Wikipedia

Charlie Chaplin

angielski aktor i reżyser kina niemego (1889–1977)

Charlie Chaplin, właśc. Charles Spencer Chaplin, KBE (ur. 16 kwietnia 1889 w Londynie, zm. 25 grudnia 1977 w Vevey) – brytyjski aktor i reżyser okresu kina niemego, później także filmów udźwiękowionych; producent, scenarzysta i kompozytor muzyki filmowej. Ikona kultury popularnej[1]. Jeden z najwybitniejszych i najlepiej rozpoznawalnych aktorów i reżyserów w historii światowego kina[2][3][4]. American Film Institute umieścił go na 10. miejscu w rankingu „50 największych legend amerykańskiego ekranu” (The 50 Greatest American Screen Legends)[5].

Charlie Chaplin
Ilustracja
Charlie Chaplin (1921)
Imię i nazwisko

Charles Spencer Chaplin

Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1889
Londyn

Data i miejsce śmierci

25 grudnia 1977
Vevey

Zawód

aktor, reżyser, producent filmowy, scenarzysta, kompozytor

Współmałżonek


1. Mildred Harris (23 października 1918 – 19 listopada 1920)
2. Lita Grey (26 listopada 1924 – sierpień 1927)
3. Paulette Goddard (1936 – 1942, rozwód)
4. Oona O’Neill (16 czerwca 1943 – do śmierci w 1977)

Lata aktywności

1913–1977

Odznaczenia
Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Karykatura Charlesa Chaplina
Chaplin i Jackie Coogan w filmie Brzdąc (1921)

Życiorys

edytuj

Młodość, rodzina

edytuj

Urodził się 16 kwietnia 1889 ok. godz. 20:00 na East Lane w Walworth w Londynie[6][a]. Jego ojcem był Charles Chaplin, a matką Hannah Harriette Hill, występująca również pod pseudonimem Lily Harley (oboje w ćwierci romskiego pochodzenia[8]). Oboje rodzice byli aktorami wodewilowymi[9], rozstali się w rok po narodzinach Charlesa juniora, który odtąd pozostawał pod opieką matki[10][11].

Pierwsze miesiące życia spędził przy St. George’s Road na West Square w Lambeth[12]. Wychowywał się ze starszym o cztery lata bratem, Sydneyem, synem Hannah z poprzedniego związku[13]. W 1884 ich matka podupadła na zdrowiu i straciła posadę w teatrze, po czym zaczęła dorabiać jako krawcowa[14]. Żyli w skrajnie trudnych warunkach i narastającej biedzie, przeprowadzając się do coraz mniejszych pokoi (mieszkali m.in. na Oakley Street)[15]. W 1896 matce Charliego nie udało się znaleźć pracy, dlatego we troje trafili do przytułku[16]. Po kilku tygodniach zostali przeniesieni do Szkoły dla Sierot i Ubogich Dzieci w Hanwell[17]. Opuściwszy przytułek, ponownie zamieszkał z bratem i matką[18]. Po tym, jak Hannah dostała obłędu i w 1896 została umieszczona w szpitalu psychiatrycznym w Cane Hill[10], trafił z bratem pod opiekę ojca i macochy, Louise, która źle ich traktowała, m.in. nie wpuszczała ich na noc do domu (mieszczącym się przy Kennington Road 287), przez co konieczna była interwencja Towarzystwa Ochrony Dzieci przed Okrucieństwem[19]. Charlie z tego związku ojca ma młodszego prawie o cztery lata brata przyrodniego, z którym jednak nie stworzył żadnych więzi[20]. Matka ponownie zajęła się synem po wyjściu ze szpitala psychiatrycznego; zamieszkali przy ul. Pownall Palace 3 w londyńskiej dzielnicy Kennington[21]. Jako dziecko chorował na astmę[22]. W 1894 jego ojciec zmarł (w wieku 37 lat) wskutek alkoholizmu, a matka znów trafiła do Cane Hill z powodu obłędu[23]. 12-letnim Charlesem zajęła się jego ciotka, a następnie brat, który wrócił z kilkutygodniowej wyprawy statkiem pasażerskim (na którym pracował jako trębacz)[24]. Hannah zmarła w 1928 w Kalifornii kilka dni po ataku woreczka żółciowego, otoczona opieką Charlesa[25], który siedem lat wcześniej sprowadził matkę do USA[26].

Gdy był dzieckiem, jego matka siadywała z nim przy oknie i odgrywała sceny tego, co działo się na zewnątrz, dzięki czemu Chaplin nauczył się studiować ludzi oraz pokazywać swoje uczucia za pomocą gestów i mimiki[27][28]. Matka nauczyła go także śpiewać i grać na scenie[29].

Kariera

edytuj

Po raz pierwszy wystąpił na scenie w 1894, śpiewając piosenkę Jacka Jonesa w musicalu wystawianym w teatrze Canteen w Andershot[11][30]. Tego wieczora w sztuce grała jego matka, a on czekał na nią za kurtyną; kiedy schorowana Hannah nagle straciła głos, dyrektor teatru wypchnął Charliego na scenę, a chłopiec zaczął improwizować[29][30]. W 1898, gdy miał osiem lat, dołączył do trupy tanecznej The Eight Lancashire Lads (pol. „Ośmiu chłopców z Lancashire”)[31], z którą występował m.in. jako kot w pantomimie Kopciuszek w Londynie[32]. By wesprzeć matkę finansowo, porzucił naukę w szkole i imał się różnych prac dorywczych, m.in. był chłopcem na posyłki w mydlarni, recepcjonistą i sprzątaczem w gabinetach lekarskich, lokajem u rodziny Kinsey-Taylorów i drwalem, poza tym obsługiwał maszyny w drukarni i udzielał lekcji tańca[33].

Po zapisaniu się do agencji teatralnej Blackmore’a zdobył angaż do roli Sammy’ego, chłopca sprzedającego gazety, w sztuce Harry’ego Arthura Saintbury’ego Jim, czyli romans cockneya; spektakl zebrał głównie negatywne recenzje, choć sam Chaplin był chwalony za swój występ[34]. Następnie przez kilka sezonów grał postać Billy’ego (woźnego głównego bohatera) w objazdowej sztuce teatralnej o Sherlocku Holmesie[35], w której występował również jego brat[36]. Od października do grudnia 1905 występował w westendowskiej jednoaktówce pt. Sherlock Holmes w ciężkich opałach w Duke of York’s Theatre[37]. W wieku 16 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli i skrzypcach[38], poza tym wyczynowo trenował bieganie[39]. Dorabiał, pracując m.in. jako sprzedawca kwiatów i asystent fryzjera[39]. Jako członek zespołu wodewilowego „Cyrk Caseya” występował na estradzie z parodiami rozbójnika Dicka Turpina i iluzjonisty Walforda Bodie’ego[40].

Po dłuższym okresie niepowodzeń (m.in. komercyjnym fiasku skeczu Wesoły major, w którym zagrał główną rolę, oraz przerwaniu realizacji autorskiego skeczu Dwunastu sprawiedliwych w jego reżyserii) w 1907 dołączył do trupy Freda Karno[41][42]. Po ciepło przyjętym przez publiczność debiucie w burlesce Mecz futbolowy podpisał roczny kontrakt z trupą, z którą przez kolejne 14 tygodni występował w Londynie, po czym odbył trasę objazdową po kraju[43]. W kolejnych latach kontynuował współpracę z trupą, z którą występował m.in. w Milczących ptaszkach i Jeździe na wrotkach, poza tym grali za granicą, np. w Folies Bergère w Paryżu[44]. Przejął także po Harrym Weldonie główną rolę w Meczu futbolowym[45]. W 1909 wyruszył z trupą Karno w swoją pierwszą trasę po USA[46]. Występował tam m.in. jako główny bohater w burlesce The Wow-wows, która sztuka początkowo została chłodno przyjęta przez tamtejszą publiczność, jednak w końcu zyskała uznanie widzów[47]. Trupa wkrótce przedłużyła kontrakt i odbyła trasę po kraju[47]. Po powrocie do Anglii odbył z trupą kilkutygodniową trasę objazdową[48]. W tym okresie zadebiutował jako reżyser filmem krótkometrażowym o Dawidzie Copperfieldzie The Ballad of the Upside Down House, który zrealizował dla Levy Fritz Mutoscope Company[49]. Po udanym debiucie podpisał kontrakt na kolejne 12 filmów krótkometrażowych dla wytwórni[50]. W październiku 1912 wrócił, tym razem na stałe[51], gdzie występował z trupą Karno m.in. jako pijak w komedii Noc w klubie[48]. Niedługo później zakończył współpracę z zespołem[52].

Podczas występu w Wieczorze w angielskim Music-Hallu został zauważony przez producenta kina niemego, Macka Sennetta, który zaoferował mu zatrudnienie w swoim studiu Keystone Film Company[53]. Sennett znany był ze swojej spontaniczności, a filmy produkowane w jego studiu często nie posiadały scenariuszy, co było szansą dla Chaplina, który obdarzony był umiejętnościami improwizacyjnymi[54]. Chaplin w grudniu 1913 podpisał kontrakt z wytwórnią, a w styczniu 1914 rozpoczął pracę dla tego studia ze stawką 150 dol. tygodniowo[55][56]. Zadebiutował rolą cynicznego i antypatycznego karierowicza w filmie Aby zarobić na życie (1914)[57]. Przy pracy nad filmem Dziwna przygoda Mabel (1914) Sennett, zdesperowany brakiem gagów, zlecił Chaplinowi samodzielną charakteryzację i grę bez przygotowania[58]. Aktor udał się do garderoby i stworzył postać trampa, tj. włóczęgi z manierami dżentelmena noszącego ciasny żakiecik, przyduże spodnie, rozchodzone buty, melonik, bambusową laseczkę i wąsik[59][60]; wcześniej w podobnej charakteryzacji występował z trubą Karno[57].

Ten kostium pomaga mi wyrazić moją koncepcję człowieka, mnie samego. Melonik zbyt mały wyraża dążenie, aby wyglądać godnie. Wąsy są objawem próżności. Żakiet z trudem się dopinający, laska i cały sposób bycia mają stwarzać wrażenie galanterii, werwy i bezczelności. Człowiek ten usiłuje stawić czoło światu, stara się bluffować – i wie o tym. Tak dobrze zdaje sobie z tego sprawę, że może szydzić z siebie samego i litować się nad swym losem.

Chaplin, [61]
Chaplin w Pożyczce wolności, 1918
Chaplin w Pożyczce wolności, 1918
Chaplin w Pożyczce wolności, 1918

W kolejnych filmach ponownie kreował postać włóczęgi[62][63]. Często proponował reżyserom i producentom własne gagi, jednak z uwagi na chęć utrzymania przez nich szybkiego tempa akcji filmu były one albo wycinane podczas montażu, albo odrzucane jeszcze przed rozpoczęciem zdjęć[64]. To skłoniło Chaplina do podjęcia decyzji o reżyserowaniu filmów[65]. Jako reżyser zadebiutował filmem Bójka na deszczu (1914), po którego premierze otrzymał kolejne zlecenia dla Keystone[66]. W ramach kontraktu z wytwórnią zagrał m.in. w filmach: Dwadzieścia minut miłości, Charlie piekarczykiem, Gaz rozweselający i Pomocnik sceniczny, a ostatnią produkcją zrealizowaną dla firmy była komedia Jego przedhistoryczna przeszłość[67]. W 1914 premierę miał łącznie 35 filmów z jego udziałem[68].

Jeszcze przed zakończeniem umowy Chaplina z Keystone Records w styczniu 1915 do artysty zgłosiło się studio The Essanay Film Manufacturing Company z Chicago, które zaoferowało mu współpracę za 1250 dol. tygodniowo[69] i jednorazowy bonus w wysokości 10 tys. dol. za podpisanie kontraktu[70]. W tym okresie rosła jego popularność w branży filmowej oraz wśród kinomanów, zaczął także stawać się ikoną popkultury, idolem tłumów i inspiracją dla innych wykonawców, którzy imitowali wylansowaną niego postać trampa[71]. Dla wytwórni Essanay zrealizował m.in. film Charlie gra Carmen (1915)[72]. W 1915 przystąpił też do realizacji filmu Life, którego jednak nigdy nie ukończył[73]. W 1915 premierę miało 13 filmów z jego udziałem[74].

W lutym 1916 zaczął pracę dla studia The Mutual Film Corporation, od którego otrzymywał pensję w wysokości 10 tys. dol. tygodniowo i jednorazowo 150 tys. dol. premii za podpisanie kontraktu[75][76]. W ramach umowy z wytwórnią zrealizował 12 filmów: Charlie kierownikiem działu, Charlie strażakiem, Charlie włóczęga, Późny powrót Charliego, Charlie i hrabia, Lichwiarz, Charlie gra w filmie, Charlie na ślizgawce, Charlie na kuracji, Spokojna ulica, Imigrant i Charlie ucieka[77].

We wrześniu 1917 podpisał z wytwórnią First National kontrakt wart 1,2 mln dol. [69], co uczyniło go najlepiej opłacanym aktorem świata[78]. W ramach umowy był zobowiązany do nakręcenia ośmiu filmów w ciągu 18 miesięcy[69]. Najpierw stworzył dla studia m.in. filmy Psie życie, Charlie żołnierzem i Idylla na wsi, a także Brzdąca, który osiągnął wielki sukces, zbierając szczególnie dobre recenzje i ostatecznie stając się klasykiem[79]. Następnie nakręcił dla wytwórni jeszcze cztery filmy, m.in. Nieroby, Dzień zapłaty i Piegrzym[80].

W latach 1914–1918 nie odbył służby wojskowej podczas trwającej I wojny światowej, za co był krytykowany przez media i Amerykanów[81]. W wydanym oświadczeniu podkreślił gotowość do dołączenia do armii, jednak uznał, że może przysłużyć się krajowi, podnosząc morale żołnierzy swoimi filmami[82]. Prasa podkreślała też, że Chaplin nie spełniał wymaganiom obowiązującym w armii amerykańskiej – przy wzroście 168 cm ważył 58 kg[83]. Jesienią 1918 nakręcił film krótkometrażowy Pożyczka wolności (1918), który był wyświetlany jedynie w amerykańskich kinach[84].

Pozostając w First National, wiosną 1919 wraz z Mary Pickford, Douglasem Fairbanksem i Davidem Warkiem Griffithem założył studio United Artists, powstałe dla ochrony ich niezależności i walki z planowaną fuzją filmowych spółek produkcyjnych[85]. Pierwszym filmem, który zrealizował dla wytwórni, była Gorączka złota (1925)[86]. Nakręcił też Paryżankę (1923) [87] i Cyrk (1928), do którego nagrał tytułową piosenkę („The Circus”). We wrześniu 1922 dyrygował orkiestrą na gali Gildii Aktorskiej w Hollywood Ball[88].

Mimo że filmy udźwiękowione stały się głównym nurtem kinematografii wkrótce po ich wprowadzeniu w 1927, Chaplin nie zdecydował się na ten krok aż do lat 30., ponieważ uważał, że w kinie nadal jest przestrzeń dla filmów niemych oraz twierdził, iż w filmach dźwiękowych nie zdoła osiągnąć doskonałości, jaką wypracował przy filmach niemych[89]. Krytykował też kino mówione, twierdząc że niszczą sztukę pantomimy[90]. W tym okresie odczuwał mniejsze zainteresowanie wytwórni jego filmami[91], cierpiał też na nerwowe zaburzenia depresyjne wywołane problemami małżeńskimi, wizją kłopotów finansowych i regularnymi ataki ze strony prasy, które zarzucały mu m.in. demoralizowanie społeczeństwa[92]. Mimo to nakręcił nieme Światła wielkiego miasta (1931), które odniosły sukces komercyjny i zebrały pochlebne recenzje[93]. Po premierze filmu odczuwał kryzys twórczy związany z brakiem popytu na kino nieme, toteż rozważał zakończenie kariery[94]. W końcu zdecydował się na nakręcenie jeszcze jednej niemej produkcji – Dzisiejszych czasów (1936), które cieszyły się uznaniem widzów[95], jednak były chłodno przyjęte przez krytykę, kfórzy zarzucali Chaplinowi propagandę komunistyczną[96]. Na ścieżce dźwiękowej filmu reżyser umieścił skomponowany przez siebie utwór „Smile”, który stał się przebojem.

Podczas II wojny światowej często przemawiał do Amerykanów, wypowiadając się przeciwko Adolfowi Hitlerowi i zachęcając amerykański rząd do utworzenia drugiego frontu dla wsparcia Rosji[97][98]. Ze względu na lewicowe poglądy był często oskarżany przez prasę o komunizm[99] i znalazł się na tzw. czarnej liście Hollywood. Swoim kolejnym filmem, antyhitlerowską komedią Dyktator (1940), naraził się zwolennikom niemieckiego zbrodniarza wojennego[100]. Jednocześnie dzięki temu filmowi osiągnął swój wówczas największy sukces kasowy[101], ponadto był to pierwszy film, w którym przemówił[102].

W 1943 został oskarżony o ojcostwo Carol Ann, córki aktorki Joan Barry, która wcześniej przez wiele tygodni nagabywała Chaplina w jego posiadłości i wytwórniach filmowych[103][104]. Mimo że badania krwi zaprzeczyły ojcostwu Chaplina, sąd nałożył na niego alimenty w wysokości 75 dol. tygodniowo, które miał wypłacać przez kolejne 21 lat[105][106]. Oburzony wyrokiem, a także zmęczony namolnością prasy, na kilka tygodni opuścił kraj i zamieszkał w Nyack[106][107]. W międzyczasie pracował nad filmem Cień i substancja, którego w końcu jednak nie nakręcił[108]. Powrócił do kin filmem Pan Verdoux (1947), który zebrał pochwalne recenzje i cieszył się uznaniem publiczności[109]. Mimo początkowego sukcesu komedii, amerykańska prasa wraz z narodowymi organizacjami (m.in. Legionem Amerykańskim) wciąż krytykowała Chaplina za jego lewicowe poglądy i utrudniała dalszą dystrybucję filmu[110], przez co poniósł on finansową porażkę[111]. W lipcu 1950 Chaplin sprzedał większość swoich udziałów w spółce United Aritsts[112]. Zmęczony nieustającymi atakami ze strony prasy, we wrześniu 1952 opuścił USA[113][114]. Zamieszkał w Londynie, a w 1953 osiadł we wsi Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii[115][116].

Niezrażony krytyką amerykańskiej prasy, nakręcił Światła rampy (1952)[117]. Film przyniósł mu rekordowo duże zyski, mimo że został zbojkotowany przez amerykańskie kina[118]. W tym okresie został komandorem Legii Honorowej Francji oraz uzyskał honorowe członkostwo w Societe des Auteurs et Compositeurs Dramatiques[119]. Został także mianowany Kawalerem Legii Narodowej Francji[120] i otrzymał Międzynarodową Nagrodę Pokoju[121]. W 1955 premierę miała książka Glauco Viazziego Chaplin e la critica, w której autor omówił ponad tysiąc dokumentów (m.in. artykułów prasowych i wywiadów) poświęconych artyście[122]. Również w 1955 Chaplin rozpoczął pracę nad Królem w Nowym Jorku (1957)[121][123]. W 1964 wydał książkę pt. „Moja autobiografia”[121]. Ostatnim filmem w jego karierze była Hrabina z Hongkongu (1967), której był producentem, scenarzystą, reżyserem i autorem opracowania muzycznego[121].

W 1972 jego filmy ponownie pojawiły się w publicznym obiegu[124]. W 1973 otrzymał Oscara za „wkład w historię sztuki filmowej”[125]. W 1975 Chaplin otrzymał odznaczenie i brytyjski tytuł szlachecki – Order Imperium Brytyjskiego[126].

Śmierć i pochówek

edytuj

Od października 1977 był w poważnym stanie. Zmarł we śnie, rankiem 25 grudnia 1977 w Vevey[116]. Po skromnej uroczystości pogrzebowej odprawionej w obrządku anglikańskim został pochowany na cmentarzu w Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii[116]. Trzy miesiące po pochówku wandal wykradł z grobu jego ciało, a osiem tygodni później zwłoki zostały odnalezione i ponownie pochowane, ale tym razem po uprzednim umieszczeniu ich w betonowym sarkofagu[116].

Charakterystyka twórczości

edytuj

Akcje jego filmu często toczą się w ubogich dzielnicach wielkich miast[127]. Postacie grane przez Chaplina w filmach często przejawiają m.in. cechy kobiece (delikatność, pieszczotliwość, zmanierowanie)[128]. Posiadają też umiejętność adaptowania się w społeczeństwie, zazwyczaj z przedstawicielami marginesu społecznego[129]. Często są niezdolni do skupienia i nie mają zdolności manualnych, a także nie są przystosowani do świata ludzi i przedmiotów[130]. Negują problemy, których nie potrafią rozwiązać, a także przeciwników i siebie samego[131]. Często opiekują się słabszymi i nieszczęśliwymi ludźmi, ale też zwierzętami[132].

Ten facet jest wielostronny: tramp, dżentelmen, poeta, marzyciel, samotnik, stale wyczekujący romantyczności i przygody. Chciałbym natchnąć pana [Macka Senneta] mniemaniem, że jest uczonym, muzykiem, księciem, graczem w polo. Jednakże nie gardzi zbieraniem niedopałków czy okradaniem dzieci z cukierków. I oczywiście, jeśli sytuacja tego wymaga, potrafi kopnąć damę w zadek.

Chaplin, [133]

W swoich filmach najczęściej poruszał temat związków damsko-męskich (w 79% produkcji) i pracy (57%)[134]. Grani przez niego bohaterowie znajdują miłość zazwyczaj w równie biednych kobietach, co oni[135]. W jego produkcjach przewija się wątek ratowania kobiet w tarapatach bądź ich obrony przed złoczyńcami[136]. Chaplin tylko w dwóch filmach odegrał rolę ojca[137]. Nakręcił wiele filmów będących satyrą na zewnętrzne manifestacje religijne, w tym na hipokryzję wiernych i samej religii[138]. W filmach często wyśmiewał wady Amerykanów, w tym niechęć do imigrantów, egoistyczne bogactwo oraz nietolerancję religijną i polityczną[139]. Chcąc upokorzyć bogaczy, niekiedy przedstawiał ich w kompromitujących sytuacjach[140].

Życie prywatne

edytuj
 
Charlie Chaplin w ok. 1916

Gdy miał 19 lat, oświadczył się młodszej o cztery lata tancerce Hetty Kelly, która jednak odrzuciła zaręczyny[141]. Romansował z aktorkami: Peggy Pierce i Mabel Normand[142]. W latach 1915–1917 był związany z aktorką Edną Purviance[143][144].

23 października 1918 poślubił 17-letnią Mildred Harris, jednak rozwiódł się z nią już dwa lata później, 19 listopada 1920, z powodu „duchowego okrucieństwa”[145][146]. W 1919 urodził im się syn Norman, który zmarł trzy dni po urodzeniu[147][148]. Po rozwodzie ożenił się z tancerką Peggy Hopkins Joyce, z którą doczekał się narodzin dziecka, ale niedługo później się z nią rozwiódł[149]. W tym okresie plotkowano o przelotnych relacjach Chaplina z Thelmą Moran Converse, Lilą Lee, Anną Q. Nillson i Clare Sheridan oraz zaręczynach z aktorką Claire Windsor[150]. Był związany z Polą Negri, a według informacji prasowej z 1923 był z nią zaręczony[151][152], on sam jednak zaprzeczył temu w swojej autobiografii[153].

26 listopada 1924 ożenił się z młodszą o 19 lat Litą Grey, z którą miał dwóch synów – Charlesa Jr. (ur. 1925) i Sydneya (ur. 1926), a w sierpniu 1927 wziął rozwód[154][155][156]. Jeszcze w trakcie trwania małżeństwa ponoć miał liczne kochanki, m.in. tancerkę i modelkę Louise Brooks[157].

W latach 1936–1942 jego żoną była młodsza o 22 lata aktorka Paulette Goddard[158]. Po rozwodzie romansował z Carole Landis, Hedy Lamarr i Joan Barry, która po zajściu w ciążę posądziła Chaplina o ojcostwo jej dziecka; choć sąd zaprzeczył oskarżeniom, dziewczynka – Carol Ann – nosiła nazwisko Chaplin, a aktor łożył na jej utrzymanie[159].

16 czerwca 1943 poślubił młodszą o 37 lat Oonę O’Neill, córkę dramaturga Eugene O’Neilla[160], z którą pozostał do swojej śmierci w 1977. Mieli ośmioro dzieci[161]: Geraldine, Michaela, Josephine, Jane, Eugene, Victorię (ur. 1951), Christophera i Annette-Emilie[116]. Mieszkali we wsi Corsier-sur-Vevey w Szwajcarii[115][116].

Filmografia

edytuj

Zestawienie obejmuje wybrane filmy, w których występował Charlie Chaplin[162].

Aktor

edytuj

Jako aktor wystąpił łącznie w prawie 90 produkcjach filmowych krótko- i długometrażowych.

Filmy krótkometrażowe

edytuj

Filmy długometrażowe

edytuj

Nagrody

edytuj

Chaplin otrzymał trzy Oscary: Nagrodę Honorową za „wszechstronność i geniusz w aktorstwie, scenariuszu, reżyserii i produkcji Cyrku” w 1929 roku, drugą Nagrodę Honorową za „nieobliczalny wpływ, jaki wywarł na tworzenie filmów artystycznych w tym wieku” w 1972 roku oraz nagrodę dla najlepszej ścieżki dźwiękowej w 1973 roku za Światła rampy (wspólnie z Rayem Raschem i Larrym Russellem)[178]. Ponadto był nominowany w kategoriach: najlepszy aktor, najlepszy scenariusz oryginalny i najlepszy film (jako producent) za film Dyktator, a kolejną nominację otrzymał za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Pan Verdoux[179]. W 1976 roku Chaplin został członkiem Brytyjskiej Akademii Sztuki Filmowej i Telewizyjnej (BAFTA)[180].

Zobacz też

edytuj
  • Chaplin – film biograficzny z Robertem Downey Jr w roli tytułowej.
  • Tsuyoshi Inukai
  • Postać Chaplina pojawia się w serialu Detektyw Murdoch (odcinek pt. Murdoch i tramp). W jego postać wcielił się Matthew Finlan.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Charles Chaplin – Autobiografia. NieznanaHistoria.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  2. ↑ Charlie Chaplin. charlie.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  3. ↑ Charlie Chaplin: A Tribute to the Great Legendary Actor of World Cinema. WordPress.com. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
  4. ↑ Chaplin. Legenda stulecia. interia.pl. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (pol.).
  5. ↑ AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
  6. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 11.
  7. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 21.
  8. ↑ Chaplin Ch. My Autobiography, s. 19. [dostęp 2007-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)].
  9. ↑ Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, ISBN 83-7404-194-3.
  10. ↑ a b Martin 1977 ↓, s. 16.
  11. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 16.
  12. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 9.
  13. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 15.
  14. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 17–18, 55.
  15. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 15, 18, 21.
  16. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 24.
  17. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 26–28.
  18. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 32.
  19. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 14, 32–39.
  20. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 33–35.
  21. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 8, 40, 51, 57–59.
  22. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 51.
  23. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 60, 71–74.
  24. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 65, 73–78.
  25. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 319–321.
  26. ↑ Martin 1977 ↓, s. 38.
  27. ↑ Martin 1977 ↓, s. 111–112.
  28. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 70.
  29. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 16–17.
  30. ↑ a b Stassi 2015 ↓, s. 22.
  31. ↑ Martin 1977 ↓, s. 18.
  32. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 42–50.
  33. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 62–65, 69, 75.
  34. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 80–85.
  35. ↑ Martin 1977 ↓, s. 122.
  36. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 80–81, 90-93.
  37. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 93—94.
  38. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 137.
  39. ↑ a b Stassi 2015 ↓, s. 35.
  40. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 100.
  41. ↑ Martin 1977 ↓, s. 18, 168.
  42. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 103–105.
  43. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 106–108.
  44. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 110–111, 120–121, 128.
  45. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 124.
  46. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 37.
  47. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 129, 138–142.
  48. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 147–148, 153.
  49. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 103–129.
  50. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 132–141.
  51. ↑ Martin 1977 ↓, s. 15, 63.
  52. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 230.
  53. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 142, 152.
  54. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 170–171.
  55. ↑ Martin 1977 ↓, s. 21, 168–169.
  56. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 153, 164.
  57. ↑ a b Martin 1977 ↓, s. 18–19.
  58. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 160.
  59. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 160, 164.
  60. ↑ Stassi 2015 ↓, s. 230–231.
  61. ↑ Martin 1977 ↓, s. 19–20.
  62. ↑ Martin 1977 ↓, s. 24–25.
  63. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 162, 168.
  64. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 161–166.
  65. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 167.
  66. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 169–170.
  67. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 174, 179.
  68. ↑ Martin 1977 ↓, s. 170.
  69. ↑ a b c Martin 1977 ↓, s. 63.
  70. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 177–178.
  71. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 190–192, 195–197.
  72. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 192–193.
  73. ↑ Martin 1977 ↓, s. 96.
  74. ↑ Martin 1977 ↓, s. 170–171.
  75. ↑ Martin 1977 ↓, s. 63, 171.
  76. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 197–199.
  77. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 208.
  78. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 210.
  79. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 232, 244–245, 257—260, 280, 290.
  80. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 290–291, 329.
  81. ↑ Martin 1977 ↓, s. 66–68, 172.
  82. ↑ Martin 1977 ↓, s. 67–68.
  83. ↑ Martin 1977 ↓, s. 67.
  84. ↑ Martin 1977 ↓, s. 68.
  85. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 246–248.
  86. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 250, 338–339.
  87. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 333–334.
  88. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 29.
  89. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 364, 408.
  90. ↑ Martin 1977 ↓, s. 28, 121.
  91. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 365, 368.
  92. ↑ Martin 1977 ↓, s. 78–79, 174.
  93. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 363–365, 371–372, 408.
  94. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 422–423.
  95. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 428–429, 434.
  96. ↑ Martin 1977 ↓, s. 175.
  97. ↑ Martin 1977 ↓, s. 81, 129–130.
  98. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 458–460, 468–469.
  99. ↑ Martin 1977 ↓, s. 81, 130.
  100. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 441–442, 446–447.
  101. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 446–447.
  102. ↑ Martin 1977 ↓, s. 28–29.
  103. ↑ Peter Beresford: Hollywood. Romanse i skandale. Ring, 1991, s. 92–93. OCLC 830999173. (pol.).
  104. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 474–478.
  105. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 484–486.
  106. ↑ a b Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 223, ISBN 83-7404-194-3.
  107. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 486–487.
  108. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 466, 471–474, 487.
  109. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 466, 471–474, 510.
  110. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 510.
  111. ↑ Martin 1977 ↓, s. 81.
  112. ↑ Martin 1977 ↓, s. 177.
  113. ↑ Martin 1977 ↓, s. 81–82.
  114. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 515–520.
  115. ↑ a b Chaplin 1993 ↓, s. 523–524, 534.
  116. ↑ a b c d e f Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 226, ISBN 83-7404-194-3.
  117. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 512.
  118. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 526.
  119. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 528.
  120. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 399.
  121. ↑ a b c d Martin 1977 ↓, s. 178.
  122. ↑ Martin 1977 ↓, s. 11.
  123. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 559.
  124. ↑ Martin 1977 ↓, s. 5.
  125. ↑ Peter Beresford: Hollywood. Romanse i skandale. Ring, 1991, s. 94. OCLC 830999173. (pol.).
  126. ↑ Comic genius Chaplin is knighted. BBC. [dostęp 2015-12-23]. (ang.).
  127. ↑ Martin 1977 ↓, s. 23.
  128. ↑ Martin 1977 ↓, s. 35, 60.
  129. ↑ Martin 1977 ↓, s. 52.
  130. ↑ Martin 1977 ↓, s. 58.
  131. ↑ Martin 1977 ↓, s. 60.
  132. ↑ Martin 1977 ↓, s. 50.
  133. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 161.
  134. ↑ Martin 1977 ↓, s. 45, 56, 85–86.
  135. ↑ Martin 1977 ↓, s. 45–46.
  136. ↑ Martin 1977 ↓, s. 40, 45.
  137. ↑ Martin 1977 ↓, s. 47.
  138. ↑ Martin 1977 ↓, s. 71–73.
  139. ↑ Martin 1977 ↓, s. 75–76.
  140. ↑ Martin 1977 ↓, s. 84.
  141. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 16–17.
  142. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 21.
  143. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 227–229.
  144. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 21–24.
  145. ↑ Glenn Mitchell, The Chaplin encyclopedia, B.T. Batsford, 1997, s. 126.
  146. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 253–256, 265.
  147. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 264.
  148. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 26.
  149. ↑ Peter Beresford: Hollywood. Romanse i skandale. Ring, 1991, s. 37–38. OCLC 830999173. (pol.).
  150. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 27–28.
  151. ↑ Zamach morderczy na Polę Negri. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 9-10, 16 czerwca 1923. 
  152. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 73.
  153. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 334–336.
  154. ↑ Mitchell, The Chaplin encyclopedia, op. cit., s. 124.
  155. ↑ Martin 1977 ↓, s. 47–48.
  156. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 320.
  157. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 35.
  158. ↑ Chaplin 1993 ↓, s. 431, 456.
  159. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 37–40.
  160. ↑ Megan Gressor, Kerry Cook, Największe romanse wszech czasów, Bożenna Stokłosa (tłum.), Klub Dla Ciebie, 2005, s. 221, 223, ISBN 83-7404-194-3.
  161. ↑ Cawthorne 2005 ↓, s. 40.
  162. ↑ Charles Chaplin [online], IMDb [dostęp 2020-05-17].
  163. ↑ ang. Kid Auto Races at Venice
  164. ↑ ang. Mabel's Strange Predicament
  165. ↑ ang. His Favorite Pastime
  166. ↑ lub przystojny nieznajomy
  167. ↑ fanatyk wyścigów
  168. ↑ nosiciel fortepianów
  169. ↑ pan Rowdy na balkonie/loży
  170. ↑ kelner udający Sir Cecila Seltzera
  171. ↑ ang. Tillie's Punctured Romance
  172. ↑ bagażowy na dworcu kolejowym
  173. ↑ żydowski fryzjer
  174. ↑ ang. Charlie Chaplin Cavalcade
  175. ↑ Varnay - Bonheur - Floray
  176. ↑ ang. A Countess from Hong Kong
  177. ↑ Internet Archive, The films of Charlie Chaplin, Secaucus, N.J., Citadel Press, 1974 [dostęp 2020-01-23].
  178. ↑ Charles Chaplin [online], IMDb [dostęp 2019-05-17].
  179. ↑ The 13th Academy Awards: Nominees and Winners. Academy of Motion Picture Arts and Sciences. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2012)]. (ang.).
  180. ↑ Chris Hastings: Dawn French and Jennifer Saunders to be honoured by Bafta. 18 kwietnia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2010)]. (ang.).

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W książce autobiograficznej pt. „L’ultimo ballo di Charlot” stwierdził, że urodził się na wozie wędrownych artystów, który jechał lasem w pobliżu Smethwick[7]

Bibliografia

edytuj
  • Georges Sadoul: Charlie Chaplin : jego filmy i jego czasy. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1955.
  • Marcel Martin: Chaplin. Irena Nomańczuk. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1977.
  • Charles Chaplin: Moja autobiografia. Bronisław Zieliński (tłum.). Thaurus, 1993. ISBN 8371299232.
  • Nigel Cawthorne: Życie erotyczne gwiazd Hollywood. Anna Nowak (tłum.). Oficyna Wydawnicza Mireki, 2005. ISBN 83-89533-37-5.
  • Fabio Stassi: Ostatni taniec Chaplina. Marginesy, 2015. ISBN 978-83-64700-13-2.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Charlie_Chaplin&oldid=76737433”