmarła w 1928 w Kalifornii kilka dni po ataku woreczka żółciowego, otoczona opieką syna[24].

Gdy był dzieckiem, jego matka siadywała z nim przy oknie i odgrywała sceny tego, co działo się za szybą[25]. Nauczyła go także śpiewać i grać na scenie[26].

Kariera edytuj

Po raz pierwszy wystąpił na scenie w 1894, śpiewając piosenkę Jacka Jonesa w musicalu wystawianym w teatrze Canteen w Andershot[10][27]. Tego wieczora w sztuce grała jego matka, a on czekał na nią za kurtyną; kiedy schorowana Hannah nagle straciła głos, dyrektor teatru wypchnął Charliego na scenę, a chłopiec zaczął improwizować[26][27]. Gdy miał osiem lat, dołączył do trupy tanecznej The Eight Lancashire Lads (pol. „Ośmiu chłopców z Lancashire”), z którą występował m.in. jako kot w pantomimie Kopciuszek w Londynie[28]. By wesprzeć matkę finansowo, przerwał naukę w szkole i imał się różnych prac dorywczych, m.in. był chłopcem na posyłki w mydlarni, recepcjonistą i sprzątaczem w gabinetach lekarskich, lokajem u rodziny Kinsey-Taylorów i drwalem, poza tym obsługiwał maszyny w drukarni i udzielał lekcji tańca[29].

Po zapisaniu się do agencji teatralnej Blackmore’a zdobył angaż do roli Sammy’ego, chłopca sprzedającego gazety, w sztuce Harry’ego Arthura Saintbury’ego Jim, czyli romans cockneya; spektakl zebrał głównie negatywne recenzje, choć sam Chaplin był chwalony za swój występ[30]. Następnie przez kilka sezonów grał postać Billy’ego w objazdowej sztuce teatralnej o Sherlocku Holmesie, w której występował również jego brat[31]. Od października do grudnia 1905 występował w westendowskiej jednoaktówce pt. Sherlock Holmes w ciężkich opałach w Duke of York’s Theatre[32]. W wieku 16 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli i skrzypcach[33], poza tym wyczynowo trenował bieganie[34]. Dorabiał, pracując m.in. jako sprzedawca kwiatów i asystent fryzjera[34]. Jako członek zespołu wodewilowego „Cyrk Caseya” występował na estradzie z parodiami rozbójnika Dicka Turpina i iluzjonisty Walforda Bodie’ego[35].

Po dłuższym okresie niepowodzeń (m.in. komercyjnym fiasku skeczu Wesoły major, w którym zagrał główną rolę, oraz przerwaniu realizacji autorskiego skeczu Dwunastu sprawiedliwych w jego reżyserii) dołączył do trupy Freda Karno[36]. Po ciepło przyjętym przez publiczność debiucie w burlesce Mecz futbolowy podpisał roczny kontrakt z trupą, z którą przez kolejne 14 tygodni występował w Londynie, po czym odbył trasę objazdową po kraju[37]. W kolejnych latach kontynuował współpracę z trupą, z którą występował m.in. w Milczących ptaszkach i Jeździe na wrotkach, poza tym grali za granicą, np. w Folies Bergère w Paryżu[38]. Przejął także po Harrym Weldonie główną rolę w Meczu futbolowym[39]. W 1909 wyruszył z trupą Karno w swoją pierwszą trasę po USA[40]. Występował tam m.in. jako główny bohater w burlesce The Wow-wows, która sztuka początkowo została chłodno przyjęta przez tamtejszą publiczność, jednak w końcu zyskała uznanie widzów[41]. Trupa wkrótce przedłużyła kontrakt i odbyła trasę po kraju[41]. Po powrocie do Anglii odbył z trupą kilkutygodniową trasę objazdową[42]. W tym okresie zadebiutował jako reżyser filmem krótkometrażowym o Dawidzie Copperfieldzie The Ballad of the Upside Down House, który zrealizował dla Levy Fritz Mutoscope Company[43]. Po udanym debiucie podpisał kontrakt na kolejne 12 filmów krótkometrażowych dla wytwórni[44]. W 1913 znów wyleciał z trupą Karno do USA, gdzie występował m.in. jako pijak w komedii Noc w klubie[42]. Niedługo później zakończył współpracę z zespołem[45].

Dzięki występowi w Wieczorze w angielskim Music-Hallu został zauważony przez producenta kina niemego, Macka Sennetta, który zaoferował mu zatrudnienie w swoim studiu Keystone Film Company[46]. Chaplin przyjął propozycje i w styczniu 1914 rozpoczął pracę dla Keystone Studios ze stawką 150 dol. tygodniowo[47]. Sennett znany był ze swojej spontaniczności, a filmy produkowane w jego studiu często nie posiadały scenariuszy, co było szansą dla Chaplina, który obdarzony był umiejętnościami improwizacyjnymi[48]. W pierwszym filmie, Aby zarobić na życie, postać grana przez Chaplina nie jest jeszcze dopracowana – nosi cylinder i ma sumiaste wąsy. Przy pracy nad filmem Dziwna przygoda Mabel (1914) Sennett, zdesperowany brakiem gagów, zlecił Chaplinowi samodzielną charakteryzację i grę bez przygotowania[49]. Aktor udał się do garderoby i stworzył postać trampa, tj. włóczęgi z manierami dżentelmena noszącego ciasny żakiecik, przyduże spodnie, rozchodzone buty, melonik, bambusową laseczkę i wąsik[50][51].

Ten facet jest wielostronny: tramp, dżentelmen, poeta, marzyciel, samotnik, stale wyczekujący romantyczności i przygody. Chciałbym natchnąć pana [Macka Senneta] mniemaniem, że jest uczonym, muzykiem, księciem, graczem w polo. Jednakże nie gardzi zbieraniem niedopałków czy okradaniem dzieci z cukierków. I oczywiście, jeśli sytuacja tego wymaga, potrafi kopnąć damę w zadek.

Chaplin, [52]
Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918
Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918
Chaplin w Pożyczce Wolności, 1918

W kolejnych filmach ponownie kreował postać włóczęgi[53]. Często proponował reżyserom i producentom własne gagi, jednak z uwagi na chęć utrzymania przez nich szybkiego tempa akcji filmu były one albo wycinane podczas montażu, albo odrzucane jeszcze przed rozpoczęciem zdjęć[54]. To skłoniło Chaplina do podjęcia decyzji o reżyserowaniu filmów[55]. Jako reżyser zadebiutował filmem Bójka na deszczu (1914), po którego premierze otrzymał zlecenia dla Keystone[56]. W ramach kontraktu zagrał m.in. w filmach: Dwadzieścia minut miłości, Charlie piekarczykiem, Gaz rozweselający i Pomocnik sceniczny, a ostatnią produkcją zrealizowaną dla firmy była komedia Jego przedhistoryczna przeszłość[57]. Przed zakończeniem umowy z Keystone Records do Chaplina zgłosiło się konkurencyjne studio The Essanay Film Manufacturing Company z Chicago, które zaoferowało reżyserowi 1250 dolarów i jednorazowy bonus za przejście w wysokości 10 tys. dol[58]. W tym okresie rosła jego popularność w branży filmowej oraz wśród kinomanów, zaczął także stawać się ikoną popkultury, idolem tłumów i inspiracją dla innych wykonawców, którzy imitowali wylansowaną niego postać trampa[59]. Dla wytwórni Essanay zrealizował m.in. film Charlie gra Carmen (1915)[60]. W 1915 zaczął pracę dla studia The Mutual Film Corporation, od którego otrzymywał pensję w wysokości 10 tys. dol. tygodniowo i jednorazowo 150 tys. dol. premii za podpisanie z nimi kontraktu[61]. W ramach umowy z wytwórnią zrealizował 12 filmów: Charlie kierownikiem działu, Charlie strażakiem, Charlie włóczęga, Późny powrót Charliego, Charlie i hrabia, Lichwiarz, Charlie gra w filmie, Charlie na ślizgawce, Charlie na kuracji, Spokojna ulica, Imigrant i Charlie ucieka[62]. Następnie stał się najlepiej opłacanym aktorem świata – za podpisanie kontraktu z wytwórnią First National otrzymał 1,2 mln dol[63]. Stworzył dla studia m.in. filmy Psie życie, Charlie żołnierzem i Idylla na wsi, a także Brzdąca, który osiągnął wielki sukces, zbierając szczególnie dobre recenzje i ostatecznie stając się klasykiem[64]. Następnie nakręcił dla wytwórni jeszcze cztery filmy, m.in. Nieroby, Dzień zapłaty i Piegrzym[65]. Pozostając w First National, w 1919 wraz z Mary Pickford, Douglasem Fairbanksem i Davidem Warkiem Griffithem założył studio United Artists, powstałe dla ochrony ich niezależności i walki z planowaną fuzją filmowych spółek produkcyjnych[66]. Pierwszym filmem, który zrealizował dla wytwórni, była Gorączka złota, która miała premierę dopiero w 1925[67]. Następnie nakręcił także Paryżankę (1923) [68] i Cyrk (1928), do którego nagrał także tytułową piosenkę („The Circus”). We wrześniu 1922 dyrygował orkiestrą na gali Gildii Aktorskiej w Hollywood Ball[69].

Mimo że filmy udźwiękowione stały się głównym nurtem kinematografii wkrótce po ich wprowadzeniu w 1927, Chaplin nie zdecydował się na ten krok aż do lat 30., ponieważ uważał, że w kinie nadal jest przestrzeń dla filmów niemych oraz twierdził, iż w filmach dźwiękowych nie zdoła osiągnąć doskonałości, jaką wypracował przy filmach niemych[70]. W tym okresie odczuwał mniejsze zainteresowanie wytwórni jego filmami[71]. Mimo to nakręcił nieme Światła wielkiego miasta (1931), które odniosły sukces komercyjny i zebrały pochlebne recenzje[72]. Po premierze filmu odczuwał kryzys twórczy związany z brakiem popytu na kino nieme, toteż rozważał zakończenie kariery[73]. W końcu zdecydował się na nakręcenie jeszcze jednej niemej produkcji – Dzisiejszych czasów (1936), które cieszyły się uznaniem krytyków i widzów[74]. Na ścieżce dźwiękowej filmu umieścił skomponowany przez siebie utwór „Smile”, który stał się przebojem, a w późniejszych latach śpiewali ją m.in. Nat King Cole, Michael Jackson oraz zespół Soulsavers z Davidem Gahanem.

Podczas II wojny światowej często przemawiał do Amerykanów, wypowiadając się przeciwko Adolfowi Hitlerowi i zachęcając amerykański rząd do utworzenia drugiego frontu[75]. Ze względu na lewicowe poglądy znalazł się na tzw. czarnej liście Hollywood. Swoim kolejnym filmem, antyhitlerowską komedią Dyktator (1940), naraził się zwolennikom niemieckiego zbrodniarza wojennego[76]. Jednocześnie dzięki temu filmowi osiągnął swój wówczas największy sukces kasowy[77].

W pierwszej połowie lat 40. został niesłusznie oskarżony o ojcostwo urodzonej w 1943 Carol Ann, córki aktorki Joan Barry, która przez wiele tygodni nagabywała Chaplina[78]. Mimo że badania krwi temu zaprzeczyły, sąd nałożył na aktora alimenty w wysokości 75 dol. tygodniowo, które miał wypłacać przez kolejne 21 lat[79][80]. Oburzony wyrokiem, a także zmęczony namolnością prasy, na kilka tygodni opuścił kraj i zamieszkał w Nyack[80][81]. W międzyczasie pracował nad filmem Cień i substancja, którego w końcu jednak nie nakręcił[82].

Powrócił do kin filmem Pan Verdoux (1947), który zebrał pochwalne recenzje i cieszył się uznaniem publiczności[83]. Mimo początkowego sukcesu komedii, amerykańska prasa wraz z narodowymi organizacjami (m.in. Legionem Amerykańskim) wciąż krytykowała Chaplina za jego lewicowe poglądy i utrudniała dalszą dystrybucję filmu[84]. Zmęczony nieustającymi atakami ze strony prasy, opuścił USA[85]. Początkowo mieszkał w Londynie, ostatecznie osiadł z żoną, Ooną O’Neill, i dziećmi w szwajcarskiej wsi Corsier-sur-Vevey[86][87].

Niezrażony krytyką amerykańskiej prasy, nakręcił Światła rampy (1952)[88]. Film przyniósł mu rekordowo duże zyski, mimo że został zbojkotowany przez amerykańskie kina[89]. W tym okresie został komandorem Legii Honorowej Francji oraz uzyskał honorowe członkostwo w Societe des Auteurs et Compositeurs Dramatiques[90]. Wcześniej został mianowany Kawalerem Legii Narodowej Francji[91]. W 1957 wypuścił swój ostatni film w karierze, Król w Nowym Jorku[92]. W 1975 otrzymał odznaczenie, a zarazem brytyjski tytuł szlachecki – Order Imperium Brytyjskiego[93].

Śmierć i pochówek edytuj

Od października 1977 był w poważnym stanie. Zmarł we śnie, rankiem 25 grudnia 1977 w Vevey[87]. Po skromnej uroczystości pogrzebowej odprawionej w obrządku anglikańskim został pochowany na cmentarzu w Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii[87]. Trzy miesiące po pochówku wandal wykradł z grobu jego ciało, a osiem tygodni później zwłoki zostały odnalezione i ponownie pochowane, ale tym razem po uprzednim umieszczeniu ich w betonowym sarkofagu[87].

Życie prywatne edytuj

Gdy miał 19 lat, oświadczył się młodszej o cztery lata tancerce Hetty Kelly, która jednak odrzuciła zaręczyny[94]. Romansował z aktorkami: Peggy Pierce i Mabel Normand[95]. W latach 1915–1917 był związany z aktorką Edną Purviance[96][97].

23 października 1918 poślubił niespełna 18-letnią Mildred Harris[98]. W 1919 urodził im się syn Norman, który zmarł trzy dni po urodzeniu[99][100]. Rozwiedli się 19 listopada 1920 z powodu „duchowego okrucieństwa”[101][102]. Następnie romansował z tancerką Peggy Hopkins Joyce, poza tym plotkowano o przelotnych relacjach Chaplina z Thelmą Moran Converse, Lilą Lee, Anną Q. Nillson i Clare Sheridan oraz zaręczynach z aktorką Claire Windsor[103]. Był związany z Polą Negri, a według informacji prasowej z 1923 nawet był z nią zaręczony[104][105], jednak on sam zaprzeczył temu w swojej autobiografii[106].

26 listopada 1924 ożenił się z Litą Grey, z którą miał dwóch synów – Charlesa Jr. i Sydneya, a w sierpniu 1927 wziął rozwód[107][108]. Jeszcze w trakcie trwania małżeństwa ponoć miał liczne kochanki, m.in. tancerkę i modelkę Louise Brooks[109].

W latach 1936–1942 jego żoną była aktorka Paulette Goddard[110]. Następnie romansował z Carole Landis, Hedy Lamarr i Joan Barry, która po zajściu w ciążę posądziła Chaplina o ojcostwo jej dziecka; choć sąd zaprzeczył oskarżeniom, dziewczynka – Carol Ann – nosiła nazwisko Chaplin, a aktor łożył na jej utrzymanie[111].

16 czerwca 1943 poślubił młodszą o 37 lat Oonę O’Neill, córkę dramaturga Eugene O’Neilla[112], z którą pozostał do swojej śmierci w 1977. Mieli ósemkę dzieci[113]: Geraldine, Michaela, Josephine, Jane, Eugene, Victorii (ur. 1951), Christophera i Annette-Emilie[87].

Filmografia edytuj

Zestawienie obejmuje wybrane filmy, w których występował Charlie Chaplin[114].

Aktor edytuj

Jako aktor wystąpił łącznie w prawie 90 produkcjach filmowych krótko- i długometrażowych.

Filmy krótkometrażowe edytuj

  • Aby zarobić na życie (Making a living, 1914, czas: 13') jako Edgar English, oszust
  • Charlie jest zadowolony z siebie (Kid Auto Races at Venice, 1914, czas: 6' 22'' jako włóczęga
  • Charlie w hotelu (Mabel's Strange Predicament, 1914, czas: 17') jako pijany mężczyzna
  • A Thief Catcher (1914, czas: 8') jako policjant
  • Wśród ulewy (Between Showers, 1914, czas: 15') jako podrywacz
  • Charlie gra w filmie (A Film Johnnie, 1914, czas: 15') jako The Film Johnnie
  • Charlie tańczy (Tango Tangle, 1914, czas: 12') jako nietrzeźwy tancerz
  • Charlie wybiera między barem a miłością (His Favorite Pastime, 1914, czas: 16') jako pijany podrywacz
  • Charlie jako markiz (Cruel, cruel love, 1914, czas: 16') jako lord Helpus/p. Dovey
  • Charlie zakochany (The Star Boarder, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
  • Mabel przy kierownicy (Mabel at the Wheel, 1914, czas: 18') jako Villain
  • Charlie i chronometr (Twenty Minutes of Love, 1914, czas: 20') jako złodziej/kieszonkowiec
  • Charlie kelnerem (Caught in a Cabaret, 1914, czas: 30') jako tytułowy bohater
  • Charlie się kocha (Caught in the Rain, 1914, czas: 16') jako nietrzeźwy gość hotelowy
  • Pani Charlie (A Busy Day, 1914, czas: 6') jako żona
  • Młotek Charliego (The Fatal Mallet, 1914, czas: 18') jako konkurent Mabel
  • Flirt Mabel (Her Friend the Bandit, 1914, czas: 16') jako bandyta
  • Charlie i Fatty na ringu (The Knockout, 1914, czas: 27') jako arbiter ringowy
  • Charlie i parówki (Mabel's Busy Day, 1914, czas: 10') jako nietrzeźwy utrapieniec
  • Charlie i manekin (Mabel's Married Life, 1914, czas: 17') jako mąż Mabel
  • Charlie dentystą (Laughing Gas, 1914, czas: 16') jako asystent dentysty
  • Charlie w teatrze (The Property Man, 1914, czas: 28') jako tytułowy bohater
  • Charlie jako malarz (The Face on the Barroom Floor, 1914, czas: 14') jako artysta
  • Gorączka wiosenna (Recreation, 1914, czas: 7') jako włóczęga
  • Charlie kokietuje (The Masquerader, 1914, czas: 9') jako aktor filmowy/przystojny nieznajomy
  • Charlie pielęgniarzem (His New Profession, 1914, czas: 16') jako Charlie
  • Charlie i Fatty bawią się (The Rounders, 1914, czas: 16') jako hulaka
  • Charlie jako dozorca (The New Janitor, 1914, czas: 16') jako tytułowy bohater
  • Charlie i Józef są rywalami (Those Love Pangs, 1914, czas: 16') jako podrywacz
  • Charlie piekarczykiem (Dough and Dynamite, 1914, czas: 33') jako Pierre, kelner
  • Charlie i Mabel na wyścigach (Gentlemen of Nerve, 1914, czas: 16') jako p. Wow-Woe, fanatyk wyścigów
  • Jego muzyczna kariera (His Musical Career, 1914, czas: 16') jako Charlie/Tom, nosiciel fortepianów
  • Charlie jest tatusiem (His Trysting Place, 1914, czas: 32') jako Clarence, mąż
  • Charlie i Mabel na spacerze (Getting Acquainted, 1914, czas: 16') jako p. Sniffels
  • Charlie królem (His Prehistoric Past, 1914, czas: 22') jako Weakchin
  • Jego nowe zajęcie (His New Job, 1915, czas: 31') jako Film Extra
  • Charlie się bawi (A Night Out, 1915, czas: 34') jako hulaka
  • Charlie bokserem (The Champion, 1915, czas: 31') jako pretendent bokserski
  • Charlie w parku (In the Park, 1915, czas: 14') jako Charlie
  • Charlie się żeni (A Jitney Elopement, 1915, czas: 26') jako Suitor, fałszywy hrabia
  • Włóczęga (The Tramp, 1915, czas: 26') jako tytułowy bohater
  • Charlie na plaży (By the Sea, 1915, czas: 20') jako spacerowicz
  • Jego regeneracja (His Regeneration, 1915, czas: 15') jako klient
  • Praca (Work, 1915, czas: 29') jako asystent Izzy A. Wake'a
  • Panna Charlie (A Woman, 1915, czas: 26') jako mężczyzna/"Nora Nettlerash"
  • Charlie w banku (The Bank, 1915, czas: 25') jako dozorca
  • Charlie marynarzem (Shanghaied, 1915, czas: 27') jako włóczęga
  • Charlie w Music-Hallu (A Night in the Show, 1915, czas: 24') jako p. Pest/p. Rowdy - na balkonie/loży
  • Charlie gra Carmen (A Burlesque on Carmen, 1915, czas: 31') jako oficer Darn Hosiery
  • Charlie włamywaczem (Police, 1916, czas: 34') jako skazaniec 999 zwanym Charliem
  • Charlie kierownikiem działu (The Floorwalker, 1916, czas: 29') jako bezstronny klient
  • Charlie strażakiem (The Fireman, 1916, czas: 24') jako tytułowy bohater
  • Charlie włóczęga (The Vagabond, 1916, czas: 34') jako uliczny grajek
  • Późny powrót Charliego (One A.M., 1916, czas: 26') jako nietrzeźwy mężczyzna
  • Charlie i hrabia (The Count, 1916, czas: 24') jako asystent hrabiego
  • Lichwiarz (The Pawnshop, 1916, czas: 25') jako asystent właściciela lombardu
  • Charlie gra w filmie (Behind the Screen, 1916, czas: 30') jako David - jego asystent
  • Charlie na ślizgawce (The Rink, 1916, czas: 30') jako kelner, udający Sir Cecila Seltzera
  • Spokojna ulica (Easy Street, 1917, czas: 24') jako samotny mężczyzna
  • Charlie na kuracji (The Cure, 1917, czas: 24') jako nietrzeźwy mężczyzna
  • Imigrant (The Immigrant, 1917, czas: 30') jako imigrant
  • Poszukiwacz przygód (The Adventurer, 1917, czas: 24') jako skazaniec
  • Psie życie (A Dog's Life, 1918, czas: 33') jako włóczęga
  • Potrójne kłopoty (Triple Trouble, 1918, czas: 23') jako Charlie, dozorca
  • Pożyczka wolności (The Bond, 1918, czas: 10') niewymieniony w napisach
  • Idylla na wsi (Sunnyside, 1919, czas: 41') jako "złota rączka" na farmie
  • Dzień zabawy (A Day's Pleasure, 1919, czas: 24') jako ojciec
  • Profesor Bosco (The Professor, 1919, czas: 7') jako tytułowy bohater
  • Charlie Butts In (1920, czas: 11')
  • Nieroby (The Idle Class, 1921, czas: 32') jako włóczęga/mąż
  • Dzień wypłaty (Pay Day, 1922, czas: 21') jako robotnik
  • Przyjazny i miły (Nice and Friendly, 1922, czas: 11') jako włóczęga
  • Dama kameliowa (Camille, 1926, czas: 33') jako Mike

Filmy długometrażowe edytuj

Nagrody edytuj

Chaplin otrzymał trzy Oscary: Nagrodę Honorową za „wszechstronność i geniusz w aktorstwie, scenariuszu, reżyserii i produkcji Cyrku” w 1929 roku, drugą Nagrodę Honorową za „nieobliczalny wpływ, jaki wywarł na tworzenie filmów artystycznych w tym wieku” w 1972 roku oraz nagrodę dla najlepszej ścieżki dźwiękowej w 1973 roku za Światła rampy (wspólnie z Rayem Raschem i Larrym Russellem)[116]. Ponadto był nominowany w kategoriach: najlepszy aktor, najlepszy scenariusz oryginalny i najlepszy film (jako producent) za film Dyktator, a kolejną nominację otrzymał za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Pan Verdoux[117]. W 1976 roku Chaplin został członkiem Brytyjskiej Akademii Sztuki Filmowej i Telewizyjnej (BAFTA)[118].

Zobacz też edytuj

  • Chaplin – film biograficzny z Robertem Downey Jr w roli tytułowej.
  • Tsuyoshi Inukai
  • Postać Chaplina pojawia się w serialu Detektyw Murdoch (odcinek pt. Murdoch i tramp). W jego postać wcielił się Matthew Finlan.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Charles Chaplin – Autobiografia. NieznanaHistoria.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  2. ↑ Charlie Chaplin. charlie.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  3. ↑ Charlie Chaplin: A Tribute to the Great Legendary Actor of World Cinema. WordPress.com. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
  4. ↑ Chaplin. Legenda stulecia. Interia.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  5. ↑ AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
  6. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 11.
  7. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 21.
  8. ↑ Chaplin Ch. My Autobiography, s. 19. [dostęp 2007-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)].
  9. ↑ a b Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, ISBN 83-7404-194-3.
  10. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 16.
  11. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 9.
  12. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 15.
  13. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 17–18, 55.
  14. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 15, 18, 21.
  15. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 24.
  16. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 26–28.
  17. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 32.
  18. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 14, 32–39.
  19. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 33–35.
  20. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 8, 40, 51, 57–59.
  21. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 51.
  22. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 60, 71–74.
  23. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 65, 73–78.
  24. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 319–321.
  25. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 70.
  26. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 16–17.
  27. ↑ a b Stassi 2015 ↓, s. 22.
  28. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 42–50.
  29. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 62–65, 69, 75.
  30. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 80–85.
  31. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 80–81, 90-93.
  32. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 93—94.
  33. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 137.
  34. ↑ a b Stassi 2015 ↓, s. 35.
  35. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 100.
  36. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 103–105.
  37. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 106–108.
  38. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 110–111, 120–121, 128.
  39. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 124.
  40. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 37.
  41. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 129, 138–142.
  42. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 147–148, 153.
  43. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 103–129.
  44. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 132–141.
  45. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 230.
  46. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 142, 152.
  47. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 153, 164.
  48. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 170–171.
  49. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 160.
  50. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 160, 164.
  51. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 230–231.
  52. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 161.
  53. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 162, 168.
  54. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 161–166.
  55. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 167.
  56. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 169–170.
  57. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 174, 179.
  58. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 177–178.
  59. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 190–192, 195–197.
  60. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 192–193.
  61. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 197–199.
  62. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 208.
  63. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 210.
  64. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 232, 244–245, 257—260, 280, 290.
  65. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 290–291, 329.
  66. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 246–248.
  67. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 250, 338–339.
  68. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 333–334.
  69. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 29.
  70. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 364, 408.
  71. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 365, 368.
  72. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 363–365, 371–372, 408.
  73. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 422–423.
  74. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 428–429, 434.
  75. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 458–460, 468–469.
  76. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 441–442, 446–447.
  77. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 446–447.
  78. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 474–478.
  79. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 484–486.
  80. ↑ a b Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 223, ISBN 83-7404-194-3.
  81. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 486–487.
  82. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 466, 471–474, 487.
  83. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 466, 471–474, 510.
  84. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 510.
  85. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 515–520.
  86. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 523–524, 534.
  87. ↑ a b c d e Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 226, ISBN 83-7404-194-3.
  88. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 512.
  89. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 526.
  90. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 528.
  91. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 399.
  92. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 559.
  93. ↑ Comic genius Chaplin is knighted. BBC. [dostęp 2015-12-23]. (ang.).
  94. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 16–17.
  95. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 21.
  96. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 227–229.
  97. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 21–24.
  98. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 253–256.
  99. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 264.
  100. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 26.
  101. ↑ Glenn Mitchell, The Chaplin encyclopedia, B.T. Batsford, 1997, s. 126.
  102. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 265.
  103. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 27–28.
  104. ↑ Zamach morderczy na Polę Negri. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 9-10, 16 czerwca 1923. 
  105. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 73.
  106. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 334–336.
  107. ↑ Mitchell, The Chaplin encyclopedia, op. cit., s. 124.
  108. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 320.
  109. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 35.
  110. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 431, 456.
  111. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 37–40.
  112. ↑ Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, 223, ISBN 83-7404-194-3.
  113. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 40.
  114. ↑ Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2020-05-17].
  115. ↑ Internet Archive, The films of Charlie Chaplin, Secaucus, N.J., Citadel Press, 1974 [dostęp 2020-01-23].
  116. ↑ Charles Chaplin, IMDb [dostęp 2019-05-17].
  117. ↑ The 13th Academy Awards: Nominees and Winners. Academy of Motion Picture Arts and Sciences. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2012)]. (ang.).
  118. ↑ Chris Hastings: Dawn French and Jennifer Saunders to be honoured by Bafta. 18 kwietnia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2010)]. (ang.).

Uwagi edytuj

  1. ↑ W książce autobiograficznej pt. „L’ultimo ballo di Charlot” stwierdził, że urodził się na wozie wędrownych artystów, który jechał lasem w pobliżu Smethwick[7]

Bibliografia edytuj

  • Georges Sadoul: Charlie Chaplin : jego filmy i jego czasy. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1955.
  • Charles Chaplin: Moja autobiografia. Bronisław Zieliński (tłum.). Thaurus, 1993. ISBN 8371299232.
  • Nigel Cawthorne: Życie erotyczne gwiazd Hollywood. Anna Nowak (tłum.). Oficyna Wydawnicza Mireki, 2005. ISBN 83-89533-37-5.
  • Fabio Stassi: Ostatni taniec Chaplina. Marginesy, 2015. ISBN 978-83-64700-13-2.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Charlie_Chaplin&oldid=71989484”